Interdependencia e xustiza universal

Benjamin Barber é un avogoso teórico da strong democracy e un dos promotores dunha sonada Declaración de Interdependencia que se fixo pública en Filadelfia o 12 de setembro de 2003. Na Declaración pode lerse:

Nós, cidadáns do mundo, declaramos a nosa interdependencia como individuos e membros de comunidades e nacións distintas. Comprometémonos a ser cidadáns dunha única cidade-mundo, cívica, civil e civilizada. Sen prexuízo dos bens e intereses da nosa identidade nacional e rexional, recoñecemos a nosa responsabilidade para cos bens comúns e as liberdades da humanidade no seu conxunto.

Ironías do almanaque, o pasado 25 de xuño Benjamin Barber ocupaba a «Contra» de La Vanguardia e os xornais do día facíanse eco de dúas iniciativas lexislativas situadas nas antípodas do seu pensamento. Dunha tirada o Parlamento do Estado chapodaba a xustiza universal e aprobaba unha tímida Lei de Asilo.

Hai xa un bo tempo Noam Chomsky escribiu:

O principio de xustiza universal ten que ser o principio que regule as relacións entre os seres humanos no novo século que comezamos. De feito, a única posibilidade real e efectiva de xulgar os horrendos crimes contra a humanidade e evitar a impunidade dos máis grandes criminais da historia, é acudir ao principio de persecución universal dos delitos.

Cando nos encamiñamos cara á fin da primeira década do século XXI, neste curruncho da humanidade alguén decidiu iniciar a marcha no sentido contrario. En Disparando aos reloxos reflexiono sobre o malfadado convite á impunidade que representa o rebaixamento das competencias dos xuíces do Estado para perseguir as violacións dos dereitos humanos.

As pexas da nosa política de asilo xa foron anotadas con intelixencia por Javier de Lucas, presidente do Comité Español de Axuda aos Refuxiados. A nova Lei de Asilo e Protección Subsidiaria é bastantemente menos avanzada que as existentes noutros países da nosa contorna, Francia sen ir máis lonxe. Máis que unha porta aberta consagra unha porta entornada.

Os monstros que xestionan a máquina do horror e o terror bailarán de ledicia: grazas ás nosas leis as vítimas non só estarán máis desprotexidas fronte aos seus desmandos senón que ademais terán menos facilidades de escapatoria. Todo apunta a que se achegan malos tempos para a política da liberdade nos países economicamente máis desfavorecidos.

Ler Disparando aos reloxos » Convites á impunidade

ITV

Xan Carballa atopa que o BNG está no taller de reparacións e, entre outras, pide a miña peritaxe. Velaí, rompéuselle a dirección, o gps non dá coa ruta, non está ben adaptado aos terreos polos que ten discorrer; é espacioso pero disparaselle só o peche centralizado e tampouco lle viría mal un tunneado para facer máis amábel a imaxe. Non cabe cualificalo como sinistro total pero hai moito traballo que facer, non basta con retoques de chapa e pintura.

Padriños

Co pano de fondo dunha reflexión de Gianfranco Pasquino sobre políticos afeccionados e políticos lobbistas, reflexiono en Caderno de paso sobre a fábrica conservadora de líderes. O presidente da Xunta gábase de non ter patrocinadores. O patrocinador é aos negocios o mesmo que o padriño á política. Núñez Feijóo foi disertar ao Foro ABC e ao seu carón acudiron todos os seus padriños políticos: Romay, Cascos, Rajoy e Fraga. Agora Feijóo non foi como apradiñado senón como apadriñador da causa de Mariano Rajoy. Tamén foi para facer valer, diante dos líderes da opinión conservadora, os seus novos poderes como gobernador de Galiza e para significarse por se no futuro Rajoy volve extraviarse no camiño da Moncloa e o PP precisa de alguén que saiba gañar eleccións.

Tempos de rexencia

Mudando a máxima de McLuhan, os gurús da comunicación política proclaman con entusiasmo que «o líder é a mensaxe». A elección dos medios como escenario principal da política e o ocaso da participación nos partidos, enterrando a súa condición intelectuais colectivos, aleitan a personalización dos proxectos políticos e reforzan a súa teatralización comunicativa; só lle prestamos atención aos diálogos se os actores pagan a pena. Con ese pano de fondo, Galiza asiste á remuda dos seus liderados políticos.

