Nas estremeiras da sociedade civil

Vou a terras estremeiras de Valdeorras convidado pola presentación dun libro dunha amiga e o seu mestre. Axunto palabras coas que chufar un libro empaquetado con agarimosas lembranzas, non en ván foi a miña derradeira encomenda na factoría de Brétemas.
A intifada parisiense apégalle renovado interese á leitura de Concha e Sabucedo sobre as razóns fondas que animan á participación social e á acción colectiva, revalorizando a súa investigación sobre os recursos e medios dos que os cidadáns botan man nas mobilizacións e actos de protesta, ao tempo que achega luces sobre a importancia que teñen as formas de identidade nos novos movementos sociais.
Héctor Aguilar Camín escribiu que «o periodismo é unha forma frenética de saber o que pasa sen entender o que sucede.» Isto ocórrelle aos periodistas pero tamén a moitos científicos sociais e pásalles con frecuencia pasmosa a economistas e políticos. Do descontento á acción dá explicacións e pautas para interpretar cales son os mecanismos que operan na construción social dunha protesta e cal é a arquitectura de motivacións, valores e incentivos que nos levan ás persoas a sumarnos a unha acción reivindicativa. Tamén repara en como se forxan as novas identidades e suxeitos colectivos, como reaccionamos ante a privación e a inxustiza, como atribuímos responsabilidades, como recoñecemos aos adversarios e sinalamos aos responsábeis dos males sociais ou políticos. Igualmente fornece reflexións sobre a indignación moral, sobre a ira e a dignidade como combustíbeis emocionais que permiten o arranque dos movementos sociais e o seu mantemento. E mesmo achega leccións do que podemos denominar contabilidade social; é dicir, os cálculos que facemos, consciente ou inconscientemente, antes de sumarnos a unha acción de protesta: como valoramos os riscos ou a eficacia que pode ter a nosa participación, como estimamos os seus beneficios e os seus custes, como medimos as posibilidades de triunfo ou avaliamos as perdas que nos pode acarrexar a nosa participación nunha mobilización que finalmente resulte derrotada.
É, en definitiva, un libro que convén frecuentar nestes nosos tempos incertos e que nos permite explorar intelixentemente as zonas estremeiras da sociedade civil. Auténtico territorio comanche onde a política convencional non se atreve a pisar.