Ciberactivismo (e 2)

A Paul Ríos tocoulle pechar, case sen tempo, o seminario sobre o activismo na rede, mágoa non poder afondar máis con el no debate sobre a política 2.0. Na súa idea, dentro e fóra da rede, hai que encanar a política cos cidadáns e para iso hai que achegar unha resposta positiva a unha pregunta capital:

O obxectivo é que a clase política escoite á cidadanía ou ofrecer espazos onde a propia sociedade teña a capacidade de deliberar, cooperar e decidir sobre as cuestións que lle interesan? Dito doutro xeito, é suficiente acurtar a distancia entre política e cidadanía ou hai que dar un paso máis para que se garanta de maneira efectiva que a opinión social sexa determinante na xestión dos asuntos públicos?

Aquí hai un debate político en sentido forte: basta cunha clase gobernante atenta ao ditado da vontade popular ou cómpre ademais unha cidadanía activa, participante e comprometida cunha democracia esixente. Que a pregunta se formule ademais nunha sala do Parlamento Europeo faina aínda máis pertinente xa que a Unión Europea, cada vez máis, se formatea (lamentabelmente) como un kratos sen demos; un goberno sen (a penas) pobo. O obxectivo da política 2.0 non é outro que facer posíbel unha democracia esixente.

Existe a política (galega) 2.0?

Todo indica que Galiza, de momento e neste momento, non é país para a política 2.0. Hai razóns tecnolóxicas, sociais e políticas que limitan o seu desenvolvemento; entre as primeiras: o despregue insuficiente da banda ancha, nas segundas: a desigual alfabetización dixital, e por conxunto a fenda e as dificultades de acceso á sociedade da información malia todos os avances acadados nos últimos anos. Hai, obviamente, que sumarlle poderosas razóns políticas.

En Galiza a política 2.0 é fraca aínda que de vagar se vaian impoñendo as campañas electorais 2.0 coa intensificación da comunicación vía web e o uso temporeiro das redes sociais e outros tarecos tics. A día de hoxe, a Rede aínda é cousa máis propia da sociedade civil (interesada pola política, a comunicación e a cultura galega) que da sociedade política (das institucións e os partidos).

Aínda que está un chisco gastada, é útil a metáfora da Rede como uns novos óculos que nos permiten ver estruturas e procesos que antes nos eran invisíbeis. As reticencias de gobernos e partidos diante da política na rede tradúcese na desconsideración ou ignorancia das novas demandas de participación e decisión que se apoian nas tic e que se valen de internet como un soporte de exercicio e expresión de renovados dereitos cidadáns.

No noso caso hai que sumar, tras a derrota do 1-M, o retorno da man do Partido Popular á política ceropuntocero, o ecosistema ideal da novísima dereita. A política 0.0 é pobre en liberdades, ferozmente anti-igualitaria, insiste na expropiación difusa dos dereitos de cidadanía, santifica un mercado sen goberno, afirma a utilidade marxinal do noso autogoberno fronte aos centros de decisión foráneos (no Estado español ou na Unión Europea), predica á suxeición aos intereses lobbistas, excita o darwinismo social e, atacando á cerna política e cultural da nación, aspira a deconstruír toda forma de identidade nacional en Galiza.

A política 0.0 avoga estratexicamente por despluralizar a sociedade galega, aposta por un bipartidismo desganado no que a forza ultradominante teña un mol complemento na súa oposición, cun partido retrucante desfiuzado electoralmente e ao que, agás en caso de catástrofe, nunca lle chegará a vez de ser auténtico goberno. Na procura da simplificación, a política 0.0 é asistida con entusiasmo por un sistema de comunicación social que liofiliza os programas alternativos e simplifica as mensaxes críticas, unha democracia mediática epidérmica e insubstancial fronte á que a fraxilidade das canles de información crítica ou alternativa pouco, ou case nada, poden.

A Rede, reserva de cidadanía

Non é logo de estrañar que viremos os ollos cara á Rede como principal reserva da cidadanía e como ecosistema fundamental das nosas liberdades e identidades. Máis alá da estratexia do ourizo –resistir e empinar as pugas cada vez que produce unha ameaza–, están as posibilidades (subvertedoras, emancipadoras... defínanse como queiran) que acubilla a política 2.0. Tras a participación no Seminario sobre activismo político na Rede afírmanse algúns convencementos.

1. Necesitamos unha estratexia amplamente colaborativa para coidar a pluralidade da esquerda progresista e nacionalistas no noso país, para poder minguar as súas retesías e posibilitar a converxencia de políticas coas que enfrontar a hexemonía conservadora que, ameazadoramente, vai camiño de consolidarse.
2. É preciso investir na creación clúster para converter ideas en propostas coas que transformar positiva do noso autogoberno e novas políticas económicas e sociais.
3. É un suicidio abandonar a conversa coas outras expresións da esquerda porque non son a nosa. O que nos convoca non é o que somos senón o que nos propoñemos mancomunadamente conseguir.
4. Hai que apostar pola transversalidade e, alén das marcas partidarias, animar a formación na rede de «comunidades de propósito», tensionadas pola procura de obxectivos compartidos, que actúen como catalizadoras de novas propostas e protestas.
5. Hai que explotar as capacidades da rede como espazo de construción de información e comunicación alternativa, nutrente dun outro discurso que convoque aos disconformes, aos resistentes, aos críticos e aos disidentes, pero tamén, e decisivamente, aos cidadáns que atenden á orde normalizada dunha democracia de baixa intensidade. A Rede é un espazo para a sedución e non só para a resistencia.
   