Só unha sociedade civil articulada e con liderados de seu está en condicións de contrarrestar a personalización da política e exercer como reserva cívica dunha auténtica participación democrática; mal que nos pesa, non é este o caso da nosa sociedade civil, callada de portavocías liliputianas e dramaticamente subordinadas ás esixencias das institucións e os actores da sociedade política. Na actualidade tampouco é que goberno e partidos galegos ofrezan poderosos lideres ou figuras carismáticas con indiscutíbel arrastre popular polo que Galiza abanea entre unha sociedade civil anónima e unha clase política de cativo (re)coñecemento cidadán.

En Political leadership. Towards a general analysis (1987), Jean Blondel confeccionou unha tipoloxía de liderados consonte ao seu impacto e capacidade de cambio. Na súa taxonomía hai nove tipos ideais: xestor (impacto cativo e cambios mínimos), reaxustador (impacto pequeno e mudanzas moderadas) e innovador (impacto cativo e transformacións fondas); hai tamén confortadores (impactos moderados e cambios mínimos); redefinidores (mudanzas e impactos moderados), e reformistas (impactos moderados con mudanzas de longo alcance). Na cima dos maiores impactos o politólogo francés sitúa os salvadores que teñen capacidades transformadoras cativas, os paternalistas ou populistas impulsores de mudanzas moderadas e os que denomina ideólogos que sosteñen cambios radicais e duradeiros. O seu repaso vale para avaliar tamén os liderados que agora se promocionan.

En Galiza, o novo ciclo político vai acompañado máis por remudas que por continuidades nos liderados. Continuidade exitosa no Partido Popular de Galicia que celebrou un congreso á búlgara para reforzar a Núñez Feijóo na súa condición de dobre presidente, do PPdeG e da Xunta de Galicia. Feijóo atribúese un liderado reformista, alentador de cambios moderados con impactos moderados, no partido, e unha acción gobernamental, concibida como un cambio conservador, suxeita ás restricións que a crise económica impón ás políticas públicas. Todo o que o engrandeza alén dos xestores ou dos reaxustadores será a beneficio de inventario do PPdeG.

Tras a derrota do 1-M, BNG e PSdeG víronse obrigados a prescindir de liderados longamente traballados para abrir procesos de relevo con solucións nas que manda a provisionalidade. A Asemblea Extraordinaria do BNG enterrou os tempos do liderado carismático de Beiras ou da autoridade reforzada de Quintana para consagrar unha dirección colexiada e un portavoz nacional como primus inter paris. O PSdeG non escolleu liderado, simplemente abonouse ao único candidato practicábel, Pachi Vázquez, a quen ninguén, agás o seu círculo político máis próximo, lle atribúe maior futuro que protagonizar a travesía do socialismo galego polo deserto até que José Blanco estea en condicións de prover un liderado de maior alcance e ambicións.

Se o líder é a mensaxe, a mensaxe dos partidos da oposición é desalentadora. PSdeG acomódase a un liderado de reaxuste e o BNG estrea, de feito, un tempo de rexencia para procurar un novo líder. A solución é máis empobrecedora no que toca aos nacionalistas ao privarse de elixir un voceiro situado no grupo parlamentario, desatendendo unha lección que ao PSdeG lle levou unha década aprender: o Parlamento é o principal sementeiro de liderados e fóra da cámara a promoción de liderados realmente competitivos é unha operación de altos custes e poucas posibilidades de éxito. Así as cousas; será ben difícil que os cidadáns respondan ilusionadamente aos diálogos que o BNG e o PSdeG lles ofrecen, malfadadamente o dobre presidente será tamén o líder de audiencia.

Tempos Novos # 145

Xornalistas en tempos revoltos

A revolta verde está revolucionando tanto Irán como o mundo da comunicación. Xa ten ocorrido noutros momentos, é en situacións extremas onde as redes e as ferramentas de información social revelan con maior impacto todo o seu potencial e contribúen a proactivar multitudes (máis) intelixentes, informadas e dispostas a actuar contra os abusos de poder. Ao redor das infotecnoloxías sociais multiplícanse ilusións e desconfianzas xa que son tan susceptíbeis de manipulación e utilización oportunista como eficaces na propagación de verdades silenciadas e un catalizador viral da mobilización política, social ou cultural.

