Vazquismo 2.0 e outros erros

Mariola Moreno pregunta pola relación co BNG e Manuel Vázquez, secretario xeral do PSdeG, exercendo do duro Clint Eastwood, camúflase na indiferenza: «A mesma que con calquera outro partido. Somos unha formación con vocación de goberno maioritario.» A xornalista de Público quere saber se hai marxe para reeditar o bipartito e recibe unha rotunda negativa: «Non haberá máis bipartitos» e, de agasallo, unha declaración de principios gratuíta: «O PSdeG non é partido de coalicións.» Da nova doutrina Vázquez tírase unha conclusión terribelmente desalentadora: con semellante estratexia o Partido Popular empoleirarase durante unha boa tempada no goberno de Galiza.

A doutrina Vázquez 2.0 defínese con absoluto desprezo dos resultados electorais e da cartografía de poder real do PSdeG. O PSdeG só ten maiorías absolutas en 2 de cada 5 concellos que goberna, no resto acadou o bastón de mando como consecuencia de coalicións activas ou pasivas (cun apoio puntual do BNG ou outras forzas para non impedir a investidura do candidato socialista).

Ademais Vázquez ponlle números á «vocación de goberno maioritario» do PSdeG: sumar o 40% dos votos dos galegos. É logo dunha vocación maioritaria relativa que requirirá do apoio activo ou da pasividade opositora do BNG. Pero ademais de ser unha maioría relativa non doado logro: na convocatoria electoral autonómica de maior bonanza (1989) os socialistas galegos atinxiron o 32,7% dos sufraxios emitidos; a distancia mínima que os conservadores quitaron ao PSdeG nunca baixou de dez puntos (1981) e desde as autonómicas de 1985 o PPdeG nunca sumou menos do 40% dos votos. No mellor dos casos, a aspiración electoral de Pachi Vázquez é empatar co PPdeG

Vazquismo 2.0

A doutrina de (Manuel) Vázquez comparte ADN estratéxico coa doutrina de (Francisco) Vázquez coa que se tornou ao PSdeG nunha acomodada e lealísima oposición ao PPdeG na primeira andaina da era Fraga. Con toda certeza, a doutrina Vázquez 2.0 non lle dará ao PSdeG maiores beneficios que a doutrina Vázquez 1.0 que, negándose por activa e por pasiva a calquera acordo co BNG engordaba estratexicamente o goberno da candidatura máis votada.

Se Pachi Vázquez, se non se quere ver na lea dunha coalición de goberno cos nacionalistas, só lle quedará un camiño: acordar politicamente co Partido Popular que, tras as próximas municipais e en convocatorias electorais futuras, goberne sempre a listaxe máis votada. A aceptación do goberno da listaxe máis votada é o atallo menos doloroso para chegar a onde Vázquez, rexeitando as coalicións co BNG, conducirá ao PSdeG: ser un partido complementario pero en ningún caso alternativo ao Partido Popular de Galicia.

Dicía outro Manuel Vázquez (Montalbán) que en política ademais de imposturas hai posicións, posturas e posturiñas. Por máis voltas que lle dea Manuel Vázquez, se non se quere ver abandonado polos seus electores máis progresistas e galeguistas, ao PSdeG só lle resta unha posición ­–ser un partido de goberno alternativo ao PPdeG– e dúas posturas: asinar un acordo de goberno ou subscribir un pacto de lexislatura co BNG. Na Galiza electoral de hoxe e, probabelmente, na de dentro dun cuadrienio para ser alternativa de goberno ao PPdeG, o PSdeG ten que ser necesariamente un partido de coalicións. Toda outra estratexia ou vocación de goberno maioritario será unha posturiña que beneficiará á hexemonía do Partido Popular, favores polos que Feijóo xa lle pode ir anticipando grazas a Manuel Vázquez (Fernández).

Sistema político de 2 e medio

A dificultosa situación política do BNG alenta a tentación de redeseñar o sistema de partidos galego cunha fórmula bipartidista máis plena. Unha nova recaída electoral do BNG nas vindeiras municipais deixaría o campo aberto para limitar o xogo a dúas forzas políticas: unha consolidada como goberno (PPdeG) e outra confirmada como oposición (PSdeG) á espera dunha demorada alternancia. O resultado final sería un sistema de partidos na esfera autonómica de 2 e medio, onde o BNG representaría unha elección marxinal e sen posibilidade ningunha de condicionar maiorías de goberno. En máis de cinco lustros de devir do noso autogoberno a sopa de letras partidaria reduciuse radicalmente e non é logo de estrañar que moitos soñen con ver encaixado ao BNG nun papel político semellante ao que lle corresponde a IU no cadro do Estado.

Queda por ver como se sedimenta a estratexia política do BNG respecto do PSdeG, o que é tanto como dicir como se define respecto da gobernabilidade futura do país. O distanciamento crítico do PSdeG e identificación expresa, ou baixo corda, do Partido Popular e do PSOE producirá, ao meu entender, máis mal que ben. Ademais a cousa empeorará se, ante as impotencias do labor opositor do BNG, se alimenta unha estratexia de descrédito do Parlamento e se intensifican as políticas de resistencia. A recuperación, por moito restyling verbal que haxa, do vello libro de consignas («PSOE, PP a mesma merda é!», «Parlamento Galego, parlamento de cartón!») e das «políticas do non» só servirá para, indirectamente, intensificar a xibarización bipartidista da representación política de Galiza.

