Calco

A construción da opinión pública atópase, nestes momentos, moito máis dominada polos feitos que polas conviccións ou os valores. E por un tipo de feitos epidérmicos e accidentais que case nunca, e en ningures, da chegado a fundamentar conviccións. Baixo estas circunstancias, unha actividade política con vontade transformadora non pode pretender desenvolverse só dentro do marco reservado das institucións e os medios de comunicación convencionais; isto é máis ben a expresión habitual da súa infrutuosidade. Para ser significativa, a eficacia dunha política só pode xurdir do rigoroso intercambio entre acción e valores; ten que plasmar, a través das redes sociais virtuais e presenciais e con intervencións de proximidade, modestas alternativas de cambios posíbeis, de resistencias necesarias e de disensos autenticamente críticos que se corresponden mellor coa súa vontade de mobilización e construción de comunidades cidadás activas que a pretensiosa xestualización das políticas institucionalizadas en partidos, gobernos e parlamentos. Só unha política cidadá, plebea, próxima e apegada ao concreto pode revelar unha eficacia operativa axeitada ao momento actual do nacionalismo e/ou dos socialistas galegos [Calco].

Por terra, mar e aire

Nun recompilatorio de ignorancias e saídas enxeñosas de alumnos portugueses rexistraban esta pregunta: «Como chegou a peste negra a Portugal en 1348?» e súa espelida resposta: «Por terra, mar e aire.» Respecto da gripe porcina, a Organización Mundial da Saúde ofrece respostas igualmente vagas pero menos ocorrentes. Na procura de explicacións centos de milleiros de internautas fixeron ferver a rede. Para rematar un día, que non debería ter constado no almanaque, dos montes e moreas de arquivos dispoñíbeis escollo dúas pezas: a provocadora columna «Ya sólo falta el meteorito» de Isaac Rosa, en Público, e «La gripe porcina y el monstruoso poder de la gran industria pecuaria», un artigo de Mike Davis aparecido en The Guardian e que está facendo rular entre nós a revista Sin Permiso. A primeira permite rebaixar, con agudeza, os tons apocalípticos e milenaristas de moitas das informacións coas que nos atordoamos. A segunda ofrece, como pouco, unha explicación do fracaso da estratexia de constrainsurxencia viral impulsada pola OMS e unha denuncia do poder incontrolado dos grandes conglomerados empresariais avícolas e gandeiros.

Xornalismo intelixente de loito

Cumprín as miñas rutinas mañanceiras, entre elas, ler a columna de Javier Ortiz en Público. Agora sei que será a derradeira. Russell Baker escribiu que neste tempos «ninguén chama ás redaccións agardando atopar un héroe». Héroes, non lle sei, pero un segue querendo dar con xornalistas intelixentes, tuzaróns, retranqueiros, valentes e tan dignos como Ortiz. Maldito mes de abril.

Disparando aos reloxos

Mentres prosigue á busca do maletín de Walter, entre pesquisas e procuras leo a súa obra para dar con novas pistas e rastros. Agora son as súas Teses sobre a historia e outros fragmentos que acompaño coa lectura da eséxese e interpretación que delas fai Michael Löwy en Aviso de incendio. Na tese XV, Benjamin refire un feito choqueiro acontecido durante o primeiro día das xornadas revolucionarias de xuño de 1830: co solpor, de xeito independente e en varios lugares de París, varios insurrectos dispararon contra reloxos de torres e fachadas. Unha copla anónima daquela, que non se lle escapou a Walter, cantaba: «disparaban contra as esferas para deter o día».

A significación da estampa abanea entre a tentativa de deter o tempo e a intención de inaugurar un tempo diferente. Para Walter Benjamin esa imaxe representaba un máximo da conciencia histórica –«a consciencia que fai estourar o continuo da historia»–, a acción e o saber reflexivo que dá comezo a un novo tempo. É a procura da fin do tempo baleiro, do tempo mecánico, automático, cuantitativo. Do tempo do reloxo da civilización industrial e do capitalismo. A fin dun tempo entregado.

Os resultados do 1-M representaron a detención brusca e traumática dun tempo de cambios en Galiza. E tamén o arrinque dun tempo político novo ao que cómpre non someterse resignada e mecanicamente. Moito tributo é o tempo dunha xeración ou máis. Por iso é recomendábel disparar aos reloxos que marcan os tempos da nova dereita no goberno de Galiza. Para anotar críticas, rupturas, discontinuidades e disensos, o pasado venres comecei as miñas prácticas de tiro en Galicia Diario cun cartucho que xa se cortou aquí. Seguiremos disparando aos reloxos con nova munición.

Cegos no labirinto

Novo rexistro histórico da contabilidade negra. Segundo a EPA, no primeiro trimestre do ano, a taxa de desemprego subiu até o 17,36% e o número de desempregados sobardou os catro millóns. Galiza suma case 163.000 parados, a taxa de desemprego colocouse xa no 12,2%. Coa estatística no xornal acudín ao Servizo Galego de Colocación para inscribirme como demandante de emprego, as cámaras da TVG estaban alí para poñerlle imaxes aos datos da EPA coa mesma afouteza coa que Dorothea Lange retratou a Gran Depresión.

A V2 e ministra de Economía e Facenda, Elena Salgado, anímanos dicindo que os datos son malos e mesmo peores que os esperados pero que, a partir de abril, as cousas van mellorar. Tras as palabras de V2, e co certeiras que adoitan ser as previsións económicas do goberno, as marcas da nosa esperanza caeron as súas cotas máis baixas. Hai un días, en The Guardian, o vello Eric Hobsbawm escribiu un artigo que titulou «Se o socialismo fracasou e o capitalismo está agora en bancarrota: que vén despois?». Nel deita unha análise crúa e pouco optimista:

Somos libres de volver á economía mixta. A vella caixa de ferramentas do laborismo está dispoñíbel de novo –calquera cousa até a nacionalización– así que vaiamos e usemos as ferramentas unha vez máis, que o laborismo nunca debería telas gardado. Pero iso supón que sabemos que facer con elas. Non o sabemos. Por unha banda, non sabemos como superar a crise actual. Ningún goberno do mundo, bancos centrais ou institucións financeiras internacionais sábeo: son todos como un cego que trata de saír dun labirinto tocando as paredes con distintos paus coa esperanza de atopar a saída.