Na súa edición de hoxe Público imprenta unha contundente sentenza de Simone De Beauvoir que serve para balizar, con pesimismo, os entusiasmos: «O poder non tolera máis que as informacións que lle son útiles». Na veciña «Merienda de medios», Juan Carlos Escudier reproduce estoutra reflexión, aparecida en El País, de Enric González sobre quen determina a relevancia dunha información: «O problema, agora, consiste en que o "valor informativo" decídeno outros.» Outros que, na actualidade, son plebeos consumidores de información que aspira a empoderarse e empoderar a outros con información libre e non os todopoderosos patricios do cuarto, primeiro ou segundo poder. No ollo do turbillón, como sempre, xornalistas cada vez máis orfos de certezas e receitas.

Por causa da presentación de De A para X e da estrea da instalación que sobre esta obra armaron Isabel Coixet e Benedetta Tagliabue, John Berger concedeulle unha entrevista a Marta Cervera na que, entre outras cousas, reflexiona, á sombra dos cambios que opera o mundo da información, dos xornalistas: «Sempre haberá bos xornalistas, xente que se preocupe de ver e mirar máis aló do estereotipo. Xente que tente ser fácil de ler pero que non caia na simplificación, algo difícil pero posíbel. O bo xornalista é o que non só informa senón o que te conecta coa historia máis aló do inmediato dun suceso, o que o pon todo en perspectiva.»

As palabras de Berger parcelan un nicho de prestixio para a actividade xornalística do que non poden ocuparse as multitudes en marcha cos seus móbiles e cámaras dixitais. Supoño que a conexión coa historia, a apertura da perspectiva e escribir fácil de ler sen caer na simplificación son, e seguirán sendo, os territorios nativos do xornalismo de calidade.

O prisioneiro Ferrer

Tristes ausencias: Hortesia Bussi, Ralf Darendorf, Vicente Ferrer... A viúva dunha historia da dignidade, unha intelixencia atenta aos conflitos do cambio, un humanista solidario... O obituario cárgase hoxe con grandes perdas para a humanidade.

De inmediato, e paradoxalmente, a súa apenada desaparición vainos facer moito máis visíbeis e recoñecíbeis para ese «gran público» que eloxiou criticamente Dominique Wolton. Ofreceránsenos biopics informativos, compactados e simplificados en grandes trazos e titulares. Nada que obxectar.

Hai, porén, unha estampa da vida de Ferrer que me gustaría que non se esvaecese nas memorias mediáticas: a súa militancia no POUM e o seu paso polo campo de concentración que se instalou, temporeiramente, nunha fábrica de curtidos betanceira. Vicente de la Fuente García, que foi alcalde de Betanzos entre 1979 e 1983, recuperou esa liña biográfica de quen será chorado como un «filántropo xigantesco» e «un santo en vida» e que foi tamén un combatente republicano e un represaliado do franquismo.

Na súa boa memoria lean «Un recluso en Betanzos, llamado Vicente Ferrer» para saber máis daquelas derrotas e das solidariedades primeiras que marcaron a súa vida.

Os tarecos da liberdade

En marzo de 1947 un desocupado John Steinbeck comezou a tramar cun ocioso Robert Capa unha viaxe a Rusia. Compartían a idea de achegar unha ollada directa e sen perxuízos da vida cotiá dos cidadáns da outra superpotencia. No arrinque quente da Guerra Fría o proxecto era tan suxestivo como de difícil materialización. Non sen atrancos, aterraron na URSS no comezo do verán coa encomenda de facer unha reportaxe para a New York Herald Tribune.

En 1948, Steinbeck publicou A Russian Journal [Viaje a Rusia, Unisón Ediciones, 2005]. Antes o autor de As uvas da ira tivo que empregarse a fondo cos responsábeis do consulado soviético en Nova York. O visado de Steinbeck chegara nun prazo razoábel de tempo, o de Capa facíase preguizosamente de rogar. O cónsul resistíase a que un estranxeiro fixese a reportaxe gráfica habendo tan bos fotógrafos na URSS. A razón, en realidade, era outra que axiña se desvelou: o medo a potencia demostrativa da imaxe, o poder revelador dunha cámara de fotos. Un Steinbeck sorprendido deixou anotado na súa reportaxe:

Había certa reticencia en deixar entrar que entrase un fotógrafo na Unión Soviética, e ningunha en deixarme entrar a min, e pareceunos estraño, porque a censura pode controlar unha película, pero non pode controlar a mente dun observador.

