Cousas que facer en Florencia...

Cedo á tentación e entro na libraría da vila para mercar Florencia Insurgente de Nicolás Maquiavelo, versión editorial dos libros II e III da súa Istoria Fiorentina, traducidos con recoñecidos honores por Félix Fernández Murga e que, despois de trinta anos, recuperou a editorial Capitán Swing. Súmase feliz á morea de libros que agardan polo seu tempo e nos que a sección maquiavélica comeza a resultar desafiante. Na cola de lecturas está a tradución galega de O príncipe que preparou Isabel González Fernández, o seu Epistolario privado e Discursos sobre la primera década de Tito Livio; dúas biografías do pensador italiano, a de Marcel Brion e mais o La sonrisa de Maquiavelo de Maurizio Viroli; e un clásico sobre a influencia da súa obra na conformación do republicanismo, El momento maquiavélico de J.G.A. Pocock.

Para ir entrando en materia releo a carta que Maquiavelo manda, desde o seu exilio en San Casciano in Val di Pesa, ao seu colega Francesco Vettori en decembro de 1513 e que ben podería ter titulado Cousas que facer en Florencia cando estás (politicamente) morto (ou case). Aquí a deito a súa fermosa escrita:

Nas miñas terras estoume, e desde as miñas últimas desventuras non permanecín, xuntándoos todos, nin vinte días en Florencia. Érgome co sol e vou ao bosque meu que están tallando, onde paso dúas horas, inspeccionando os traballos do día anterior e conversando cos leñadores, que sempre teñen algún preito entre eles ou cos seus veciños.

E deixando o bosque, diríxome a unha fonte, e de alí ao sitio onde dispoño as miñas trampas para cazar paxaros, cun libro debaixo do brazo: Dante, Petrarca, ou un dos poetas menores, como Tibulo ou Ovidio. Leo dos seus amores e paixóns que, ao recordarme as miñas, entretéñenme saborosamente neste pensamento. Tomo logo o camiño da hospedaxe, onde falo cos pasaxeiros e pídolles noticias dos seus lugares, co que oio diversas cousas e noto os varios gustos e humores dos homes. Chega nisto a hora do xantar, no que consumo coa miña familia os alimentos que pode dar esta pobre terra e o meu minguado patrimonio. Logo de comer, volvo á hospedaxe, onde co pousadero están, polo común, un carniceiro, un muiñeiro e dous panadeiros. Con eles me encanallo xogando ás cartas ou ás damas, do que nacen mil disputas e infinitas ofensas e palabras inxuriosas, e moi miúdo combátese por un centavo, e hai veces que desde San Casciano nos oen berrar. E nesta piollada hei de mergullarme para que non acabe de amofarse o cerebro, e para desafogar esta malignidade da miña sorte.

Á noitiña, volvo a casa e entro no meu estudo, no limiar desposúome daquel traxe da xornada, cheo de barro e manchas, para vestirme roupas de corte real e pontificia; e así ataviado honorabelmente, entro nas cortes antigas dos homes da antigüidade. Recibido por eles agarimosamente, nútrome daquel alimento que é privativamente meu, e para o cal nacín. Nesta compañía, non me avergoño de falar con eles, interrogándoos sobre os móbiles das súas accións, e eles, con toda humanidade, respóndenme. E por catro horas non sinto o menor fastío; esquezo todos os meus coidados, non temo a pobreza nin me espanta a morte: a tal punto todo eu síntome transportado a eles. E guiándome polo que di Dante, sobre que non pode haber ciencia se non retemos o que aprendemos, puxen por escrito o que da súa conversación apreciei como o máis esencial, e compuxen un opúsculo De Principatibus, no que aprofundo até onde podo os problemas deste tema: que é a soberanía, cantas especies hai, e como se adquire, se conserva e se perde.