Ese líder chamado Rajoy

Tras as tirapuxas, as declaracións solemnes, os desmentidos, os compromisos e os trasacordos do martes 13 e da amencida dun tristeiro mércores 14, nada volverá ser como antes na relación de Rajoy con Camps e viceversa. Na estelar rolda de prensa de hoxe Rajoy insistiu en que a vida segue igual; pode enganarse canto queira pero atrás quedan definitivamente os tempos felices nos que afirmaba de Camps: «Somos parecidos, temos vidas paralelas.»

O espectáculo que nos regalou o Partido Popular é un híbrido da derradeira noite do Titatic e do camarote do irmáns Marx. Drama e disparate. O seu balance provisorio pode resumirse no retrouso da canción de Rubén Blades: «Yo que pensaba 'hoy no es mi día estoy salá', pero Pedro Navaja tu estas peor, no estás en na'». Aínda que resulte ben difícil determinar se é Camps ou Rajoy quen protagoniza a escea terminal de Pedro Navajas.

Entre o imposíbel e o inevitábel

Francesc Cambó deixou dito que «hai dúas maneiras certas de chegar ao desastre: unha, pedir o imposíbel; outra, atrasar o inevitábel». Des que se fixo público a entrega primeira do sumario de Gürtel, os dirixentes populares teiman en pedir o imposíbel e en adiar o inevitábel. Con este guión compareceu hoxe Rajoy diante dos medios de comunicación. Por máis empeño que lle poña é imposíbel que as revelacións sobre a trama de financiamento ilegal dos conservadores non teña efectos políticos de calado, e é inevitábel que han de ter que tomar de decisións contundentes se se quere rexenerar a credibilidade do Partido Popular.

Á marxe de todas as reservas sobre posíbeis efectos electorais negativos do escándalo da economía en negro do Partido Popular, a exposición pública dos trapos sucios da casa Gürtel e o desencontro con Camps esnaquizan de vez a coalición de intereses que callou no Congreso de Valencia no que se renovou o liderado de Mariano Rajoy tras a derrota electoral de 2008. Nestes momentos, continuidade ou refundación é unha dicotomía enganosa, non hai posibilidade ningunha de continuidade, pode haber refundación con Rajoy ou sen Rajoy, pero os tempos de Rajoy como continuísta sen complexos pertencen ao pasado. Toca liderar unha refundación non gatopardiana do Partido Popular.

Liderado pasivo

Unha lectura de El Mundo, xornal amigo, dá boa conta da malleira que está levando o presidente do Partido Popular. El Mundo esixe un duce ou, se non queda outra, un condottiero, Rajoy ofrécese como un xestor de rendas pasivas: falto de capacidade de iniciativa e anticipación, sen autoridade e desposuído de calquera dos atributos que se lle piden a un líder en situacións de crise.

A listaxe de atributos desexábeis para un líder é inmensa, Isaac Berlin anotou algúns dos requirimentos básicos:

Damos confianza a determinadas persoas non polas súas calidades intelectuais, senón porque lles atribuímos bo ollo, sentido e olfacto político, porque cremos que non nos defraudarán cando veñan os momentos de tensión e conflito, porque confiamos no seu sentido de ponderación e equilibrio necesarios para manter as coalicións necesarias e non xerar antagonismos innecesarios.

A tradución que Mariano Rajoy fai destas palabras é: «Din unha resposta política axustada a cada caso concreto», o que quere dicir exactamente é que se entregou ao wait and see, ao quietismo decisional e, sobre todo, á innovadora estratexia de indiferenza. Aqueixado da síndrome de Bartleby, diante de calquera encomenda de liderado, Rajoy sempre prefire non facelo.

Está dispoñíbel na rede Líderes para el cambio social, un magnífico traballo colectivo de Ignasi Carreras, Amy Leaverton e María Sureda. Nin ten que dicir que Rajoy non encaixa con modelo positivo de liderado de cambio ningún. Nas súas páxinas Carreras debulla diferenzas entre xestores e líderes que ben resume nunha frase: «Os líderes xeran cambios. Os xestores conseguen resultados predicíbeis.»

O plus de resistencia

Rajoy quere sobrevivir como xestor previsíbel das boas expectativas electorais que as sondaxes de opinión dan ao Partido Popular. A súa principal baza é o temor das familias conservadoras a ofrecer unha imaxe de desunión, factor de desconto electoral que é, sempre, de moita maior virulencia que os casos de corrupción, máis fáciles de contrabandear no sabido «son todos iguais». Para que complicar aínda máis unha situación xa de por si desfavorábel, preguntaralle enchoupado de sentido común Rajoy á dirixencia das bandeirías «populares».

Rajoy segue confiando en que ninguén se arrisque a moverlle a cadeira aínda que só sexa porque no soto da súa conciencia comparte a definición que Elbert Hubbard deu dun conservador: «Un home demasiado covarde para loitar e demasiado gordo para fuxir.» O presidente do Partido Popular confía no peso dos intereses compartidos por todas as tribos conservadoras e na covardía dos presuntos sucesores que ían ter que estrearse cunha problemática rendición de contas ante os cidadáns por causa das retesías internas, do Gürtel e da perda de iniciativa política que representaría, a estas alturas, remudar o liderado partidario.

A segunda fortaleza de Rajoy radica no substrato resistencialista da súa concepción política e que parece tomado directamente do nacionalismo galego. Poucos terían sobrevivido a episodios como os «hilillos de plastilina» do Prestige, á mentira institucionalizada da intervención militar en Iraq ou ao infame teatro do 11-M, á perda do poder en 2004 e á súa segunda derrota electoral ante Zapatero en 2008. As únicas alegrías políticas de Rajoy son o triunfo en Galiza o 1-M e a vitoria nas pasadas eleccións europeas. Ración mínima.

É posíbel que nestes atribulados tempos Rajoy repita como un mantra unha sentenza que lle debe a Fraga Iribarne: «En política todas as vitorias son efémeras, e todas as derrotas provisorias.» Filosofía que explica a lonxevidade política de don Manuel e que nestes días ha de ser un dos poucos consolos espirituais que lle quedan a don Mariano.