E onte mesmo en La Vanguardia, Enric Juliana destripaba as ilusións de V2. Ao seu entender, a saída de Solbes do executivo traducirase nun aumento acelerado de gasto público e, consecuentemente, nunha escalada do déficit que podería chegar ao límite do consentido polo Tratado de Maastricht –o 60% do PIB–, o que posibilitará a mobilización duns 200.000 millóns de euros para medidas de urxencia ou rescate económico.

Esta inxección de capital público, xunto con outras medidas en marcha nas que se investiron xa 11.000 millones de euros, deberían provocar, segundo as previsións do Goberno, unha melloría dos indicadores económicos e o entalamento da crecida do desemprego. Sospeita Juliana que se isto ocorre non sexa máis que o típico rebote do gato morto do que falan en Wall Street: unha melloría artificial que dá paso a un afundimento económico aínda máis acusado.

Así pintan as cousas no labirinto da economía, movémonos entre paus de cego e rebotes de gatos mortos, agonizantes ou en pésimo estado de saúde. Menos mal que o Goberno 10 de Núñez Feijóo dixo que remataba coa crise nun abrir e pechar de ollos. Agardamos o seu plan de choque. Cegamente.

Interese minguante

Para Gide o xornalismo é «todo o que interesará mañá menos que hoxe». Os gobernos tamén padecen de interese minguante. Feijóo dunha sentada nomeou o 70% das secretarías e das direccións xerais e deixou para a semana que vén a designación dos cinco superdelegados, seica para darse un tempo no que precisar as súas funcións. A demora ten un valor adicional: manterá a expectación ao redor da formación plena do goberno. As primeiras entrevistas aos conselleiros de Economía e Industria, Educación, e Cultura e Turismo non alentan entusiasmo. Ideas propias poucas e algunhas ben perxuizosas. Non hai pauta que non sexa as ordes do presidente. Valor engadido cero. A auctoritas de Feijóo está perfectamente custodiada. Xa se sabe que un goberno decente é un goberno obediente.

Goberno 10? Non, Administración 1.0

Malia a discreción do recrutamento, había poucas dúbidas respecto de que caste de goberno compoñería Núñez Feijóo. No discurso de investidura propagandeou un único goberno e un único liderado que deixaba nula marxe a un executivo tecno-pop, cun delicado equilibrio entre tecnócratas e populares, mestura dos que noutrora se etiquetaron como «birretes» e «boinas». Revelada a nómina, ofrécese un goberno tecno sen ningunha incrustación pop.

Feijóo cumpriu cos requirimentos que el mesmo se fixou de inicio: xestores máis que políticos, proximidade xeracional e apoucados certificados penais de fraguismo. Pero o resultado final é un executivo cun perfil político máis abaixado e menos integrador do que se fachendeou por causa das negativas de moitos dos primeiros elixidos e que foron debidas tanto a razóns personais como ás gravosas cotizacións dos xestores no mundo da empresa. O engado deu para poucas fichaxes extramuros do Partido Popular e para un discutíbel axuste ao requerimentos legais de paridade.

Ao novo presidente pódelle o modelo estadounidense que se referencia máis a administracións que a gobernos. Feijóo máis que decisores políticos experimentados designou administradores xerais da Xunta de Galicia cuns poderes perfectamente xerarquizados: no vértice de maior autoridade, un presidente incuestionábel. Na cerna do xogo gobernamental, un rombo de catro megaconsellerías, en mans de Rueda, Hernández, Guerra e Mato, que abranguen as políticas claves para enfrontar a crise e as súas consecuencias sociais. E, por cabo, un sexteto de xestores auxiliares. Cadro de mando que se completa co nomeamento de cinco superdelegados do presidente, que cun perfil acusadamente político serán, na práctica, unha sorte de subpresidentes, con fío directo con Feijóo, e representarán, coordinarán e encaixarán, territorialmente e de xeito integrado, todas as políticas da Xunta de Galicia.

Na gobernación de Feijóo albíscanse, cando menos, tres liñas de alta tensión política.

A primeira: verificar a funcionalidade das megaconsellerías e a súa capacidade para vencer as inercias das estruturas administrativas mastodónticas que herdan, condición imprescindíbel para poder desenvolver de xeito áxil e eficiente as políticas estratéxicas e de choque comprometidas polo presidente.

A segunda pasa polas dificultades para harmonizar as decisións das diferentes consellerías e a súa operativización no territorio a través dos subpresidentes, experiencia inédita que pode derivar en roces competenciais e conflitos de protagonismo político que implicará nun triángulo maldito a conselleiros, aos superdelegados, e aos alcaldes e presidentes das Deputacións de obediencia conservadora.

E unha última derivada da maior ou menor accesibilidade do sector pop á segunda liña de mando das consellerías, garantía de estabilidade e paz interna entre as familias do Partido Popular de Galicia, que habelas, hailas.

Do correcto tratamento destas liñas de tensión dependerá, en gran medida, a eficacia, a cohesión e o impacto das políticas do novo executivo galego. Que o feliz lema non extravie ao presidente Feijóo: a día de hoxe non ten un goberno 10, ten unha administración 1.0.

Compromisos (1)

Sesión de investidura, martes 14 de abril, Parlamento de Galicia, fala o líder do Partido Popular e aspirante á presidencia da Xunta de Galicia, Alberto Núñez Feijóo:

O Goberno que eu hei de presidir respectará as leis.

A composición dese Goberno incumpre a disposición transitoria cuarta de la Lei de Traballo en Igualdade das Mulleres de Galicia.

Na toma de posesión dos conselleiros, o presidente Feijóo proclamou solemnemente:

Nós non somos infalibles. Equivocarémonos. Teremos que rectificar.

Rectificación do discurso de investitura do actual presidente:

O Goberno que eu hei de presidir respectará as leis... e as trampas.

Modos de ver

Difunde Calidonia unha infografía coa que Manuel Rivas clasifica diferentes olladas poéticas. Reparo que eses dous enfoques valen tamén para toda organización estea a busca de nova estratexia política e de novos ollares do mundo nas que quere facelas efectivas. Á parte de cegueiras notábeis, nas asembleas da fin de semana amosouse tamén, con abondoso contraste, o diferente modo de ver das águias e das arceas. Había unha única especie de águia e unha extensa pluralidade nas bandadas das arceas. O resultado, con todo, non desvelou de vez se hai máis águias ou máis arceas no niño do nacionalismo galego. Teño para min que ao BNG, máis agora na súa condición de presa, faríalle moito máis ben un amplo acordo entre as arceas.

