Despois do naufraxio (2): O país ideal e o país material

Versionando o título da película dos irmáns Cohen e do libro de Cormac McCarthy, un boa amiga condénsame o seu balance electoral: «Galiza, non é un país para nacionalistas». Interésame agora a idea de país como tag da cuestión identitaria e da nosa representación colectiva para chamar a atención sobre a fenda que separa o país ideal do país material, e digo país material e non país real porque o país ideal é tan real como o material, aínda que finalmente non pese tanto electoralmente un coma o outro. O noso país imaxinario e o noso país material teñen unha zona de intersección cativa. E é nesa zona de intersección sobre a que opera a eficacia das nosas políticas.

Tras o naufraxio é habitual escoitar como corolario da valoración do noso revés electoral algunha amargada queixa sobre o país que temos. Non é un trazo do mal perder dos nacionalistas, malfadamente está moito máis estendido, un recoñecido blogger do PSdeG-PSOE, José Luís Prieto, anotaba no seu twitter: «Los pueblos siempre tienen los Gobiernos que se merecen. Y el pueblo gallego ha cambiado poco desde que lo caricaturizó Castelao».

O reconto de papeletas reflicte a faciana política da Galiza que temos: conservadora e maiormente pouco galeguista. Adoitamos esquecernos desa natureza e reemprazámola por unha versión ideal seguindo o procedemento do señor Keuner que describiu Bertold Brecht:

—Que fai vostede –preguntaron un día ao señor K.– cando ama a alguén?
—Fago un bosquexo desa persoa –respondeu o señor K.– e procuro que se lle asemelle o máis posible.
—O bosquexo?
—Non -contestou o señor K.–. A persoa.

Co país facemos, en primeira instancia, algo semellante, temos feito un debuxo e procuramos que se lle pareza; para de seguido substituír o país pola imaxe que pintamos del. Descoñecemos (en gran medida) ou ignoramos (maiormente) as estruturas e dinámicas políticas e sociais da Galiza que queremos representar e transformar e operamos politicamente sobre un imaxinario e non sobre a súa base material e mesmo, ás veces, tomamos por material o que é puramente ideal.

Identidades practicábeis e identificación imposíbeis

Valga como exemplo. As sondaxes deixan claro que Galiza non é país para nacionalistas e que queda moito por facer até lograr que sexa un país dos nacionalistas. A última entrega do CIS (xaneiro-febreiro de 2009) ofrece a mesma imaxe que todas as súas precedentes. Un 28,2% dos galegos entrevistados declara ser nacionalista, o 67.8% maniféstase como non-nacionalista. Os que se senten unicamente galegos suman un 4,9% fronte a un 5.1% que se consideran só españois. Máis galego que español: 19,4%. Máis español que galego: 3,6%. Tan español como galego: 65%. Máis ou menos, tan só 1 de cada catro galegos di ser nacionalistas ou di sentirse máis galego ou tan só galego.

Os entrevistados valoran o seu nacionalismo –1: mínimo, 10: máximo– nun 4,56%; e estiman coa mesma escala o nacionalismo do Partido Popular (3.07), do PSdeG-PSOE (4,73) e do BNG (7,99). O elector medio considerase tan nacionalista galego como o PSdeG e case que a metade de nacionalista que o BNG. Traducindo: o elector ao que nos diriximos ten que duplicar a súa identificación nacionalista para votar BNG pero sen apenas modulala pode votar PSdeG.

O imaxinario dos nosos destinatarios: unha maioría social galeguista. A idea que eles –a inmensa maioría dos electores– teñen do BNG é como unha alternativa de nacionalismo forte. A nosa oferta identitaria está na extrema pero o elector promedial a que nos diriximos está no centro do arco identitario, moito máis próximo en calquera caso ás propostas de galeguismo máis ou menos rebaixado do PSdeG ou do Partido Popular. A cousa complícase porque mesmo os nosos votantes se autoidentifican ideoloxicamente cun grao de nacionalismo máis rebaixado que o que lle atribúen ao BNG.

O paso polo goberno non mellorou a nosa comprensión do país material, nin serviu como observatorio privilexiado para enxergar as súas tendencias de futuro. Manda o impresionismo estratéxico e descubrimos novas realidades unicamente grazas a unha dolorosa espiral de ensaio-erro. Os nacionalistas non destacamos como habelenciosos coolhunters, pódennos as lecturas retrospectivas do país, obviamos as realidades presentes que non encaixan na nosa ollada, resolvemos os desenfoques botando man dos nosos imaxinarios e prestámolles pouca atención ás realidades emerxentes e ás tendencias de desenvolvementos futuros.

Agárdase de nós que ofrezamos identidades practicábeis e identificacións políticas verosímiles; e dificilmente se pode practicar un nacionalismo de proximidade sen salvar esa fenda entre o noso país imaxinario e o país material, entre como nos vemos, como nos ven e como se ven os electores galegos. Con esta pedra batemos unha e outra vez. E sempre nos abraiamos.