Vésperas asemblearias

A aposta de Quintana por elixir delegados para organizar o debate da vindeira Asemblea Nacional bateu cun mundo de resistencias que eran teimosamente previsíbeis. Topelou coas incercias dunha tradición organizativa que santifica máis o asemblearismo do que garante a democracia interna, co cálculo defensivo dos grupos minorizados que temían ver acalada a súa voz, e coas resistencias da todapoderosa UPG, sabedora de que tería que mostrar a súa invisíbel proposta política nas asembleas locais para poder sumar apoios na escolla dos seus delegados... E, con todo, a derrota de onte ten un arrecendo a vitoria.

Democracia, máis que delegados

A construción do novo BNG de certo hai de ir máis alá da escolla de delegados que se propón e pasa por garantir a igualdade real de oportunidades entre todos os militantes. Na fronte do nacionalismo vale o sarcástico aforismo que establece que todos os militantes son iguais, pero que algúns son máis iguais que outros. A tan repetida como enganosa idea de que a maioría dos afiliados non pertencen a ningún colectivo ou partido do BNG só serve para agochar unha realidade asimétrica e cruel: o acceso a información e aos recursos da organización están basicamente xestionados pola UPG no seu tradicional papel de ama de chaves e a súa hexemonia consolídase, fundamentalmente, na disuación da participación dos inconformes, disidentes ou críticos. Onde máis inviste a UPG é en eivar o xurdimento de calquera corrente con capacidade de discutir a súa maioría precaria. As asembleas non deciden nada, debaten menos e son foros de participación mediada e recluída pola orde hexemónica da UPG. Un espellismo de democracia devaluada, unicamente válida para o asentimento.

Esgotando minimalistamente a marxe dos debates, os que só teñen a voz espida para defender as súas ideas, apenas teñen que facer no bandullo da balea nacionalista. A Asemblea Nacional, cos seus rounds previos, sinala os únicos momentos de debate. Tradicionalmente, a dixestión das novas ideas é pesada e chea de acideces e malos humores. O quietismo político e organizativo está mal compaxinado coa apertura ideolóxica e coa, aínda máis amolante e necesaria, apertura cara á sociedade non-nacionalista.

Equilibrios precarios

Durante unha década a arquitectura partitocrática do BNG liofilizou o debate político, e acomodou a participación a un formato dual: atomización das opinións pola base e representación de grandes intereses no cumio. Nas organizacións locais a UPG tivo mans libres para exercer o seu papel de anticoagulante ideolóxico, para combater calquera posición política crítica e, apoiándose nun nada neutral aparato, cooptar a mais altas instancias decisorias a unha minoría de utilitarios compañeiros de viaxe. Por arriba, deixouse facer a un Beiras bonapartista, situado por riba do ben e do mal goberno do Bloque, sen ataduras nos dicires e presenzas públicas, pero encorado nas súas capacidades decisorias no tocante á organización. No cumio, cunha participación desigual de todas as tribos lográbase amortecer cun pluralismo de baixa intensidade os excesos uniformizadores da UPG. A pluralidade nominal poucas veces foi enriquecida coa diversidade e contraste de políticas, pero a cousa funcionou nun tempo de bonanza e expansión electoral que non se quixo, ou se soubo, aproveitar para modernizar a estrutura de participación política da fronte nin para ampliar a súa porosidade social. Había máis preocupación por sumar electores que por abrir o BNG a novos cidadáns e militantes.

A renovación fallida

O ciclo de renovación que abriu a IX Asemblea fendeu as bases da organización partitocrática pero adiantou poucas solucións realmente practicábeis para a garantir unha real participación política no BNG. O balance é lamentabelmente pobre. Un liderado máis aplaudido na sociedade que na organización (Quintana), unha organización central (UPG) que vive parasitariamente da organización de todos (BNG) , a fosilización dos colectivos e partidos do Proxecto Común (EN, PNG, Inzar...), a súa extinción (Unidade Galega) ou esnaquizamento (Non-Adscritos...); a confirmación dunha imposíbel cohabitación de liderados (Quintana-Beiras) e o estrañamento da dirección doutros tempos (López Rico, Suso Veiga, Feixoo...). Ademais afiánzase e amplíase a molecularización dos vigores renovadores: quintanistas, camilistas, beiristas... Un novo escenario de fragmentación por arriba e por abaixo que unicamente beneficia á UPG transmutada que deixou ser o partido-guía para ser simplemente o único partido realmente existente no BNG. Os debates son medidos e demediados, as propostas fráxiles e os diálogos internos callados de desconfianzas. A paisaxe política dunha organización instalada na súa crise.

Nova andaina

Os xornais presentan un equilibrio de forzas no Consello Nacional, cunha UPG amenazada no seu dominio. Para iso serviu a destemida proposta de democracia delegativa de Anxo Quintana. Tamén achegan a insólita imaxe de Esquerda Nacionalista e os camilistas, do espazo difuso da Alternativa, e dos beiristas votando coa UPG fronte á proposta quintanista. Máis que unha paradoxa, é un sinal de que algo non se fixo ben. O quintanismo fortalécese se evidencia a súa capacidade de clarificación e integración. A súa capacidade de ilusión democrática é directamente proporcional a súa capacidade de inclusión respecto das plurais vontade renovadoras que acolle o BNG. A súa potencia para gañar o futuro medra coa súa habilidade para cancelar erros do pasado, os seus e os dos outros.

Onte Quintana ganou perdendo. Queda por saber se pode gañar, gañando. Para iso terá que gastar en acordos coas outras familias renovadoras, tamén haberá de desfacerse das tentacións bonapartistas e procurar un diálogo coa militancia non aliñada e, sobre todo, coa que está na periferia do BNG e no BNG-sociedade. Está obrigado a sumar pluralidade para poder desequilibrar cos seus efectivos as moitas inercias participativas que pexan o BNG. Ten ademais que explicitar cal é o seu proxecto político ofrecendo unha visión de conxunto que vaia máis alá de audaces accións puntuais, o BNG necesita un novo proxecto, un renovado programa e outro núcleo dirixente. Quintana terá que convencer, non baseándose na súa imprescindibilidade como lider senón amosando cal é o seu equipo, cales son as súas ideas e como é o seu modelo de organización. Agora que xa se puxo en marcha, non hai paso atrás posíbel; se realmente quere mudar o BNG non estará só na súa andaina; só ten que facer o que a UPG é incapaz de facer, mobilizar novas ideas, garantir participación e pluralidade e abrir novos diálogos cos afiliados que están dispostos a cambiar o nacionalismo para cambiar o país. Non é fácil, pero o esperanzador é que non é imposíbel.