Con Walter no relanzo

Na presentación de A desaparición da neve, Manuel Rivas defendeu que o lema dunha cultura crítica debería ser: «Temos que atopar o maletín de Walter Benjamin». Estou certo de que grazas a Rivas popularizase entre nós o maletín do alemán e con el a súa vida e obra. Hoxe, no seu groucho, anuncia que marcha na procura do sonado maletín e con el das faíscas da esperanza que tanto lle reinaban a Benjamin.

Inducido por Rivas retomo a lectura de Los nombres secretos de Walter Benjamin de Gershom Scholem. Moito do que sabemos da vida do dono do maletín debémosllo a Scholem con quen trenzou unha duradoira amizade. O libro reúne tres pezas, a primeira –«Walter Benjamin»– é unha conferencia panorámica e de proximidade sobre a personalidade do autor de Infancia en Berlín ao redor de 1900; as outras dúas –«Walter Benjamin y su ángel» e a que lle dá título ao volume– xiran ao redor de Agesilaus Santander, o famoso anxo benxaminiano ao que fixo referencia primeira nun breve escrito elaborado en Ibiza no ano 1933; un tempo singularmente duro en que, segundo Scholem, Benjamin estaba nunha situación que «era a dun refuxiado que en todo sentido levaban unha vida á beira da desesperación» e na que lle viría á cabeza unha e outra vez a descrición que da súa vida fixo a Scholem uns meses antes: unha vida feita de «vitorias no pequeno» e «derrotas no grande».

Hoxe despedínomos, os caixóns quedan baldeiros nesta estación de paso e no ánimo manda a melancolía. Vou indo que Walter me agarda no relanzo para lembrarme unhas palabras súas: «Ser feliz significa poder percibirse a si mesmo sen temor».

Feijóo. Guía de lectura (2)

Aplausos. Os aplausos son as negriñas dos discursos. A parroquia parlamentaria popular salientou con palmas os lances que máis lles sabían. Foron (é posíbel que eu fose xordo a algunha ovación, desculpen):

(1) O epitafio de Feijóo sobre a corrupción, o enchufismo, o caciquismo e outras tantas deficiencias clientelares que enchen volumes enteiros da historia do Partido Popular e das nosas institucións no pasado, no presente e (podemos adiantar sen medo a errar) no futuro.
(2) A primeira mención contra a imposición e o maximalismo lingüístico.
(3) A segunda mención agora co redobre do bilingüismo amigábel e o retorno da cordialidade ás aulas.
(4) A proposta de redución do IRPF para as rendas medias e baixas.
(5) O anuncio de rematar as obras contidas no Plan Galicia antes da fin da lexislatura.
(6) A vindicación do investimento estatal en Galiza daquelas infraestruturas orzamentadas pero non executadas en exercicios anteriores.
(7) A proclama agrarista gabando a Galiza campesiña que ten «que adaptarse ao clima, ao mercado, e ás regulacións» o que fai «que estea máis que xustificada unha especial atención dos poderes públicos a este sector».
(8) A revisión inquisitorial do concurso eólico para validar a súa (i)legalidade.
(9) O anuncio de medidas concertadas cos axentes sociais para superar as inercias e ineficiencias das políticas de promoción do emprego do goberno bipartito.
(10) A Lei de Apoio ás Familias Galegas.
(11) Os máximos de demora de 45 días para probas diagnósticas e 60 días para intervención cirúrxica.
(12) E a seguir, sen tregua, a creación de unidades sanitarias de atención integral á muller.
(13) A promesa de non gastar un só euro en publicidade da Dependencia.
(14) O respecto á legalidade constitucional na redacción reformada do novo Estatuto de Galiza.
(15) O desenvolvemento dos aspectos máis substanciais do Pacto local.
(16) A intención de pactar cos grupos desta Cámara o nomeamento do próximo Director Xeral da Compañía de Radio e Televisión de Galicia.
(17) O agradecemento a moitos ilustres galeguistas polo seu traballo para lograr a identificación da Galicia intelectual coa Galicia popular e os dereitos políticos do noso pobo.
(18) A amabilidade lingüística, o respecto polo que fala cada quen, a crítica dos radicalismos estériles, e a necesidade de incidir na actitude exemplar dos falantes para que ninguén se sinta marxinado ou excluído.
(19) O anuncio da derrogación do decreto do galego no ensino.
(20) Grande ovación de peche.

Resumo: Cinco aplausos en materias económicas. Catro ovación para acompañar a sabida posición amigábel e cordial da Galicia Bilingüe/Trilingüe. Catro aplausos de corte rexeneracionista/revanchista (caciquismo, publicidade e CRTVG, legalidade eólico). Tres aplausos en materia social. Outros: 4 aplaudidas.

Autonomismo. Xa se dixo, segundo Feijóo os catro puntos cardinais para nos guiar na procura dos horizontes de futuro de Galiza son: Deus, Democracia, Autonomía e Confianza nas nosas propias posibilidades. Feijóo é un crente autonomista e constitucionalista: «Nós cremos na Autonomía política, dentro dunha España que garante constitucionalmente a solidariedade entre as persoas» que está amparada por unha cláusula de garantía un tanto distorcida («A pertenza de Galicia á democracia española é unha garantía da súa autonomía).

Autonomía e autogoberno confúndense aparentemente na discursiva de Feijóo; con todo, queda claro que o autonomismo é a cultura política e o autogoberno o recipiente maior para o exercicio desa cultura. O autonomismo ten o mesmo principio activo que a Santa Trindade e é o que permite, «en perfecta síntese», gozar «con naturalidade» dunha tripla identidade galega-española-europea.

A Autonomía é un parteluz político («A sociedade galega iniciou unha nova situación política o 6 de abril de 1981, data da entrada en vigor do presente Estatuto de Autonomía») e xeracional (Feijóo reivindicouse como alguén «que naceu politicamente coa autonomía»).

O autogoberno non é un fin, é un simple medio rexido polo principio de eficacia para lograr «unha mellor xestión dos asuntos públicos, unha atención máis próxima aos cidadáns, unha defensa mais firme dos nosos intereses, unha participación máis intensa na política de Estado e, en definitiva, un benestar maior dos galegos». Este carácter instrumental acompáñase do solemne propósito de non alimentar a espiral reivindicativa: «a necesidade de cambiar ese discurso que mide o grao de compromiso autonomista só co baremo da reclamación, e non coa da boa xestión das competencias que xa se teñen.»