A revolta verde iraniana ratifica, outra volta, que os medios máis clásicos son os máis doados de coutar pola censura. Segundo o Instituto Internacional de Prensa, desde o domingo pasado someteron a cerco aos corresponsais internacionais, impedindo o acceso de xornalistas e reporteiros gráficos ás zonas onde se concentraban os opositores, e as autoridades impuxeron igualmente o seu control sobre as conexións de telefonía fixa e radio.

As ferramentas das redes sociais, twitter, twipic e youtube, abastecidos por teléfonos móbiles, as sms e os blogs compoñen o arsenal co que a disidencia se opón á mordaza ao tempo que materializa a socialización do cuarto poder. Son incómodos artefactos da liberdade de expresión tanto ou máis que a cámara de Robert Capa.

Aos inventores do correo electrónico e do teléfono móbil, Tomlinson e Cooper, dánlles o Premio Principe de Asturias de Investigación Científica, seguro que nunca aspiraron a tal cousa, certo tamén que endexamais pensaron que as súas ocorrencias ían converterse en tarecos libertarios nas mans de multitudes insurreccionadas contra toda forma de control autoritario e a mentira.

A outra conquista do pan

A euforia do gol de Villa foi encorada por unha atordante orquestra de buguinas. As do tráfico entalado por unha multitude tractora. Na tarde solleira, turistas e paseantes ociosos abraiaríanse bastante menos se no canto dunha marcha de tractores se tratase dunha columna de carros de combate. Por máis que se fale de que en Galiza o urbano se ruraliza para humanizarse e o rural se urbaniza para modernizarse, aqueles paquidermos mecánicos pertencen para a maioría dos urbanitas a un mundo alleo, distante cando non (pretendidamente) descoñecido.

No corazón da capital de servizos, onte os donos da circulación e da opinión pública eran os gandeiros. Abraio nas terrazas pero tamén aplausos espontáneos ao seu paso, comentarios favorábeis á xustiza das reivindicacións e sobre a desesperada conxuntura que sofren os nosos produtores de leite, tamén resignada paciencia de condutores e traficantes de pasaxeiros.

Desde a cabina da súa máquina, unha vella amiga da Curiscada dá explicacións a quen quere escoitala e achega algúns datos extremosos: «Hai gandeiros aos que se lle pagan a 13 céntimos o litro de leite, o que non chega para pagar a metade dos custes de produción». Alguén fixo apresuradamente as contas para comunicarnos que, mentres, «Cristiano Ronaldo cobra case 25 euros ao minuto, «incluídos os que pasa durmindo». As comparanzas son odiosas pero é o que nos queda. A Curiscada está satisfeita polo apoio masivo á mobilización que compensa moitas loitas dadas en solitario illamento: «Somos moitos, pero faltan bastantes, máis que nada os que lles pagan ben.»

Minutos antes, na feira do libro vello e de ocasión que conta os seus últimos días en Santiago, atopei unha vella edición de A conquista do pan de Kropotkin. Os John Deere e compañía, ao carón das casetas do libreiros, estaban bruando na rúa para facer saber aos transeuntes de que se trataba precisamente diso, da conquista do pan e da defensa do leite. O príncipe anarquista aplaudiríaos solidariamente. É cousa que saiban que somos outros moitos os que estamos con eles.



Fonte: Vídeo de Vieiros e Isabel G. Couso que reproduce Público.

Caderno de paso

En A Nosa Terra publícase, desde hoxe, Caderno de paso, un spin off deste blog que compartirá tamén teimas e temas con outras escritas. Grazas mil para os anfitrións dixitais. Seguiremos escribindo indistintamente por aquí e por acolá. Por cousa da idade De paso gozará dunha maior anarquía temática e en Caderno de paso irei anotando reflexións (que tentarei ilustrar con garabatos propios) sobre o novo tempo político que se inaugurou en Galiza o 1 de marzo.

Estreamos remoendo no Movemento do 1 de Marzo (M1M) como o ensaio galego do contragolpe conservador que Thomas Frank estudou en Kansas. Un contragolpe que, para a miña idea, ten como obxectivo principal erradicar toda raíz cultural, política ou social alentadora de cambios transformadores e mesmo calquera memoria do desexo de cambio en Galiza. Nun país como o noso, inacabado ou a medio facer, renunciar ao cambio é renunciar a Galiza como nación.