Alguén ideou un oxímoron para definir o obxectivo ao que pode, nas actuais circunstancias e sempre e cando haxa melloría, aspirar o BNG: ser unha «minoría maioritaria», minoría canto ao seu peso electoral e na representación parlamentaria, maioritaria canto sexa quen de dar voz ás demandas e esixencias dunha maioría social, e moi singularmente dunha maioría cidadá que discuta a hexemonía e políticas da dereita gobernante en Galiza. Mais cómpre non enganarse non hai posibilidade ningunha de conformarse como esa minoría maioritaria se artella tamén unha estratexia colaborativa que sume maiorías de goberno alternativas ás do Partido Popular. O BNG farase minoría maioritaria procurando unha relación de cooperación vantaxosa co PSdeG, á marxe dela só lle ha de quedae ser unha minoría minorizada.


Suma cero e coopetencia

A PSdeG e BNG calquera política que non os sinale como socios estratéxicos os levará, máis pronto que tarde a ser, respectivamente, un partido complemento e a unha alternativa minorizada. Agochar vergoñentamente o seu paso polo goberno tampouco axudará a súa recuperación electoral. A desmemoria do goberno bipartito e das súas políticas de cambio (limitado e mesmo fallido en moito ámbitos) traballan en favor do imaxinario do Partido Popular como única alternativa de goberno factíbel. A esa política desmemorizada entregouse con abandono suicida o PSdeG tras a derrota do goberno tripartito en 1989. O BNG semella hoxe está aqueixado tamén dunha sorte de alzheimer voluntario. A vindicación da acción de goberno compartida e saberse partidos de goberno na oposición é, ao meu entender, parte dunha estratexia intelixente para non aceptar unha fabricación artificial da hexemonía do PPdeG.

Hai uns días Fermín Bouza alertábanos sobre a aceptación mansa da hexemonia da dereita á que se entregou a «esquerda galega» tras a derrota do 1-M. Tamén apuntaba que o xogo PSdeG-BNG debía ser de suma cero de xeito que as perdas derivadas dos desacertos dun dos dous beneficiasen ao outro pero que, en ningún caso, activasen fugas de electores cara á abstención. Na situación actual a vía de fuga principal do desencanto dos votantes progresistas e galeguistas alimenta a transferencia de lealdade cara a outra opción das forzas do cambio senón que se traduce maioritariamente no abandono electoral de ambas as dúas.

O punto de suma cero, «onde se perde votos un teñan que ir ao outro», do que fala Fermin Bouza non é posíbel sen que BNG e PSdeG se asuman como «socios estratéxicos», non valen relación indiferentes como se tratase de «calquera outro partido». Cando Manuel Vázquez di que a relación do PSdeG co BNG é semellante a que manteñen con calquera outro partido, homologa ao BNG co PPdeG, ese outro partido ao que se lle quere discutir a súa hexemonía e goberno. A vía é outra asociarse ao xeito dun cluster de forzas para o cambio político, social e económico en Galiza.

Tratarse como outro calquera partido significa aceptar un terreo de relación que é o máis favorábel ao PPdeG: a oposición competindo entre si no canto de competir co goberno. Ese é exactamente o cadro de relacións sobre a que Manuel Fraga construíu o réxime de ultradominio político da dereita en Galiza.

Dirase que unha estratexia de cooperación plena entre BNG e PSdeG é unha ilusión utópica, posibelmente si, pero hai outro camiño, alguén mesmo lle inventou un palabro: coopetencia. Se BNG e PSdeG lle queren dar algún porvir a un discurso galeguista, de esquerdas e optimista co que remover os alicerces do dominio social do Partido Popular e rebater as súas políticas van ter que pensarse reciprocamente e outra volta en termos de coopetencia, nunha mestura de consenso básicos e conflitos pactados, de colaboración e competencia, de acordos programáticos troncais.

Haberá que facelo diferente, e bastante mellor, que durante a etapa do goberno bipartito onde só houbo cooperación para chegar ao poder e competencia feroz desde que se iniciou a acción de goberno. A coopetencia ha ser continua na oposición e sustentábel nos gobermos municipais que a día de hoxe se comparten, senón o único duradeiro serán os mandatos do PPdeG. Unha estratexia coopetitiva de xeito inmediato favorecerá acadar un punto de suma cero fronte á sangría abstencionista. A coopetencia é a estratexia do cluster de políticas do cambio.

Postos a innovar e a errar é mellor intentar experiencias coopetitivas que resucitar o vazquismo ou o enroque resistencialista. No peor dos casos, xa o grafitou alguén nos muros da nosa cidade global: «Por que cometer erros antigos, se há tantos erros novos a escolher?» Os dous Vázquez (Guillerme e Manuel) deberían, aproveitar o que queda de verán para darlle unha pensada a estratexia coa que pretender devolver a ilusións aos electores que noutrora apostaron polo cambio en Galiza.