Non explica Feijóo como se pode facer unha «defensa máis firme dos nosos intereses» renunciando á reivindicación, pero sabendo das súas calidades personais ben se deduce que o conseguirá grazas a súa capacidade de sedución. O que aí lle queda a Manuel Chaves.

Tampouco é de estrañar que Feijóo non dedicase nin un minuto a falar da transferencia de novas competencias. A doutrina Feijóo repousa non tanto no principio de eficacia como no principio de suficiencia/sobreabundancia competencial e nunha eficiencia imposíbel: no que se refire ao autogoberno, non se pode facer máis (benestar/progreso/etc) con menos competencias e recursos financeiros pero Feijóo parece ignoralo.

Eficacia. Principio directriz da proposta de goberno de Feijóo. Compromiso de eficacia: «Os 16.000 grandes dependentes cobrarán as axudas da Lei de Dependencia antes de rematar o ano [2009].» Problema insalvábel para ser eficaces: estar dramaticamente desinformado.

O Libro Branco sobre a Dependencia estimaba que en Galiza existían 16.000 grandes dependentes. Esa previsión está totalmente superada. A día de hoxe, en Galiza, están recoñecidos como grandes dependentes 28.100 persoas. Previsión, practicamente duplicada, en función da que Feijóo fixa o seu indicador de eficacia. Deses 28.100 grandes dependentes, uns 13.500 son xa perceptores das axudas. Con achegar nos próximos nove meses axudas a 2.500 grandes dependentes, Feijóo cumprirá eficazmente o seu compromiso. Mágoa que non se decatase de que hai outros 12.100 que fican fóra da súa magnánima eficacia.

Goberno. A boa gobernanza ten formato de pentagrama, cinco liñas definitorias para ordenar todas as melodías da acción de goberno. Citamos a Feijóo:

Un goberno que procurase a unión dos esforzos de todos os galegos en torno a unha idea conxunta e compartida do país.
Un goberno que impulsase un programa de acción que superase os estériles antagonismos e disensións ideolóxicas.
Un goberno que tivese como obxectivo o mantemento da cohesión social.
Un goberno que traballe por recuperar, tanto no público como no privado, o senso auténtico do Dereito e do respecto ás leis.
Un goberno forte, austero, cohesionado e dialogante, unido en torno a un único liderado.

Emenda á totalidade da imaxe negativa dos gobernos de coalición que con tanta eficacia se dedicou a propagar o Partido Popular coa axuda inestimábel de La Voz de Galicia e dos erros das dúas forzas gobernantes. Malia ter satanizado como poucos os gobernos de coalición, a grande innovación programática de Feijóo foi ofrecerse como presidente dun goberno «en coalición permanente cos cidadáns». Feliz paradoxo.

Tempos. Poucos compromisos de Núñez Feijóo estiveron acompañados de prazos temporais. No discurso fixou prazos de entrega antes de 100 días, de 180 días e de 4 anos. Compromisos para os cen primeiros días de grazas e gloria: o axuste orzamentario, a elaboración do programa estratéxico que concretará o Acordo de Competitividade e reforma do Imposto de Transmisións Patrimoniais, e suponse que a derrogación do decreto do galego e a revisión da legalidade do concurso eólico. Antes dun semestre: aprobará as Directrices de Ordenación do Territorio e o Plan do Litoral; e un novo plan de Residuos Sólido Urbanos. Antes da fin da lexislatura: a execución das obras previstas no Plan Galicia.

Feijóo non é moi habelencioso no manexo do cronograma. Nun momento do seu Parlamento bota contas da duración da nosa Autonomía: entre o 6 de abril de 1981, día de entrada en vigor do Estatuto, e o 14 de abril de 2009, e sáenlle «Vintenove anos de profundas transformacións e de avances». Todos os demais galegos cronometramos unicamente 28 anos e oito días. Será cousa do redondeo?

Pendentes
Benestar; Crise; Cultura; Demolición; Estatuto; Lingua; Ortopedia; Plans; Reformismo; Rexeneracionismo.

Feijóo. Guía de lectura (1)

O Discurso de investidura de Alberto Núñez Feijóo ofrécese como a primeira peza da literatura fundacional dunha nova dereita no goberno galego. Aconséllome facer unha guía de lectura/audición da súa nova política para Galiza.

Auctoritas. Imperio da lei como coartada da cultura autoritaria, peza recorrente no kit de valores neoconservador. Formateo da cidadanía como aval de consensos obrigados e o respecto ás normas, singularmente para o acatamento dos máis novos «da auctoritas dos pais na casa, dos mestres no colexio, dos profesores no instituto e dos axentes de tráfico nas estradas...» Só lle restou engadir: e en todos os demais ámbitos e en caso de calquera dúbida, respecto á auctoritas do Presidente da Xunta.

Citas. Unha do mestre Álvaro Cunqueiro para ilustrar a indeterminación xeográfica da confianza electoral recibida «de aquí e de acolá». Para certificar a súa franqueza e honestidade, a de Vaclav Havel («supoño que non propuxeron para este cargo para que vos minta»). A máis erudita, extensa e en castelán correspondeuse cunha de Antonio Couceiro Freijomil tirada de La bandera de Galicia, que usou para combater a tentación de patrimonializar partidariamente Galiza («Galicia no pertenece a ningún partido ni grupo. Ella debe ser un fin, nunca un medio...»). Dúas máis, unha aquelada de Vicente Risco para cartografiar o «territorio identificador» de Galiza –pobo, territorio, lingua, cultura e historia bimilenaria– e outra de Ramón Piñeiro para focalizar «a dimensión temporal de Galiza». E, para dar cabo, unha («todo está por vir e non chega»), sen mencionar a autoría de Salvador García-Bodaño, coa que caracterizou os «tempos difíciles» (seica se refería á ditadura franquista).

Confianza. Pediu confianza para un programa e para a súa persoa. Gabouse de contar cun cuantioso depósito de confianza: as papeletas de 789.427 cidadáns. Nesa confianza cífrase a súa marxe de manobra e gobernabilidade. Aínda que as boas maneiras e a retórica presidencialista obriguen a postularse como a cabeza dun goberno para todos os galegos e deixar claro que o seu compromiso é «co pobo galego», cando se concreta é «nos centos de miles» que votaron Partido Popular. Confianza nas palabras de Feijóo é unha metonimia política, xa saben a parte polo todo.

