A lectura do mundo de Maalouf

Os escritores de ficcións discuten, cada vez máis, as interpretacións que expoñen politólogos, sociólogos ou analistas das relacións internacionais. A deleiba do mundo é unha mostra inmellorábel. Nas súas páxinas Maalouf preséntase como un «incondicional das Luces», «un apaixonado da liberdade», «un partidario da diversidade harmoniosa» e «un namorado da vida» que non quere resignarse á deleiba da civilización que paira sobre nós. Non é esta a súa primeira incursión ensaística, antes deunos dúas pezas imprescindíbeis –As cruzadas vistas polos árabes e Identidades asasinas– que mudaron a óptica dos temas considerados: a historia nas palabras dos outros e o agromar de identidades depredadoras.

O novo libro é, antes de nada, un grito de alarma que rebate, compromete e quere convencer e non adormecer, unha historia para animar a busca de «solucións globais inéditas» coas que crear novas oportunidades políticas, sociais ou culturais nun mundo incerto e ameazado por unha regresión descivilizadora. É tamén un pensar para a acción, un escribir para pensar e unha reacción fronte ao relato deshumanizado (e tamén desvalorizado) que da marcha do mundo nos dan as ciencias sociais da academia, as análises dos think tank ou a literatura gris das chancelerías. Unha nova narrativa para combater o decompressive storytelling que sostén as visións conformistas do que acontece con retóricas fraudulentas, certezas rancias e axendas que son irrelevantes para mudar a vida das persoas.

Tras un exordio de tinturas apocalípticas, Maalouf repara nas vitorias enganosas (a primeira, a do mundo libre sobre o socialismo real), as lexitimidades perdidas (no mundo árabe-musulmán e Estados Unidos) e as certezas imaxinarias (dacabalo da relixión, as pertenzas impermeábeis e as identidades excluentes) das que se vale para taxar a desfeita intelectual, económica, ética, ambiental e xeopolítica que magoa á humanidade nun tempo en que a penas hai nada que indique que se «saberán superar as diverxencias, elaborar solucións imaxinativas e logo unirse e mobilizarse para poñelas en práctica».

No epílogo, argumentos para retrucar a tentación do precipicio –o ánimo suicida dos oprimidos e excluídos decididos a arruinar unha festa á que non están convidados–; a tentación da parede –a fortificación das nosas fráxiles (in)seguridades até que pase o trebón– e a tentación do cume, a crenza compracente na fin da historia; outra é a súa idea: estamos ante a fin da prehistoria dunha humanidade derramada na afirmación teimosa de identidades negadoras dos outros.

E catro razóns para a esperanza que Maalouf cifra no avance imparábel da ciencia; no abandono do subdesenvolvemento por parte dalgunhas das nacións máis poboadas do planeta; nunha integración europea quen de crear solidariamente un espazo común que prefigura «o que podería ser mañá unha humanidade reconciliada»; e nos novos Estados Unidos que se albiscan nas promesas de Obama e na súa oferta dun new deal mundial. Nas dúas últimas razóns Maalouf abranda (moito) as esixencias críticas, non para ofrecer un final feliz senón para deixar un final aberto que nos permite empatar con ese proverbio africano que nos lembra que «a esperanza é o piar do mundo».