A tsunami de cemento

Unha desmandada tsunami de cemento desola a costa, estraga espazos naturais e imponse como motor dunha economía baseada no lucro depredador e no consumo seriado. Xera riqueza express, ordena veladamente intereses políticos e obedece paulovianamente a voraces promotores inmobiliarios. As grandes áreas metropolitanas do Estado foron banco de probas, colonizou logo a costa mediterránea e aleitou fabulosas fortunas. Eivadas as tradicionais bolsas de solo urbanizábel, a vaga urbanizadora ameaza o litoral galego.

Galiza posúe o 35% da liña costeira do Estado e soporta na súa beiramar unha cota de superficie urbanizada do 15,8%, sobardando en case tres puntos a media estatal. Os nosos concellos ribeiráns suman 816.000 vivendas e, en 2010, terán, de cumprirse as previsións, outras 620.000 máis.

O arquitecto Rem Koolhaas estudou as cidades xenéricas, produto urbanístico sen identidade, liberado da historia e afincado na ausencia de norma. A cidade xenérica comparte ADN co modelo urbanístico que devasta o noso litoral, xorde da táboa rasa e da proscrición do planeamento, descoida a calidade de vida dos cidadáns e alenta a corrupción.

As pequenas marbellas nadas da euforia urbanizadora son espazos políticos sedados, acalmados pola permisividade da infracción e por un clientelismo redistribuidor das frangullas marxinais da especulación. Son feudos domeñados por alcaldes con amplos poderes no mercado do solo e fixan autoritariamente o skyline do concello. A súa política despreza o coidado do público e dos servizos básicos, sabedores de que os novos enclaves só estarán ocupados temporalmente –segunda residencia, praza estival...– por cidadáns en tránsito que demandan ocio rotineiro, zonas de compra e seguridade, pero que non castigarán electoralmente o feismo construtivo ou o derrame do patrimonio natural. Unha democracia de esixencia cero.

A Xunta adiantou que impedirá desenvolver solo urbanizábel a menos de 500 metros do mar. A lei entrará en vigor a mediados de 2007 se a súa vontade política non abranda tras a guerra do ladrillo que iniciarán grandes promotores e alcaldes investidos como empresarios político-inmobiliarios. Combate desigual se non se encara coa axuda dunha cidadanía esixente e cun programa firmemente sostido por PSdeG e BNG.

No debate sobre a megaexplotación urbanística da costa non intervirá positivamente unha cidadanía atomizada por un raizado individualismo propietario que aplaude a liberalización absoluta do solo para gañar máis no zoco inmobiliario. Tampouco han ser sostén do goberno políticas reactivas, ao xeito de non-no-meu-patio, coas que, ás veces, coidamos do benestar próximo fronte aos desmandos ambientais ou a construción de maldeseñadas infraestruturas.

O urbanismo, invisibilizado pola súa xestión tecnocrática, é das políticas públicas menos accesíbeis e a que máis eficazmente reduce ás persoas aos roles de propietario ou consumidor. Coa prohibición non bastará, hai que armar consenso cívico. O goberno galego deberá investir máis en comunicación social e facer un esforzo na implicación dos cidadáns, se quere ter aliados fronte á coalición de intereses inmobiliarios, financeiros e mediáticos e os xestores políticos municipais.

Axendas locais para a habitabilidade, a humanización dos espazos urbanizados, a dotación de servizos de calidade ou a protección do medio poden parecer fráxiles diques diante da tsunami de cemento e ladrillo mais son, porén, unha peza imprescindíbel dun eco-urbanismo sustentábel co que evitar á destrución do país que, sen a implicación cidadá, non será posíbel.

Publicado en Tempos Novos # 116 (xaneiro 2007), pp. 87-88