Democracia. As notas democráticas de Feijóo son: 1) a vixencia da democracia como «goberno do pobo e para o pobo»; 2) a súa redución a unha fórmula contratual cuadrienal entre gobernados e gobernantes («a democracia non é outra cousa que un contrato entre a cidadanía e o gobernante, que se asina nas urnas e que se cumpre despois na acción cotiá de goberno»); 3) a «garantía da autonomía» de Galiza; e 4) o bo desexo de que «Galicia siga brillando no firmamento das democracias». E, agora, unha longa cita:

A democracia non é un mero conxunto de técnicas, de mecanismos, de estruturas; que a democracia esixe nos seus fundamentos unha ética; que a democracia prospera cando o discurso público sobre os seus fins se desenvolve sen hipocrisías, sen manipulacións e sen concesións; que a democracia persegue fins que aspiran tamén a mellora do individuo segundo as súas preferencias expresadas, discutidas, contrastadas, redefinidas. E, así, para rematar, engadirei que a democracia, lonxe de ser un réxime político caracterizado pola impotencia, repregado sobre si mesmo e privado de engado, é, polo contrario, un réxime político capaz de renovarse e adaptarse, esixente cos seus cidadáns e cos seus gobernantes.

Mágoa que non sexa de Núñez Feijóo senón de Gianfranco Pasquino.

Deus. Asomouse Deus no discurso da man do Deus Fratesque Gallaecia, unha das máis exitosas invencións literarias de Benito Vicetto que o fabulou como lema dos revoltados irmandiños. Precioso pero falso como acreditan os estudos de Carlos Barros. Deus e os irmáns de Galiza: dose de providencialismo divino que Feijóo amalgamou con democracia, autonomía e confianza nas propias posibilidades. Para enfrontarnos a crise o máis certeiro será encomendarse ao autogoberno, mellor confiar na providencia laica e democrática e nas capacidades de seu xa que Deus está moi ocupado con tantas outras cousas.

Dimensións. O Discurso de investidura nas súas magnitudes básicas: 100 minutos de exposición. 505 parágrafos. 47 páxinas. 13.603 palabras. 72.806 carácteres.

Esquecementos. Sen dúbida, o máis monumental foi o da Cidade da Cultura; silencio táctico para gañar tempo e para non incomodar nun día tan sinalado ao todopoderoso dono da Corporación Voz. O esquecemento máis histórico: non mencionar a delongadísima experiencia de gobernación do Partido Popular no noso país. O esquecemento máis terapéutico: a oferta de amnesia selectiva: esquecerse das razóns do fracaso da reforma do Estatuto na pasada lexislatura xa que un debate sobre as causas «só contribuiría a dificultar» o novo intento reformador. Fagamos coma se todos non soubésemos que quen fixo valer o seu veto foi o Partido Popular.

Familia. A palabra tótem do neoconservadurismo non podía faltar. Feijóo fala de cidadanía cando activa o rexistro político e de familia cando toca o social. En poucas palabras, os dereitos políticos exércense como cidadáns; os dereitos sociais correspóndenlle ás familias. Con toda solemnidade, Feijóo entende que «as políticas sociais deben estar dirixidas a apoiar integralmente á todas as familias».

Esa centralidade da familia nas políticas de benestar exprésase con reiteración tamén cando enumera os axentes referenciais das políticas económicas: «as familias e as empresas galegas», xa que a crise financeira «está poñendo en moi graves dificultades ás familias, aos emprendedores, ás Pemes e ao noso sector empresarial e produtivo en xeral.» Os destinatarios das políticas de alivio fiscal, facilidade de crédito ou protección fronte ao endebedamento son as familias.

Cómpre non enganarse, esta centralidade da familia non é consecuencia dunha anacrónica consideración dos stakeholders das políticas de benestar; moi ao contrario, é unha formulación de vangarda que recoñece na familia o no de solidariedade de proximidade, a peza fundamental que permite xustificar a transferencia de recursos públicos da solidariedade dos estraños –o Estado– cara os xestores da solidariedade do propios –familias, grupos de autoapoio...–.

Galeguismo. Cando se postulou como candidato á presidencia do Partido Popular de Galicia, en 2005, Feijóo ofreceuse como director dun proxecto «galeguista», «reformista» e «centrista». Das tres marcas de identidade do seu proxecto partidario no discurso só mencionou unha, o reformismo. O centrismo hai tempo que foi arrumbado no curruncho das denominacións de orixe inservíbeis e no parrafeo de investidura o galeguismo unicamente apareceu vencellado ao agradecemento do labor dos galeguistas que loitaron pola «identificación da Galicia intelectual coa Galicia popular, xunto cos dereitos políticos do noso pobo».

Noutrora, o deputado e aspirante presidencial non tiña reparo en proclamar que «o galeguismo é o nacionalismo non excluínte» nin que o seu era un «galeguismo reformista». No que cualificou como o momento máis importante da súa vida Núñez Feijóo esqueceuse de tan esperanzadoras definicións e etiquetas.

Galicia. Nas palabras de Feijóo Galicia faise suxeito como «o noso país, «un gran país» ou na súa condición de «sociedade moderna». É un «espazo único, como unha grande cidade única» que ha ser obxecto dun desenvolvemento harmónico e racional para garantir a súa sostenibilidade. Galicia é unha herdanza –«Galicia é o que é grazas ao traballo e ao esforzo dos nosos maiores»–, somos ademais un «país eminentemente marítimo» e debemos ser unha «unidade de destino turístico».

No seu momento de maior intensidade lírica, Galiza é «esta esquina de Occidente», «hoxe unha terra fértil para a liberdade» e nalgunha pasaxe administrativista somos «Comunidade Autónoma» pero, en ningún momento do seu parlamento, chegamos a ser nomeados como «nacionalidade histórica». Nas palabras de Feijóo non se nos recoñece nin tan sequera como o que a súa sacrosanta Constitución e o vixente Estatuto di que que somos.

Impresionismo. Parece case obrigado que un discurso de investidura se entregue ás materias graves, rotundas, profundas e mestas da gobernabilidade futura do país. Non houbo tal, Feijóo recorreu á descrición impresionista, mesmo epidérmica, dos problemas centrais da nosa economía e autogoberno. Opción pola lixeireza e a indefinición que se corresponde, en gran medida, co seu descoñecemento efectivo da situación real en termos orzamentarios e de concreción dos programas de acción do anterior executivo.