O M1M de Feijóo ofrécese, fundamentalmente, para gobernar un tempo que dun pasado cancelado quere construír o futuro. Futuro pasado, unha ruína de tempo. En «Como o vento», os Diplomáticos e Josito Pereiro (antes con Radio Océano) sumaron gorxa, letra e música para explicar mellor do que se tratará en Caderno de paso: «Saír das ruínas dun tempo ou polo menos tentar». Esta será a nosa banda sonora.

Partido tapón

«Desdichada cosa es caminar tan sin luz en el proceder que sean los aciertos debidos al acaso y cosa natural los yerros.» Calquera diría que Quevedo escribía pensando nos estrategos de Ferraz. Para non deixalos sós, José Montilla manifestou a Público que «os deputados do PSC serven para que non goberne Rajoy». Esta declaración deume pé para reflexionar en Disparando aos reloxos sobre a metamorfose do PSOE nun «partido tapón» que enxalza a súa utilidade como capacidade para bloquear o avance doutra forza política. Non é moi esperanzador que o programa de goberno que se non ofreza sexa «que non goberne o Partido Popular» e desacouga que o PSOE desatenda a mensaxe dunha boa parte dos abstencionistas do 7 de xuño: «Para facelo como a dereita, que goberne a dereita». É igualmente preocupante que a falta de engado e ilusión se trate de compensar coa mobilización «voto do medo» e que se crea, inxenuamente, que basta con que se enroque o Goberno para que recupere imaxe de solvencia e ampliar a súa credibilidade electoral. Malfadada cadea de falta de luces que só serve para facer inevitábel novos triunfos da dereita. Que alguén acenda o candil!

Ler Disparando aos reloxos » Partido tapón

Teses felices

En expansion.com pasáronse o traballo de verificar a tese Pajín que explica a caída electoral do PSOE como consecuencia da crise económica. Relacionaron a taxa de desemprego cos apoios electorais do partido do Goberno e conclúen que a crise non é o (único) factor explicativo: «Nin o paro nin a caída do PIB explican por completo os resultados. Tampouco foron decisivos na abstención ou o voto en branco.» E santifican: «A sensación final é a de que outras motivacións interviñeron no voto, como, por exemplo, a fortaleza dos líderes políticos.» A sensación final é que hai tanta solidez na tese Pajín como na análise de Expansión.

Hai uns días na «Contra» de La Vanguardia, Howard Davis, o director da London School of Economics, manifestaba: «A percepción de desigualdade fainos infelices –sobre todo se somos nós os que temos menos– e máis aínda se percibimos esa desigualdade como o resultado dunha retribución inxusta do talento e o esforzo.»

Quizais os analistas de expansion.com deberían relacionar a recuada electoral do PSOE con algún indicador de (in)felicidade. Seguro que todo se explicaría mellor, especialmente se aceptamos a definición de felicidade que fixo o estoico Epíteto de Frixia: «A felicidade depende de tres cousas: a vontade, as ideas respecto dos acontecementos nos que estás envolvido e o uso que fagas desas ideas.»

A vontade política (ou a súa falta), o (des)acerto das ideas sobre o que nos acontece e o bo ou mal uso das nosas ideas respecto do mundo, de certo, explican todo infeliz resultado electoral moito mellor que calquera comunicado oficial. Ou quizais non sirvan tampouco, e nin así poidamos dar conta das razóns últimas que latexan nos itinerarios políticos que Cesare resumiu nos seus aforrismos.

Intermitente á dereita

Malos tempos para a lírica europeísta. O europeísmo como formulación da democracia en Europa atravesa as súas horas máis baixas, a UE é un espazo cultural cómodo na súa lixeireza e un artefacto económico outrora solvente que agora reclama urxente rescate. Co europeísmo ocorre o mesmo que co noso galeguismo, embelece e non obriga a nada tornándose así nun pavillón de conveniencia baixo o que cómpre navegar aínda que o frete ideolóxico real sexa o máis afastado da súa esencia. Nada disto mellorará cos resultados das eleccións dominicais.

A malleira das alternativas socialdemócratas en toda Europa e a viraxe cara á dereita compleméntase con subidas preocupantes dalgunhas opcións da extrema dereita e, no mellor dos casos, cun avance dunar, cando non cunha simple presenza resistencialista, das alternativas da outra esquerda e das nacións sen Estado.

