Prensa amiga, inimiga e veraz

Unha cínica pero lúcida sentenza do pasado século establecía que a Prensa estaba para apoiar aos amigos, afundir aos inimigos e dicir a verdade en todo os demais casos. O actual código de circulación da información e da opinión segue a respectar escrupulosamente estas normas de conduta.

Houbo un tempo en que un dos deportes máis habituais dos cidadáns escépticos consistía en ler en paralelo El Mundo e El País para reconstruír dúas visións de calquera feito nas que era practicamente imposíbel atopar puntos de coincidencia.

O irresistíbel ascenso mediático de Losantos na COPE moveu o marco informativo alén do delirio pero non contribuíu a maiores coincidencias entre os dous grandes medios, aínda que si permitiu ao ABC afianzarse como unha opción informativa conservadora máis equilibrada ou menos desquiciada.

Libertad Digital tivo un efecto deshinhibidor que a dereita situada máis alá da dereita aproveitou para verificar que en democracia a mala baba non ten cancelas e que a xustiza é vesga, razón pola que só se perseguen determinadas narracións apoloxéticas da violencia ou determinadas difamacións da intelixencia.

Pola súa parte, como o seu contrapunto informativo, El Plural, dirixido por Enric Sopena, naceu para certificar que non hai nada máis parecido a un bobo de dereitas que un bobo progresista e que, se nos despistamos, de tanto combater ao monstro remataremos por ser como o mesmo monstro.

Non por ampliar o relatorio de medios atoparemos moitos exemplos que se arreden da sabida máxima de apoios incondicionais aos amigos, bombardeo en alfombra para os inimigos e ponderadas verdades para todos os demais se queda oco.

A aparición da Sexta e de Público, trabadas con madeira de Zapatero segundo os seus detratores, mudou parcialmente o estado das cousas das relación do Poder coa Prensa, ampliando a autonomía presidencial respecto do complexo comunicacional-cultural ideado por Polanco-Cebrián e multiplicando, consecuentemente, as incomodidades mercantís de PRISA.

Distensión mediática

Á prensa séntanlle ben os períodos de distensión política. Ao minguar a polarización amigos-inimigos queda maior espazo para dicir a verdade de todos os demais, xa que, fóra deses excepcionais momentos, o trastorno bipolar rexe o xogo político do Estado e abafa calquera posición de matiz. O XVI Congreso do Partido Popular representou un significativo avance para cancelar as políticas de crispación e para alentar tamén un clima de distensión mediática e confrontación ideolóxica máis morna.

Hai pouco máis dun ano, cando o pasamento de Jesús de Polanco, Jorge Semprún resumiu con intelixencia medida a súa grande obra: «Conseguiu crear un grupo de prensa potente, independente e autónomo, que soubo manterse fronte, ao lado, en contra, pero nunca dominado por ningún grupo político.» Semprún puido dicir máis: construíu un grupo e comunicación que, á parte de estar fronte, ao lado e en contra, tamén tivo debaixo a algún que outro goberno e que tivo detrás a outros máis. Hoxe ten que contentarse con situarse ao lado, pero non por riba de Zapatero.

O novo rumbo que Mariano Rajoy tenta dar ao Partido Popular axuda a desactivar o clima de guerra fría mediática e é, parcial e serodiamente, unha resposta en positivo á demanda que o finado Polanco fixera no seu día sobre a necesidade de poder contar cun partido «de dereitas e laico», que PRISA apoiaría «porque é o que fai falta [en España]». En apenas un ano, o Partido Popular pasou do boicot a antesala do abrazos e, se Rajoy é quen de dar cumprimento a súa política de liquidación da herdanza aznarista, estarían logradas as condicións para recuperar o favor e ser tratado como amigo ou case-amigo por PRISA.

Na mesma dirección, hai cada vez máis indicios de que PRISA anda a procura dunha maior centralidade política, á busca dunha equidistancia virtuosa respecto de Ferraz e Génova, o que contibuiría a modificar substancialmente a nosa cartografía mediática.

Os rastreadores non se cansan de medir milimetricamente os distanciamentos tan críticos como elásticos de El País respecto de Ferraz e A Moncloa. Cada crítica provoca a inmediata contraofensiva de Público para evidenciar as incongruencias ou falla de memoria de PRISA, aínda que iso o leve, non poucas veces, a visitar a hemeroteca de El Mundo. Na actualidade, PRISA non quere ser un medio incondicional do Presidente e do seu Partido, réinalle con ser leal e moderadamente crítico.

O último cuadrimestre será decisivo para ver como sedimentará o seu cambio de posicionamento. Non é previsíbel que se produza un envocarmento drástico no seu sistema de preferencias, de modo que seguirá habendo amigos, inimigos e indiferentes, pero amigos e inimigos serán, cada vez máis, obxecto de críticas cómplices: serán loados polos acertos, aguilloados polos seus desacertos e aconsellados cando non saiban se subir ou baixar. Teño para min que, se prevalece a intelixencia, será sobre a base da crítica cómplice sobre a que se afiancen as novas relacións da voz máis poderosa do cuarto poder co Partido Popular e o PSOE.