Sen caer na frivolidade, Feijóo coqueteou abondo coa superficialidade e extensos parrafeos do seu discurso presentáronse como o temario dunha oposición a gobernante, máis como cuestións obrigadas que terá que preparar en fondura e das que se vai ter que examinarse e non tanto como formulación primeira de ideas de avance e solución dos problemas identificados.

Partido. Prometeu un «goberno sen siglas» e case consigue proscribilas no discurso de investidura. Unha mención ao partido ao que pertence como forza reformista, outra para salientar o compromiso que «vén de longo» do PPdeG coa sanidade pública e dúas iniciais para dar conta do Partido Popular como subscritor dun contrato electoral cos cidadáns nos pasados comicios do 1-M e para agradecer, en nome do Grupo Parlamentario Popular, a confianza electoral recolleitada. Tan limitado «orgullo de partido» é, sen dúbida, cousa de ser atendida por un especialista.

Pasado. Notábel o esforzo de Núñez Feijóo para librarse das hipotecas gobernamentais do pasado. Contundente corte do cordón umbilical que o une co fraguismo –«Nós non vimos restaurar ningún pasado»–; a acción política pretérita unicamente lle serve para identificar o compromiso coa sanidade pública e co desenvolvemento e consolidación do Estatuto de Autonomía. A suposta ausencia de vontade restauradora viuse liquidada de vez cando minutos máis tarde sinalou como marco da súa política de infraestruturas o «Plan Galicia», unha das máis acabadas e fraudulentas obras virtuais da era Fraga.

Presidentes. Un deputado candidato a presidente (Feijóo), tres referencias nominais –Fernández Albor, González Laxe e Fraga Iribarne– e unha mención de respecto para Pérez Touriño «pola súa entrega e o seu traballo»; recoñecemento serodio a un presidente a quen durante a pasada lexislatura se fartaron de chamar «o deputado Emilio Pérez Touriño».

Próximas entregas

Se hai saúde, tempo e a paciencia non se creba, tocaralle, entre outros artefactos, a: Aplausos; Autonomismo; Benestar; Crise; Cultura; Demolición; Estatuto; Goberno; Lingua; Ortopedia; Plans; Reformismo; Rexeneracionismo e Tempos.

Semana fantástica

Desde a Torre Vixía, Xosé Luís Barreiro Rivas saúda o arrinque da «era Núñez Feijóo» e deséxalle a mellor das fortunas ao tempo que fai recordatorio das súas «promesas de austeridade, renovación, integración, rigor e eficacia». Efectivamente, estes son algúns dos termos de referencia da avaliación inicial á que lle toca someterse ao líder do Partido Popular de Galicia como presidente da Xunta. Barreiro Rivas fala do comezo da «era Núñez Feijóo» e son moitos os que temen que dure tanto como a «era Fraga». Diagnosticou Núñez Feijóo: «equivocáronse [PSdeG e BNG] crendo que ían ter Goberno para longo» e coa mesma vacinouse verbalmente contra a autocompracencia. Saberse cun contrato temporeiro de catro anos non é mala forma de comezar. Hoxe, como pouco, principia a semana fantástica de Alberto Núñez Feijóo.

As ideas de goberno

Na primeira tirada, na súa intervención de investidura, verificarase até onde alcanza o rigor, a renovación e a integración do seu programa de goberno. Unha parte da parroquia (ultra)conservadora, cos hooligans de Galicia Bilingüe á cabeza, escoitará axexante ás súas palabras para ter confirmación dun programa (contra)reformista forte ou comprobar se Núñez Feijóo pertence a esa categoría de políticos que, segundo Jardiel Poncela, son como os cinemas de barrio, que primeiro fan que entres e despois cambian o programa. Todos os demais agardamos que, superados os furores da campaña, ofreza, cando menos, as liñas fundamentadoras da súa estratexia para o avance do noso autogoberno e o combate da crise económica.

En campaña Núñez Feijóo gastou o seu tempo, como lle correspondía na súa condición de candidato retador, en dicir o que el non faría e en presentar o seu programa de demolición das políticas do goberno bipartito. As ideas de goberno, a contrario do que dicía John Steinbeck, non son como coellos, non basta con ter dúas, aprender a manexalas e ter, en pouco tempo, paridas unha ducia. O martes veremos se Feijóo se decanta pola retórica da solemnidade ou da eficacia; terá que elixir entre a presentación de boas intencións ou a exposición das medidas de choque que adoptará o seu executivo. Haberá das dúas colleitas, pero veremos onde pon énfase e como gradúa a súa (obrigada) oferta de consenso e colaboración aos partidos da oposición.

O equipo

Confíase en que, nesta semana, ademais se vaian sabendo os nomes do novo executivo que, outra volta, serán contrastados coas proclamas de renovación e integración. En materia de recursos humanos prometeu tamén caras novas con capacitación política e solvencia tecnocrática. Aínda que os confidenciais acollen quinielas, algunhas delas con nomes pavorosos e arrepiantes, a conformación da aliñación de Feijóo xestiónase coa maior das discrecións, entre outras cousas, debido á innovadora metodoloxía aplicada polo presidente do Partido Popular: Feijóo non ofrece cargos, indaga o grao de disponibilidade e condicións dos interlocutores para incorporarse a un gabinete xenérico e sen repartición definitiva de papeis. Malia as cualidades inicialmente ofertadas, do caderno de Alberto todo apunta que sairá un «tecnogoberno» feito a imaxe e semellanza do seu presidente: o novo executivo terá un Presidente e haberá «outros 10», a inmensa maioría de rebaixado peso político e inmaculados certificados de penais fraguianos.

Novo diálogo coa cidadanía?

Unha empresa de eventos traballa no acto público de toma de posesión do quinto presidente do autogoberno galego. Hai quen afía críticas á espreita de saber a canto ascende o custe da sesión sabatina. Feijóo está obrigado polas súas palabras a pregarse a un acto austero e sobrio, contido en gastos e grandioso en formas e palabras. Con todo, o máis importante é saber até que punto aproveitará a ocasión para formalizar solemnemente un novo estilo de relacións coa cidadanía. Na noite electoral ofreceuse como presidente de todos e todas as galegas, veremos como se visualiza nas bancadas e que sociedade civil é convidada ao bautismo presidencial. Saberemos, con toda certeza, se o auditorio é o dunha Galiza plural ou simplemente do Partido Popular de Galicia.