O interese por Marx e o socialismo que agromou co crash financeiro é especulativo, erudito e editorial; os cidadáns europeos decidiron buscar a solución concreta para a crise concreta nas fórmulas da dereita e na súa administración bárbara do mercado e do benestar. Podemos seguir culpabilizando ás doutrinas neoconservadoras dos males económicos e sociais que aturamos mais os europeos que votan elixen esmagadoramente a partidos confesionalmente neoliberais para xestionar a saída da crise.

Puxemos a nosa confianza na bondade desa idea fixa que (teoricamente) nos ía conducir a espléndidas vitorias. Agora mellor lembrar o que Jacinto Benavente proclamaba das ideas fixas: «Unha idea fixa sempre parece unha grande idea, non por ser grande, senón porque enche todo un cerebro.» Cómpre reservarlle con urxencia unha parte de maior do noso cerebro colectivo a ideas menos fixas.

En Disparando aos reloxos fago conta dos resultados no Reino de España nos que uns desganados electores acordaron poñer o intermitente á dereita como preaviso de futuras manobras nas eleccións municipais e lexislativas. Seguro que en Ferraz hai algún compositor de realidades amigábeis que esta presentando os resultados do PSOE como un water-boarding, un simulacro de afogamento de mal gusto e peor grolo. Dirase que foi simplemente un simulacro electoral fallido de doado remedio nas vindeiras eleccións xerais. Mellor ha ser aprender a nadar a contracorrente, evitaranse afogamentos maiores.

Da conxunción planetaria de Zapatero na presidencia da UE e de Barack Obama na Casabranca poden estar certos de que non chegará salvación ningunha. Do uso mediático da corrupción tampouco, o Partido Popular é un partido teflón ao que lle esvara electoralmente a peor roña da súa corrupción e nepotismo. A teoría do bumerán de Mayor Oreja, outro ataque á intelixencia, e o campismo son dramáticos síntomas do ben afastados que estamos dos ideais dunha democracia esixente.

En Galiza iniciouse antes esa deriva dereitista, xermolou con anticipación ese brote electoral conservador que Núñez Feijóo cualificou como o «Movemento do 1-M», o retorno revanchista da dereita aos asuntos do goberno. No pizarrín Feijóo pode anotar a súa primeira maioría absoluta. Cunha participación baixísima, certo; maioría absoluta bonsai se se quere, pero maioría efectiva que ratifica as tendencias coas que iniciamos a nosa malfadada primavera electoral: un PPdeG en alza, un PSdeG en vagaroso devalo e un BNG en caída libre.

Perdidos na tradución dos malos resultados do 1-M a unha nova estratexia de avance, Pachi Vázquez e Guillerme Vázquez estrean mal os seus liderados e, se non se produce unha reacción realista, o posicionamento de PSdeG e BNG nas vindeiras municipais será aínda máis desfavorábel. No actual estado de cousas, os electores galegos visualizan tan só unha mesma e repetida mensaxe: a viraxe á dereita de Europa conduce ao Partido Popular ao goberno do Estado.

Desapiadadamente o 7-X tamén evidencia que en Galiza máis que unha intermitencia á dereita o que ordena o tráfico electoral é, en aparencia, unha dirección única á dereita. PSdeG e BNG necesitan con urxencia outra folla de ruta e mesmo outro código de circulación electoral se queren valerse algo e se queren valer para algo.

Ler Disparando aos reloxos » Intermitente á dereita

Método Feijóo

No seu café na trincheira, remexe Baamonde unhas cantas iniciativas desmentidas que fomentan o despiste xeral respecto do Partido da Recta Vía que preside Núñez Feijóo. Comeza a multiplicarse o desconcerto, o presidente está abducido pola política do trasacordo. Autoeméndase prodixiosamente e, como poucos, é el mesmo e o seu contrario. O apóstolo do goberno unitario e único, que ía enterrar de vez as dúas voces do bipartito, parece condenado a unha política de idas, voltas e reviravoltas. Despois de censurar a caixa negra sobre as vacas tolas, agora anuncian que se emitirá na TVG o vindeiro martes.

Ninguén entende xa nada e, hoxe por hoxe, Feijóo é unha enigmática caixa negra con entradas (espectaculares) e saídas (estrepitosas), pero absolutamente opaco no que lle toca ás súas razóns ou caprichos do seu comportamento político. Abono de desconcertos que resume un diálogo entre Brando-Kurtz e Sheen-Willard en Apocalypse Now:

—Kurtz: ¿Acaso vostede non aproba os meus métodos capitán?
—Willard: Realmente non vexo o método señor.

