Fútbol

Sequitur edita Bajo la Mole. Fragmentos de civilización, onde se recompila unha boa mostra do labor xornalístico do primeiro Gramsci. Francisco Ochoa de Michelena escolmoulles e traduciu máis de oitenta artigos que Antonio Gramsci escribiu para Avanti! entre xaneiro de 1916 e outono de 1920. Tras o remate dos seus estudos universitarios, o sardo incorporouse a finais de 1915 á redacción turinesa do xornal socialista para compor unha sección de seu, «Sotto la Mole», onde fai repaso da actualidade local e dos grandes temas dos anos da Gran Guerra e a primeira onda revolucionaria do século XX.

As pezas xornalísticas ofrecen a imaxe dun Gramsci en formación, instalado na literatura de combate e nun marxismo aínda máis acartonado que imaxinativo. Cun estilo confrontativo, irónico e humorado ás veces, entrégase á polémica e á batalla de ideas. O catálogo temático é amplísimo: os xornais-mercadoría, a publicística católica e a censura; a política tributaria e o proteccionismo industrial; os ecos da revolución bolxevique e a crítica do fascio emerxente; a educación e relixiosidade popular, a cocaína e o tabaco... E o fútbol, tema único do día de hoxe.

No xornal do 26 de agosto de 1918 Gramsci publica «O fútbol e a escoba». No artigo quéixase da pouca querenza dos italianos polo deporte e o exercicio ao ar libre e da súa desmedida paixón polos xogos de naipes na clausura da baiuca. A peza sérvelle para enxalzar cun prosa futurista os valores que presiden un partido de fútbol.

Observen un partido de fútbol: é un modelo da sociedade individualista: exércese a iniciativa, pero esta está definida pola lei, as personalidades distínguense xerarquicamente, e a distinción dáse non por antigüidade senón por méritos específicos; hai movemento, competición, loita, pero todo está regulado por unha lei non escrita que se chama «lealdade» e que un árbitro se encarga de recordar [...] Paisaxe aberta, libre circulación do ar, pulmóns sans, músculos fortes, sempre dispostos á acción.

E a narración dunha tenebrista partida de escoba:

Clausura, fume, luz artificial, berros, puñadas na mesa e a miúdo na cara do adversario... ou do cómplice. Perverso empeñarse o cerebro (¡!). Desconfianza mutua; diplomacia secreta; cartas marcadas; estratexia das pernas e das puntas do pé. Unha lei? Cal é a lei que hai que respectar? Esa lei cambia segundo o lugar, ten distintas tradicións e sobran as ocasións para contestala, pelexarse por ela.

Distráese cun materialismo de patacón e medio para relacionar a infraestrutura económica coa superestrutura do goce do lecer e afirmar que «o deporte é unha actividade habitual nas sociedades onde o individualismo económico do réxime capitalista transformou os costumes», mentres que «a escoba é a forma do deporte das sociedades económica, política e espiritualmente atrasadas». Matizábel pero divertida explicación.

Tamén hai unha constatación dos usos da época que vale para ver o moito que cambiou o mundo do fútbol nos cen anos que case suma a tinta do artigo. Anota Gramsci: «A partida de escoba a miúdo remata cun cadáver ou un cranio fendido. Nunca se leu que un partido de fútbol acabase así.» Que hoxe sexa como Gramsci dicía ser. E que gañemos nós. Non hai dúbida que Gramsci estaría cos de Guardiola berrando Avanti!