Letras revisitadas

No 100 de Tempos, Bieito Iglesias carga con John Berger non sei se é porque non gosta de Berger ou se é por amolar a un dos principais seareiros galaicos de Berger. Eu gosto. Fíxenme traer de lonxe unha recompilación de artigos seus, Cada vez que dedimos adiós. Coa súa lectura recupero unha escrita sobre O tamaño dunha bolsa que houbo que procurar no fardel das palabras mortas.

Ensaios urxentes contra a derrota do mundo

John Berger, escritor e pintor. Anarquista na mocidade, marxista na madurez, rebelde teimudo e sempre disidente do pensamento da orde imposta. Reparte o seu tempo de vida entre un arrabalde parisiense e unha casa nos Alpes. Na súa triloxía Das súas fatigas, onde xunta Porca terra (1979), Unha vez en Europa (1983) e Lila e Flag (1990), fálanos do que alguén definiu como «unha dialéctica moderna implacábel entre memoria e perda, progreso e nova barbarie». A súa novela máis recente, King (2000), describe, con ollos de can, a cicatriz da pobreza urbana e as súas cotiás derrotas. Poeta, tamén, en As páxinas da ferida anota: «A lingua está amordazada e soa na boca», pero Berger non se acomoda no silencio imposto e por iso escribe O tamaño dunha bolsa, unha recompilación de ensaios sobre pintura, fotografía e a derrota do mundo.

De O tamaño dunha bolsa di: «Nunca escribín un libro con maior sensación de urxencia.» A bolsa da que fala é a bolsa da resistencia, a urxencia que nos encora non é outra que a da globalización neoliberal. Deixou claro en King de que vai esa ameaza: «Pasou a vida tentando resolver o enigma de como o saira o home da barbarie [...] Vaticinou unha segunda barbarie, King, moito peor que a primeira. Na primeira, segundo el, había certa xenerosidade. A segunda barbarie implántase no pensamento mesmo, o que a fai moito máis vil e moito máis cruel. A segunda barbarie mata os homes e o derrama todo ao tempo que promete e fala de libertade.» Unha barbarie que derrota o mundo.

Este é un libro que, na idea de Berger, é una bolsa de resistencia contra unha orde mundial que non pode ser máis inhumana, pero Berger non se entala na denuncia e achega tamén reflexións radicais sobre a pintura e o xeito de ver, sobre a soidade e a presenza.

En O tamaño dunha bolsa hai 24 textos publicados entre 1996 e 1999 en diversos xornais e revistas que compoñen unha sorte de tríptico. Unha parte, a máis extensa, está dedicada á crítica de pintura e fotografía, outra («Será un retrato?») é unha intervención teatral de John Berger, e o terceiro bloco é a correspondencia atípica que mantén co subcomandante Marcos.

Contra a derrota do mundo, sen ánimo de recetario da avoa, Berger recomenda paciencia. Unha paciencia que non ten nada que ver coa preguiza ou a compracencia. Segundo el hai que crer na esperanza máis que nas promesas e «a esperanza é algo que vai para longo». Escribe: «En primeiro lugar, temos que atopar un horizonte. E para iso temos que ter esperanza, en contra do que a nova orde pretende e perpreta. A esperanza, non obstante, é un acto de fe, e a fe para sosterse necesita de accións concretas. [...] Resistir non significa só negarse a aceptar a absurda imaxe do mundo que se nos ofrece, senón tamén denunciala. E cando o inferno é denunciado desde dentro, deixa de ser inferno.»