É mellor que nos vaiamos afacendo a unha política presidencial de personalidade múltiple. Talvez a culpa non sexa de Núñez Feijóo senón de Nicolás Maquiavelo. O florentino cifraba o éxito do bo gobernante en non desesperar aos poderosos nin desencantar ao pobo. O estrabismo decisional de Feijóo débese de certo ao seu conmovedor desexo de esperanzar aos poderosos e encantar aos plebeos. De aí que as súas decisións abaneen na procura dun virtuoso punto medio no que non conseguen deterse nin tan sequera un segundo. Un pesadelo que comeza a ter a mesma figuración que os peores soños de Kurtz:

Vin un caracol, deslizábase polo gume dunha navalla, ese é o meu soño, máis ben o meu pesadelo, arrastrarme, deslizarme por todo o gume dunha navalla de afeitar, e sobrevivir.

Solucións

Caixa negra. Na teoría de sistemas, a caixa negra é calquera elemento que é analizado atendendo ás entradas que recibe e ás saídas ou respostas que produce; é dicir que se estuda o que fai sen dar importancia ningunha a como o fai. A TVG é, desde xa, unha caixa negra que sabemos o que fai (censurar a emisión dunha reportaxe sobre as vacas tolas) sen que lle teñamos que prestar atención ningunha a como o fai, entre outras santas razóns porque se fai co vello Manual de estilo de Pérez Varela. Na súa estrea censora Rosa Vila di que non quere que se transmita a idea dunha «Galiza negra». Xa temos a súa primeira ilusionante entrega á Nova Política Informativa (NPI). Solución: a luminosa mordaza.

Boas prácticas. Revela Cebrián que o presidente Aznar chamou aos xefes de PRISA esixindo o silencio de Inaki Gabilondo na SER e de Eduardo Haro Tecglen en El País. A saber cantas chamadas terán feitas os novos mandaríns. Se non funciona a NPI sempre se pode botar man da solución Ripoll.

Honorábeis. A reiterada devoción campista de Rajoy e Oreja é democraticamente mórbida. Solución: pechar filas para non deixar saír o cheiro a podre.

Solucións? Hai unha obra magnífica para explicar semellantes comportamentos políticos. Imposíbel non acordarse da advertencia de Albert Camus: «A estupidez insiste sempre.»

Acordar da crise

O «Convivio» de Letras libres do mes de maio, A derradeira cea do capitalismo, axunta seis lecturas moi proveitosas sobre a crise económica que nos abanea de xeito inmisericordioso. Aquí cómpre lembrar a sabia cita coa que Jorge Suárez-Velez inicia a súa achega: «Din que unha crise non termina até que se aprende dela.» Unha convivencia de ideas de interese para saber da crise, as súas explicacións e o deseño de alternativas. Lecturas para acordar da crise e iniciar novos soños.

Clásicos. Na idea de contribuír á creación dun mundo económico máis decente, o Nobel de Economía de 1998, Amartya Sen, fai revisión desacomplexada dalgúns clásicos (Smith. Keyness, Cecil Pigou...) e desanobela algunhas reflexións ao redor de tres preguntas chave: 1) Necesitamos de verdade un «novo capitalismo»?; 2) Que nos di a crise actual sobre as institucións económicas e as prioridades debemos atender?; e 3) Como saír da crise co menor dano posíbel?

Evasivas. Ramón Cota Meza, comentador político de El Universal, destrama as evasivas que os publicistas neoliberais tecen ao redor da responsabilidade da crise e que Amartya Sen resumiu con precisión: «Algúns defensores do capitalismo salvaxe que se resisten a cambiar están convencidos de que o capitalismo está a ser culpado en exceso por problemas económicos a curto prazo, problemas que atribúen ao mal goberno (por exemplo por parte da administración Bush) e ao mal comportamento dalgúns individuos.» Cota non acredita nas brétemas esculpatorias e conclúe que «a crise foi provocada por mecanismos de mercado, máis que por interferencia política» e anima a asumir a que considera unha decisión inevitábel: «nacionalizar os grandes bancos, sanealos e vendelos».