Relevos e revelacións

Tras o nomes e as primeiras explicacións, os relevos ministeriais decididos por Rodríguez Zapatero devólvenlle toda a súa actualidade á definición de política que nos deixou Groucho Marx: «A política é a arte de buscar problemas, atopalos, facer un diagnóstico falso e aplicar despois remedios errados.» Zapatero inclinouse por mudar o seu Vicepresidente Económico pero mantén ao fronte da área económica do seu goberno aos mesmos ministros suxerindo así que o problema non é a política senón o ritmo de aplicación que lle imprimía Pedro Solbes. Co tempo poderemos determinar se Salgado ten máis ou menos swing que Solbes pero que ninguén agarde maior coñecementos nin maior capacidade de innovación que o ministro agora cesado.

O perfil publicamente descoñecido e baixamente cualificado de Elena Salgado é emendado nas edicións de hoxe cunha solemne declaración: será Rodríguez Zapatero quen dirixa a política económica e Salgado xestionará as grandes liñas ordenadas polo presidente. Hai un proverbio nixeriano que di que «Non podes chantar un coitelo na túa propia perna e presumir diso.» Nesas anda o goberno do Estado.

Á luz das explicacións, Pedro Solbes prestará o seu derradeiro servizo a Zapatero facendo de «comedor de pecados». Onte El País serviulle tres ingratos pratos. De primeiro: era o ministro que quería ser ex-ministro o que obstaculizaba a posta en marcha das iniciativas anti-crise. De segundo: o gran enmascarador da gravidade da situación e quen nos vendeu o espellismo dunha España sen crise foi o agora cesado Solbes. De sobremesa, un sucedáneo, unicamente Solbes tomaba decisións no tocante ás políticas de reactivación económica no goberno; Corbacho, Sebastián, Álvarez, Espinosa, Garmendia e Corredor non teñen responsabilidade política corporativa neste tema. Produce arrepío ver como se escribe a historia gobernamental.

Zapatero esixe eficacia e resultados ao curto prazo. Sabe ben o que se xoga e por iso, baixo o presuposto de procurar unha maior iniciativa política, acaba de blindar o executivo con toda a plana maior do PSOE. O Presidente do partido, o seu secretario xeral e o seu vicesecretario xeral sentaranse no Consello de Ministros. Algo xa está garantido, o fracaso do goberno decapitará o partido. Poderá cambiar de persoas e de ritmos, pero como non cambie de políticas mal futuro se lle aveciña. O desemprego avanza sen tregua cara a unha fatídica cifra. Cando redondeemos os 4 millóns de parados no Estado, o Partido Popular estará en inmellorábeis condicións para presentar unha moción de censura. Con case toda certeza non haberá maioría parlamentaria que a faga prosperar pero, tanto ten, nese momento Rodríguez Zapatero comezará a deixar de ser presidente do Goberno.

Sorpassos e sorpresas

O Publiscopio dominical certifica un sorpasso sen sorpresa: a intención de voto declarado do Partido Popular adianta en punto e medio á do PSOE. A vitoria do 1-M en Galiza engorda en 3 puntos a intención electoral que beneficia ao partido de Rajoy que en nada se ve gravado polos chanchullos, corrupcións e corruptelas. Pola súa parte, a crise económica que deviu en crise de credibilidade e falta de iniciativa política roe ferozmente na base electoral do goberno e o seu partido.

No topten de liderados continúa á cabeza Rosa Díez, o novidoso é que Rajoy iguala xa a valoración de Zapatero. Na táboa de apoios declarados UPyD cede o cuarto posto a IU que, coa estrea de Cayo Lara, recuperou algúns folgos e acariña case o 4%. CiU remonta posicións até as acadas o 9-M mentres que ERC erosiónase vagarosamente pero estabiliza o seu voto declarado no 0,6%. A derrota do PNV tradúcese no seu entalamento electoral e as eleccións galegas pasan factura ao BNG que cae até unha intención de voto do 0,6%, a máis baixa rexistrada nos Publiscopios desde marzo de 2008.

Relevo con sorpresa

Este é un cadro suficientemente crítico para que se acendan as luces de alarma en Ferraz. Despois dunha silandeira participación no G-20, na que o presidente do Goberno do Reino volveu participar, sen iniciativas na carteira, como amábel asentidor, e tras a aceptación de Zapatero como amigo de Obama no facebook da diplomacia norteamericana, anunciase un inminente cambio de goberno.

O ovo kinder de Pascua trae sorpresas gobernamentais: a ascensión meteórica da férrea e entregada Elena Salgado en substitución do alicaído Pedro Solbes, a repesca do incombustíbel e todopoderoso Manuel Chaves e o ambicionado nomeamento de José Blanco como ministro de Fomento. Será difícil que Salgado achegue espírito innovador ás políticas económicas pero recoñecéselle capacidade de encaixe numantino, dedicación laboriosa e unha incondicionalidade tecnocrática cega ao Presidente Zapatero. Atributos apropiados para quen vai ser axente pasivo de políticas económicas e activo suficiente para quen confíe en que o cambio de rumbo das demais economías dos países do G-20 nos arrastre no seu ronsel cara novas boanzas.

Cando o BOE publique o nome dos novos ministros, a lexislatura terá pasado politicamente o seu ecuador e comezará a máis longa precampaña electoral da democracia en España. As eleccións ao Parlamento Europeo serán un mero test de resistencia (para o PSOE: saber até onde cae) e elasticidade (para o PP: saber até onde medra) e un fabuloso teatro de operacións para ensaiar un bipartidismo reforzado. A partir do accidente electoral europeo todo será pura e dura campaña (pre)electoral até a remuda ou confirmación do arrendatario da Moncloa. Collamos o bloc de notas, a gravadora e a cámara de vídeo porque non asistiremos a nada igual no resto dos nosos días.

O modelo Chaves

Mentres Rodríguez Zapatero non confirme a aliñación definitiva e vexamos cantos de tantos ministros galegos quedan no seu gabinete, a noticia de maior impacto nesta banda é que José Blanco vai sentar no Consello de Ministros. Todo apunta a que lle tocará Fomento, un cargo no que se terá que estar espilido para atender os compromisos contraídos con Galiza en materia de infraestruturas ferroviarias. A besta negra de Magdalena Álvarez deixará lugar nos rotativos galegos para Blanco que se ten adornado coa aureola dos políticos conseguidores. Será unha proba de lume para as súas aspiracións electorais futuras.

