04/03/2009

Despois do naufraxio (2): O país ideal e o país material

Versionando o título da película dos irmáns Cohen e do libro de Cormac McCarthy, un boa amiga condénsame o seu balance electoral: «Galiza, non é un país para nacionalistas». Interésame agora a idea de país como tag da cuestión identitaria e da nosa representación colectiva para chamar a atención sobre a fenda que separa o país ideal do país material, e digo país material e non país real porque o país ideal é tan real como o material, aínda que finalmente non pese tanto electoralmente un coma o outro. O noso país imaxinario e o noso país material teñen unha zona de intersección cativa. E é nesa zona de intersección sobre a que opera a eficacia das nosas políticas.

Tras o naufraxio é habitual escoitar como corolario da valoración do noso revés electoral algunha amargada queixa sobre o país que temos. Non é un trazo do mal perder dos nacionalistas, malfadamente está moito máis estendido, un recoñecido blogger do PSdeG-PSOE, José Luís Prieto, anotaba no seu twitter: «Los pueblos siempre tienen los Gobiernos que se merecen. Y el pueblo gallego ha cambiado poco desde que lo caricaturizó Castelao».


O reconto de papeletas reflicte a faciana política da Galiza que temos: conservadora e maiormente pouco galeguista. Adoitamos esquecernos desa natureza e reemprazámola por unha versión ideal seguindo o procedemento do señor Keuner que describiu Bertold Brecht:
—Que fai vostede –preguntaron un día ao señor K.– cando ama a alguén?
—Fago un bosquexo desa persoa –respondeu o señor K.– e procuro que se lle asemelle o máis posible.
—O bosquexo?
—Non -contestou o señor K.–. A persoa.
Co país facemos, en primeira instancia, algo semellante, temos feito un debuxo e procuramos que se lle pareza; para de seguido substituír o país pola imaxe que pintamos del. Descoñecemos (en gran medida) ou ignoramos (maiormente) as estruturas e dinámicas políticas e sociais da Galiza que queremos representar e transformar e operamos politicamente sobre un imaxinario e non sobre a súa base material e mesmo, ás veces, tomamos por material o que é puramente ideal.

Identidades practicábeis e identificación imposíbeis

Valga como exemplo. As sondaxes deixan claro que Galiza non é país para nacionalistas e que queda moito por facer até lograr que sexa un país dos nacionalistas. A última entrega do CIS (xaneiro-febreiro de 2009) ofrece a mesma imaxe que todas as súas precedentes. Un 28,2% dos galegos entrevistados declara ser nacionalista, o 67.8% maniféstase como non-nacionalista. Os que se senten unicamente galegos suman un 4,9% fronte a un 5.1% que se consideran só españois. Máis galego que español: 19,4%. Máis español que galego: 3,6%. Tan español como galego: 65%. Máis ou menos, tan só 1 de cada catro galegos di ser nacionalistas ou di sentirse máis galego ou tan só galego.

Os entrevistados valoran o seu nacionalismo –1: mínimo, 10: máximo– nun 4,56%; e estiman coa mesma escala o nacionalismo do Partido Popular (3.07), do PSdeG-PSOE (4,73) e do BNG (7,99). O elector medio considerase tan nacionalista galego como o PSdeG e case que a metade de nacionalista que o BNG. Traducindo: o elector ao que nos diriximos ten que duplicar a súa identificación nacionalista para votar BNG pero sen apenas modulala pode votar PSdeG.


O imaxinario dos nosos destinatarios: unha maioría social galeguista. A idea que eles –a inmensa maioría dos electores– teñen do BNG é como unha alternativa de nacionalismo forte. A nosa oferta identitaria está na extrema pero o elector promedial a que nos diriximos está no centro do arco identitario, moito máis próximo en calquera caso ás propostas de galeguismo máis ou menos rebaixado do PSdeG ou do Partido Popular. A cousa complícase porque mesmo os nosos votantes se autoidentifican ideoloxicamente cun grao de nacionalismo máis rebaixado que o que lle atribúen ao BNG.


O paso polo goberno non mellorou a nosa comprensión do país material, nin serviu como observatorio privilexiado para enxergar as súas tendencias de futuro. Manda o impresionismo estratéxico e descubrimos novas realidades unicamente grazas a unha dolorosa espiral de ensaio-erro. Os nacionalistas non destacamos como habelenciosos coolhunters, pódennos as lecturas retrospectivas do país, obviamos as realidades presentes que non encaixan na nosa ollada, resolvemos os desenfoques botando man dos nosos imaxinarios e prestámolles pouca atención ás realidades emerxentes e ás tendencias de desenvolvementos futuros.


Agárdase de nós que ofrezamos identidades practicábeis e identificacións políticas verosímiles; e d
ificilmente se pode practicar un nacionalismo de proximidade sen salvar esa fenda entre o noso país imaxinario e o país material, entre como nos vemos, como nos ven e como se ven os electores galegos. Con esta pedra batemos unha e outra vez. E sempre nos abraiamos.