Retranca. Hans Magnus Enzensberger compón un irónico alfabeto da crise que é un feliz antídoto fronte á verborrea estupefaciente do mundo financeiro. E, entre outras, ofrece un enxeñosa definición para a alternativa sinalada por Cota Meza. «Nacionalización: ideal dos partidos comunistas que os grandes bancos anhelan con fervor».

Razóns. O analista económico da CNN, Jorge Suárez-Velez, debuxa a crise como unha tormenta perfecta na que confluíron cinco malfadadas circunstancias: 1) que a economía mundial viñese dun período de crecemento económico enganoso pola súa delongada duración. 2) A gradual perda de blindaxe da fronteira entre a banca de depósito e a banca de investimento, o que favoreceu que os bancos comerciais se sumasen a unha carreira de máis risco. 3) A incorporación de China á economía mundial que xerou incontábeis mitos e expectativas fantásticas. 4) A capacidade de resistencia que o mercado inmobiliario demostrara con anterioridade cando o estoupido da burbulla das puntocom no cambio do século. 5) A arrogante certeza desenvolvida polas autoridades e Wall Street de que se contaba con ferramentas infalíbeis para manexar o risco.

Distopía. Seguindo as pegadas de John Gray, David Rieff salienta a migración do pensamento utópico desde a esquerda á dereita. No pasado, os relatos de progreso ocupaban o centro do socialismo; tras a revolución neoconservadora de Ronald Reagan foi a dereita a que se convenceu da utopía (mellor dicir distopía) dun capitalismo desregulado, onde o Estado permitía con gran (neo)liberalidade que os mercados financeiros establecesen as súas propias normas de xogo. Rieff sacódelle o po ao «credo Kudlow», denominado así por Larry Kudlow, o influente presentador da CNBC, que comezaba o seu programa coa seguinte ladaíña: «Cremos que o capitalismo de libre mercado é o mellor camiño cara á prosperidade.» Rieff remata apuntando que nos centros neurálxicos del neoliberalismo engorda unha crise cultural desatada polo colapso financeiro e que da súa man «o socialismo está de regreso», ao tempo que tamén retorna «o fascismo como desgraciadamente pode comprobar quen invista máis de cinco minutos en Fox News».

Previsións. O talentoso Geoff Mulgan, presidente da Young Foundation, interrógase tamén sobre o que virá, ou podería vir, tras o capitalismo. A sonada frase de Marx –«Todo o que é sólido esvaécese no ar»– cobra unha renovada actualidade tras o crash e a creba dos padróns do neoliberalismo. Para a súa idea, no futuro «o capitalismo non dominará a sociedade e a cultura no mesmo grao en que o fai hoxe» e suxire que «o capitalismo pode converterse nun servente e non nun amo» e que a nova orde económica estara modelada decisivamente pola tripla presión da ecoloxía, a globalización e a demografía. Recomenda a urxente lectura dos traballos da economista venezolana Carlota Pérez sobre os padróns a longo prazo do cambio tecnolóxico e estima que a crise está abrindo un grande espazo político que, de xeito inmediato, «se encherá de ira, medo e confusión» e que a longo prazo poida que «se preencha cunha nova visión do capitalismo e as súas relacións coa sociedade e a ecoloxía, unha visión que será máis clara no referido a canto queremos medrar e canto non».

Irrealpolitik

A verdade revelada polo ministro de Fomento sobre a AVE galega é unha soberbia mostra da Irrealpolitk que nos goberna. Blanco crese mesmo merecedor do aplauso cidadán por ter cancelado, na súa idea, unha fuxida cara adiante que non conducía cara a ningures. Semellaba unha rendición de contas pero non pasa de ser unha aldraxe á intelixencia. Hai a penas uns meses o propio Blanco reiteraba solemnemente o compromiso do PSOE e do goberno central coa data de chegada da AVE a Galiza en 2012.

A Irrealpolitk baséase na irresponsabilidade corporativa e na crenza de que o custe electoral das promesas incumpridas é nulo ou próximo a cero. Houbo un tempo en que se enxalzou a Realpolitik para descualificar como literatura utópica calquera vontade emancipatoria ou transformadora do noso mundo. A Realpolitik é na actualidade desprazada por unha Irrealpolitk que fai da falsidade, a fraude e a mentira medios de relación coa cidadanía. As revelacións de Blanco son a antítese da coraxe democrática e un exercicio de cinismo autoesculpatorio do que me (pre)ocupo na entrega semanal de Disparando aos reloxos.

Ler Disparando aos reloxos » Irrealpolitik