Testemuño

3C3 distribúe estes días, entre as súas novidades editoriais, Facendo historia con memoria de Lourenzo Fernández Prieto. Unha obra intelixente, de lectura absolutamente recomendábel para reflexionar sobre como se construíu e deconstruíu a memoria do franquismo e da democracia republicana. Non vou estenderme en gabanzas porque o autor e o editor, Amancio Liñares, son bos amigos desde os anos das aulas universitarias e o meu xuízo é (afortunadamente) radicalmente parcial. Quero comentar un dos moitos acertos do autor e o editor: a elección da imaxe da cuberta do libro. É ben difícil facer, cun único fotograma, un balance tan logrado do significado histórico do golpe militar contra a legalidade republicana.


A fotografía acouta o palco presidencial do desfile militar celebrado na Coruña o 14 de abril de 1936 para conmemorar o quinto aniversario da II República. De esquerda á dereita compoñen o grupo de autoridades: o alcalde da Coruña, Alfredo Suárez Ferrín; o xeneral en xefe da VIII División, Enrique Salcedo Molinuevo; Juana Capdevielle, pedagoga e bibliotecaria, casada con Francisco Pérez Carballo; Rogelio Caridad Pita, xeneral da 15 brigada de infantería; e Francisco Pérez Carballo, avogado e dirixente de Izquierda Republicana, no que era un dos seus primeiros actos públicos como gobernador civil da Coruña. Todos eles serían asasinados tras o golpe de estado do 18 de xullo.

O escrito arxentino Oswaldo Soriano dixo dunha volta que «o fotógrafo é o mellor amigo do home»; tamén é un dos amigos máis fieis da memoria. O cámara que fixou aquel momento da primavera de 1936 non sabía que estaba a deixarnos un testemuño que, a día de hoxe, conserva toda a súa forza para reivindicar a república como único referente ético da nosa democracia e autogoberno. Esa fotografía traza, afortunadamente, a fronteira moral que nos arreda dos exemplares da novísima dereita desmemoriada e desmemorizadora que, como Carlos Negreira, aspiran a gobernar a cidade da Coruña á sombra de Millán Astray. Quen queira unha razón máis para procurar a súa derrota democrática pode deter a súa ollada durante un par de minutos neste retrato da legalidade republicana, raíz fonda das nosas liberdades.