Con todo, o máis significativo é que o Vicesecretario Xeral do PSOE adianta varios pasos na súa folla de ruta político-persoal. Hai tempo que quen vai ser o seu compañeiro ministerial, Manuel Chaves, sinalou o camiño para facer unha carreira política de éxito e non suxeita a caprichosos vaivéns. Primeiro, cómpre afianzarse no aparato, despois darse a coñecer como xestor nun ministerio e, finalmente, construír unha baronía territorial facéndose cargo dos destinos do autogoberno na patria pequena. E tras esta gloria xa se verá...

Ninguén como Chaves compartiu conspiración, política e mantel con Felipe González en Suresnes e segue actualmente na primeira liña da acción partidaria. Pepe Blanco terá agora ocasión de seguir aprendendo do Presidente do seu Partido pero, en calquera caso, non é difícil predicir que a solución de liderado do PSdeG será provisoria. Con toda certeza, Pachi Vázquez sumará aritmeticamente os apoios necesarios para ser secretario xeral na remuda de Emilio Pérez Touriño, máis improbábel é que, se as cousas volven minimamente ao rego e o PSOE recupera folgos electorais, sexa o candidato socialista á presidencia da Xunta de Galicia en 2013. José Blanco ten marcado na súa axenda ese ano cun círculo vermello. Aí prevé comezar o resto da súa vida política.

Cousas que facer en Florencia...

Cedo á tentación e entro na libraría da vila para mercar Florencia Insurgente de Nicolás Maquiavelo, versión editorial dos libros II e III da súa Istoria Fiorentina, traducidos con recoñecidos honores por Félix Fernández Murga e que, despois de trinta anos, recuperou a editorial Capitán Swing. Súmase feliz á morea de libros que agardan polo seu tempo e nos que a sección maquiavélica comeza a resultar desafiante. Na cola de lecturas está a tradución galega de O príncipe que preparou Isabel González Fernández, o seu Epistolario privado e Discursos sobre la primera década de Tito Livio; dúas biografías do pensador italiano, a de Marcel Brion e mais o La sonrisa de Maquiavelo de Maurizio Viroli; e un clásico sobre a influencia da súa obra na conformación do republicanismo, El momento maquiavélico de J.G.A. Pocock.

Para ir entrando en materia releo a carta que Maquiavelo manda, desde o seu exilio en San Casciano in Val di Pesa, ao seu colega Francesco Vettori en decembro de 1513 e que ben podería ter titulado Cousas que facer en Florencia cando estás (politicamente) morto (ou case). Aquí a deito a súa fermosa escrita:

Nas miñas terras estoume, e desde as miñas últimas desventuras non permanecín, xuntándoos todos, nin vinte días en Florencia. Érgome co sol e vou ao bosque meu que están tallando, onde paso dúas horas, inspeccionando os traballos do día anterior e conversando cos leñadores, que sempre teñen algún preito entre eles ou cos seus veciños.

E deixando o bosque, diríxome a unha fonte, e de alí ao sitio onde dispoño as miñas trampas para cazar paxaros, cun libro debaixo do brazo: Dante, Petrarca, ou un dos poetas menores, como Tibulo ou Ovidio. Leo dos seus amores e paixóns que, ao recordarme as miñas, entretéñenme saborosamente neste pensamento. Tomo logo o camiño da hospedaxe, onde falo cos pasaxeiros e pídolles noticias dos seus lugares, co que oio diversas cousas e noto os varios gustos e humores dos homes. Chega nisto a hora do xantar, no que consumo coa miña familia os alimentos que pode dar esta pobre terra e o meu minguado patrimonio. Logo de comer, volvo á hospedaxe, onde co pousadero están, polo común, un carniceiro, un muiñeiro e dous panadeiros. Con eles me encanallo xogando ás cartas ou ás damas, do que nacen mil disputas e infinitas ofensas e palabras inxuriosas, e moi miúdo combátese por un centavo, e hai veces que desde San Casciano nos oen berrar. E nesta piollada hei de mergullarme para que non acabe de amofarse o cerebro, e para desafogar esta malignidade da miña sorte.

Á noitiña, volvo a casa e entro no meu estudo, no limiar desposúome daquel traxe da xornada, cheo de barro e manchas, para vestirme roupas de corte real e pontificia; e así ataviado honorabelmente, entro nas cortes antigas dos homes da antigüidade. Recibido por eles agarimosamente, nútrome daquel alimento que é privativamente meu, e para o cal nacín. Nesta compañía, non me avergoño de falar con eles, interrogándoos sobre os móbiles das súas accións, e eles, con toda humanidade, respóndenme. E por catro horas non sinto o menor fastío; esquezo todos os meus coidados, non temo a pobreza nin me espanta a morte: a tal punto todo eu síntome transportado a eles. E guiándome polo que di Dante, sobre que non pode haber ciencia se non retemos o que aprendemos, puxen por escrito o que da súa conversación apreciei como o máis esencial, e compuxen un opúsculo De Principatibus, no que aprofundo até onde podo os problemas deste tema: que é a soberanía, cantas especies hai, e como se adquire, se conserva e se perde.

Estrea parlamentaria

Humor: O de Tuco Cerviño que con só 65 anos presidiu a mesa de idade. Elegancia: Pilar Rojo é Presidenta co voto dos seus e as luvas brancas dos demais. (Im)posto: concreción da política de paz por postos, Baltar Jr. empoleirase na Vicepresidencia do Parlamento. Acomodos: Varela e Quintana incorpóranse á Mesa como vicepresidente segundo e como vicesecretario. Lixo: La Voz de Galicia teima en que Quintana terá sobresoldo, chofer e coche oficial, nada di dos demais membros da Mesa. Imparidade: catro homes e unha presidenta. Inevitábel: A apelación presidencial ao consenso. 75 – 1: Ausencia por enfermidade do deputado socialista Modesto Posse, desexo de rápida melloría. Lapsus: A Presidenta fala de himno nacional galego. Chanza: Aymerich felicítase de que Rojo se referise implicitamente a Galiza como unha nación. Rectificación: Rojo retruca que a denominación oficial é «Himno Galego» e lamenta a manipulación do seu lapsus por parte do voceiro do BNG. Intencións: oposición seria, rigorosa, firme e construtiva e política de brazos abertos na banda gobernamental. Morbo: o saúdo entre o Presidente que sae e quen lle vai suceder. Recordatorio: a calidade da democracia, segundo Gianfranco Pasquino, é o sumatorio da calidade do goberno e da calidade da oposición.