6. (Como apuntou no seminario María Yáñez) é urxente mellorar as nosas habilidades para contar historias porque precisamos de novas narracións para recuperar as ilusións, derrotar o escepticismo e imaxinar novos horizontes de cambio no país de Nunca Máis.
   

Para poder desafiar con éxito á política 0.0, que tanto lle reina á novísima dereita, a Rede ten que ser moito máis que un refuxio de identidades e liberdades ameazadas, non lle queda outra que ser un espazo para empoderarse e un instrumento para a acción política. Aquí, antes de rematar, hai que deterse na definición e razón que, en Traballar co corazón, nós dá Michel Rocard:

Acción. É unha necesidade e unha esperanza. Unha necesidade, porque o drama das persoas está feito das ocasións perdidas, porque se sente rabia ao ver inexplotadas as oportunidades de emprender e de aliviar un pouco a miseria humana. Unha esperanza, porque ninguén de nós quere quedarse á marxe, porque cada quen ten sede dunha acción que poida ser útil e porque a vida non é vida cando non é máis que pasividade.

Na Rede, e fóra dela, é tempo de pasar a páxina da derrota e pasar á acción coa esperanza entre os dentes.

Ciberactivismo (1)

Convidado por Ana Miranda e Oriol Junqueras formei parte da delegación galega que participou no seminario sobre ciberactivismo político que organizou a ALE-Os Verdes o pasado 12 de novembro. A maiores de recomendar a lectura doutras proveitosas e ilustrativas crónicas e achegas do evento, deito aquí un breve catálogo daquilo que nos falta e que nos sería proveitoso ter.

A inexistencia no curruncho galego da Rede dun seguimento informativo, crítico e alternativo, do proceso de construción e das políticas da Unión Europea. Por máis que se comparta que moitas das directivas europeas acoutan as políticas que lle quedan por facer ás nosas institucións de autogoberno, a presenza da axenda europea nos medios dixitais galegos (e non non dixitais tamén) é soberanamente pobre. Neste sentido sería de moito agradecer poder contar cunha «axenda de previsión» dos debates comunitarios para saber con antelación, informar criticamente e xerar alternativas respecto das decisións estratéxicas a UE que máis comprometen a Galiza. A presidencia española da Unión no primeiro semestre de 2010 achega unha excelente ocasións para comezar a dar unha resposta desde o blogomillo e algúns medios dixitais, como vieiros.com ou altermundo.org, á cuestión europea.

As organizacións das nacións sen Estado a penas son audíbeis e visíbeis na babel burocrática da Unión Europea. Consolidar un nó e un espazo de relación na Rede ao redor das súas políticas que serva para a transferencia de experiencias e partillar as súas elaboracións programáticas apúntase como unha necesidade estratéxica decisiva para non ficar sepultados pola podente comunicación dos grandes grupos parlamentarios que xestionan o «bipartidismo europeo».

É sentida a necesidade dun espazo de coordinación e dunha plataforma de transferencia de políticas e experiencia das organizacións nacionalistas abeiradas na ALE, hai sobrados ámbitos nos que trenzar estratexias compartidas, sen ir máis lonxe Escocia, Gales, Galiza, Bretaña procuran hoxe un dominio lingüístico e/ou cultural propio na arañeira, logro xa acadado por Cataluña co .cat ou hai en marcha procesos de ampliación soberana do autogoberno como o de Escocia dos que nos cómpre saber moito máis.

Tamén hai que repensar en clave colaborativa a blogleira galega e a súa coordinación cos medios dixitais de información. Hai moito e moi ben feito pero tamén hai eivas que enfrontar se se quere contar cun solvente soporte de comunicación, infraestrutura dun contradiscurso que sexa quen de discutir e retrucar o Discurso Interpretativo Dominante que enchoupa o actual sistema galego de medios.

Luis Ángel Fernández Hermana escribiu en «Los monasterios del siglo XXI» que «Internet devolveu a voz a millóns de seres que até agora só tiñan ollos.» Niso estamos pero aínda falta moito para crebar de vez as tendencias censatarias que limitan o acceso e participación á sociedade da información e a comunicación, engrosando a fenda dixital e reproducindo na rede desigualdades non menores que as que presiden as canles tradicionais da chamada democracia mediática. A promesa emancipadora que abeira a sociedade do coñecemento aínda ten que vencer poderosos atrancos, a batalla pola igualdade, polas liberdades e os dereitos de cuarta xeración seguramente moi probabelmente se decidirá na rede.

As forzas políticas comprometidas cunha auténtica participación cidadá han ser necesariamente catalizadores do ciberactivismo político se queren vencer a hexemonía que as oligarquías tentan ampliar tamén no mundo dixital. No arrinque do século XX, un entusiasta Lenin proclamou que o socialismo era soviets máis electrificación, no XXI quizais o máis parecido lle sexa democracia solidaria máis internet. Soñar na rede é (case) de balde...