13 comentários:

Nygard disse...

Moi certo Ian, senón fora pola sensación de desacougo que nos deixa.

Aínda así, eu coidei que o BNG-Q entendía isto mesmo e esforzábase por porlle solucións con doses de pragmatismo.

As cousas pintan mal agora. Hai quen vende refundación volvendo ás esencias, iso si, imos ser o partido do colectivos sociais...(nós sempre na vanguarda,... o "pais material" non se entera...). Hai outros que están a procura dunha cara nova para que nada mude.... E hai outros máis que estamos nun mar de dúbidas e incertidume.

En fin, veñen duras, a ver que pasa. A ver que nos ocorre...

Anónimo disse...

Eu som um chisco mais pesimista. Somos nacionalistas num país de nom nacionalistas, e no que o projecto de homogeneizaçom cultural espanhol progride com ímpeto e sem pausa. O resto podem deduzi-lo sem fazer muitos esforços de imaginaçom.

Anónimo disse...

Imos ter que estarlle agradecidos a Feijoo por agasallarnos con estes artigos.

Anónimo disse...

Dios, acabo de ver o vídeo de Beiras... Que peniña!

Anónimo disse...

Chamoume a atención este post. Debes ser dun think-tank deses. Parece un tratado de entomoloxía: xente (no governo) mirando a través dun microscopio o errático comportamento duns bichiños (a sociedade) que non paran quietos.

Debe ser un traballo duro. Eu tampouco entendo tanta bichallada, haiche de todo. Pero só para axudar á catarse, non se che ocorreu que se cadra os bichiños, alleos eles a calquera taxonomía, ergueron os ollos cara ao seu observador e tampouco entenderon nada? Igual esperaban ver un observador 'ideal', que se deixara de microscopios, que deixara de clasificar bichos e baixara á pista de baile.

Se cadra é hora de que os científicos separen o ollo do visor e reparen en que se "obviamos as realidades presentes que non encaixan na nosa ollada", o experimento non vai a ningún lado, pois o problema está na ollada, non na realidade.

Creo que o enigma que intentas desentrañar está máis no observador que no observado.

Buf, desculpa este burdo símil e sorte coas especulacións.

Un bichiño

Anónimo disse...

Cando se publicou esa enquisa da que falas, saíu unha tamén para Euskadi.
Recoméndoche que leas os datos da "escala de nacionalismo" en Euskadi e os compares con Galiza.
Vanche sorprender

Anónimo disse...

Sobre a da apreciación que os galegos temos do nacionalismo, gustaríame sinalar que non podemos saber ata qué punto os enquisados non estarán identificando nacionalismo e BNG á hora de posicionarse.

Anónimo disse...

Sinceramente: o problema do nacionalismo galego é que acabasse tomado por gente como vostede e o seu já ex-jefe Quintana, que de esquerda nem de nacionalismo nom tenhem nada.

Ian disse...

E mentres nos os de dereitas tomábamos o BNG, anónimo vostede que tomaba? Se os certificados de esquerdas os da vostede quédome máis traquilo de non telo...

Anónimo disse...

Caro anónimo, se o problema do nacionalismo galego é que acabou sendo tomado por gente de direitas, entom o lógico seria que a gente, em vez de votar BNG, votasse FPG ou Eles-UP. Mas nom, votou PP.

A.C.

Adolfo disse...

No inquérito do CIS mencionado ao BNG situanno nas respostas moi á esquerda do PSOE o que contrasta tamén coa nosa viraxe realizada no que atinxe ás mensaxes. Así que máis complicado aínda: unha mensaxe nacionalista para un páis de non nacionalistas e unha mensaxe diluida para os que nos ven como unha organización claramente esquerda. Moitas complicacións non sí?

Nygard disse...

Sr Ian, a ver se falamos un día. Ou facemos algo ou isto váisenos polo retrete abaixo...

X.L. disse...

Coraggio amici!
Entendo que haxa tanto pesimismo pero pensade que o noso país sempre foi así: lento nas dixestións.Xa quedou patente tralo Prestige.
Non estou tan seguro de que os anos de bigoberno non traian boas consecuencias ao fin. De feito todo o mundo comprobou que o BNG pode entrar e saír do poder sen as consecuencias funestas que moitos profetizaban. Eso tamén ten que calar na xente.
O noso país non é nacionalista hoxe pero si o é potencialmente. Hai vinte anos ninguén soñaría conque un de cada catro galegos se declarara nacionalista.
A súa evolución depende máis que nunca de nós, pero tamén pode que haxa coxunturas favorables no estado (Catalunya, etc.)
Haberá que deseñar unha política intelixente e saber cais son as prioridades.Ás veces nonas temos claras!
Entre esas prioridades, a maís perentoria é dotarnos de medios de comunicación de masas e dar plataformas a moitos intelectuais, escritores e artistas que camiñan maioritariamente do noso lado.
Ata agora o conseguido fíxose nas peores condicións, nun terreo mediático totalmente hostil.