A arte da mentira política

En Amsterdam, en 1733, editábase un brevísimo ensaio satírico co título A arte da mentira política que asinaba Jonathan Swift e que aparecera na súa versión orixinal inglesa en 1712. Máis que un opúsculo era un prospecto comercial no que se facía adianto do primeiro de dous volumes cos que un autor descoñecido quería sentar, retranqueiramente, as bases da pseudoloxía ou arte da mentira política.

Durante tempo a peza foi atribuída a Swift que publicara, dous anos antes, un artigo en The Examiner no que debullaba os usos da mentira como razón auxiliar do poder. Con todo, hoxe sabemos que A arte da mentira política é obra de John Arbuthnot, médico real, autor de afiadas prosas satíricas e amigo de Swift con quen fundaría en 1714 o Scriblerus Club, un grupo de aguerridos polemistas e propagandistas do partido tory.

O artigo de Swift e o ensaio de John Arbuthnot foron recuperados por Sequitur en 2006 [hai unha oportuna reedición de 2009] e a súa lectura hoxe, co escándalo Camps como pano de fondo, é tan gozosa como recomendábel. Hálles de roubar pouco tempo e forneceralles cunha saúdabel aproximación irónica á pseudoloxía dos nosos tempos. Á súa beira inspiradora, ocupeime de Camps como actualizado mentireiro verdadeiro na miña achega semanal do Caderno de paso.

Retallos da arte da mentira política

Cómpre enganar ao pobo no seu propio beneficio? Eis a pregunta medular da arte mentireira do goberno. Camps mentiu para protexer os seus propios desmandos e non para beneficiar a pobo ningún senón para crear unha agarimosa e altruísta amizade con Álvaro Pérez (a) El Bigotes e outros capitáns da industria do suborno e do tráfico de influencias. Con todo, o proceder do president da Comunidade de Valencia afiánzase nunha concepción descrita sarcasticamente en A arte da mentira política:

Non existe ningún dereito á verdade política; que o pobo non ten dereito ningún a ser instruído na verdade da práctica de goberno, como tampouco ten dereito a pretender posuír grandes patrimonios, terras ou pazos señoriais.

John Arbuthnot detense tamén a avaliar cal dos dous partidos, whig ou tory, é máis habelencioso no uso da mentira política e tira como conclusión que «os tories foron ultimamente máis críbeis, pero que os whigs contan nas súas filas cos maiores xenios»; unha sentenza que tamén se podería dar por boa no noso actual ecosistema bipartidista. Gasta igualmente tinta amarga e espesa nos antecesores dos actuais profesionais da información e condena aos partidos «por contar nas súas filas, a fin de que difundan mentiras, aos homes máis viles e aos xenios máis miserábeis como son, na súa maioría, os folletinistas e gacetilleiros».

Porén, o enxeño de Arbuthnot non se limita a describir problemas, tamén adianta solucións, unha das máis orixinais é o proxecto de reunir nunha soa sociedade aos atomizados grupúsculos de mentireiros:

Esta sociedade debe estar composta polos xefes de cada partido; que ningunha mentira poderá difundirse sen a súa aprobación previa, xa que son os máis capacitados para xulgar o que cómpre a cada conxuntura e decidir que tipo de mentira debe usarse en cada ocasión. [...] A esta Sociedade deberá confiarse en exclusiva o manexo da mentira. Na antecámara desta Sociedade, deberá haber sempre algunhas persoas dotadas de gran credulidade que escoiten o que se lle diga [...]. A estas persoas competerá difundir o que os outros acuñaron; xa que ningún home solta e expande a mentira con tanta graza como quen a cre. Por norma, a Sociedade deberá inventar cada día unha mentira , en ocasión dúas [...]. Debe haber un castigo ou multa para quen fale doutra cousa que non sexa a mentira do día [...]. Se se advirte que algún dos membros da Sociedade se avermella, perde a compostura ou falta a algún deber ao pronunciar unha mentira, deberá ser excluído e declarado incapaz. Xunto ás mentiras que se despachan pública e abertamente, outras deben difundirse coa lingua pequena e con discreción; a tal fin establecerase un Comité de murmurios, ou Consello Privado, formado polos membros máis hábiles da Sociedade.

E remato con outra exquisita cita:

Estar relacionado cun político importante, sempre trae problemas, por moi legal que sexa el e ti, sempre trae problemas, hai que querelos pero hai que estar lonxe porque sempre trae problemas, que co que sofres, co que choras, co que loitas, coa cantidade de cuspe que gastas para facer as cousas ben, ao final tes problemas e lévaste desgustos.

Esta reflexión existencial non é de Arbuthnot, nin de Swift, senón de Álvaro Pérez (a) El Bigotes, amigo da alma de Camps. Pérez é un esforzado tratante do suborno, do galano e da comisión de concesións públicas, un home xeneroso que viste co seu humanismo o campismo, fase superior do aznarismo e coda rexeneracionista do marianismo.