Fútbol

Sequitur edita Bajo la Mole. Fragmentos de civilización, onde se recompila unha boa mostra do labor xornalístico do primeiro Gramsci. Francisco Ochoa de Michelena escolmoulles e traduciu máis de oitenta artigos que Antonio Gramsci escribiu para Avanti! entre xaneiro de 1916 e outono de 1920. Tras o remate dos seus estudos universitarios, o sardo incorporouse a finais de 1915 á redacción turinesa do xornal socialista para compor unha sección de seu, «Sotto la Mole», onde fai repaso da actualidade local e dos grandes temas dos anos da Gran Guerra e a primeira onda revolucionaria do século XX.

As pezas xornalísticas ofrecen a imaxe dun Gramsci en formación, instalado na literatura de combate e nun marxismo aínda máis acartonado que imaxinativo. Cun estilo confrontativo, irónico e humorado ás veces, entrégase á polémica e á batalla de ideas. O catálogo temático é amplísimo: os xornais-mercadoría, a publicística católica e a censura; a política tributaria e o proteccionismo industrial; os ecos da revolución bolxevique e a crítica do fascio emerxente; a educación e relixiosidade popular, a cocaína e o tabaco... E o fútbol, tema único do día de hoxe.

No xornal do 26 de agosto de 1918 Gramsci publica «O fútbol e a escoba». No artigo quéixase da pouca querenza dos italianos polo deporte e o exercicio ao ar libre e da súa desmedida paixón polos xogos de naipes na clausura da baiuca. A peza sérvelle para enxalzar cun prosa futurista os valores que presiden un partido de fútbol.

Observen un partido de fútbol: é un modelo da sociedade individualista: exércese a iniciativa, pero esta está definida pola lei, as personalidades distínguense xerarquicamente, e a distinción dáse non por antigüidade senón por méritos específicos; hai movemento, competición, loita, pero todo está regulado por unha lei non escrita que se chama «lealdade» e que un árbitro se encarga de recordar [...] Paisaxe aberta, libre circulación do ar, pulmóns sans, músculos fortes, sempre dispostos á acción.

E a narración dunha tenebrista partida de escoba:

Clausura, fume, luz artificial, berros, puñadas na mesa e a miúdo na cara do adversario... ou do cómplice. Perverso empeñarse o cerebro (¡!). Desconfianza mutua; diplomacia secreta; cartas marcadas; estratexia das pernas e das puntas do pé. Unha lei? Cal é a lei que hai que respectar? Esa lei cambia segundo o lugar, ten distintas tradicións e sobran as ocasións para contestala, pelexarse por ela.

Distráese cun materialismo de patacón e medio para relacionar a infraestrutura económica coa superestrutura do goce do lecer e afirmar que «o deporte é unha actividade habitual nas sociedades onde o individualismo económico do réxime capitalista transformou os costumes», mentres que «a escoba é a forma do deporte das sociedades económica, política e espiritualmente atrasadas». Matizábel pero divertida explicación.

Tamén hai unha constatación dos usos da época que vale para ver o moito que cambiou o mundo do fútbol nos cen anos que case suma a tinta do artigo. Anota Gramsci: «A partida de escoba a miúdo remata cun cadáver ou un cranio fendido. Nunca se leu que un partido de fútbol acabase así.» Que hoxe sexa como Gramsci dicía ser. E que gañemos nós. Non hai dúbida que Gramsci estaría cos de Guardiola berrando Avanti!

Trilos: Horticultura política

«O goberno é un secante de brotes verdes», dixo o político que mellor se menea en asuntos climáticos. Este home doutro tempo adoece por sacarlle tallada electoral á ruína dos abrollos. Canto peor, mellor. Segundo unha predicción bolsística-electoral do Financial Times, o agoreiro non lle vai tirar proveito a súa estratexia de catastrofismo interesado. Calquera se confía despois do que pasou na herdade do noroeste.

Brotes verdes, pardos e negros

Brotes verdes? «Entre os nacionalistas, CiU é o peor parado. Perde dúas décimas e, aínda que pequena, a caída arrastra á federación catalana ao seu peor resultado do ano. O BNG, pola contra, é o máis beneficiado. Tras o descalabro que acompañou á súa derrota nas galegas, sigue subindo pouco a pouco. ERC e PNV a penas se moven. Os republicanos repiten resultado e os vascos perden unha décima. As catro forzas nacionalistas repiten resultados case idénticos a xaneiro deste ano».

Brotes pardos. Incapaces de atopar unha partida orzamentaria para construír un hospital pero como inquisidores sanitarios son magníficos. Pilar Farjas, sempre na vangarda, anuncia que vai estudar cancelar a gratuidade da pilula poscoital.

Brotes negros. Outro na «Contra» de La Vanguardia, Santiago Niño Becerra, autor do bestseller económico El crash del 2010, domesticándonos o animal spirit con previsións megaoptimistas outra volta reiteradas: «A mediados do 2010 é cando verdadeiramente empezará a crise, cando vexamos que as medidas que se están tomando non funcionan [...] [En 2011,] en España, un país moi dependente, a crise será durísima pola estrutura do PIB baseado no ladrillo, o turismo, o automóbil e en infraestruturas baratas xa insustentábeis. Ou hai un cambio do modelo produtivo capaz de absorber a toda esa poboación ou imos a unha taxa de paro do 30%».

Nove deputacións

Para acougar os ánimos Núñez Feijóo decidiu celebrar Consello en Pontevedra e, autoemendándose, xibarizou as competencias da Superdelegación de Vigo. Bretemas xa deu conta da singular política de trasacordos que practicou o novo presidente no seu primeiro mes de gloria.

En «Disparando aos reloxos» reflexiono sobre o artefacto político malparido polo think thank de Núñez Feijóo para evidenciar que o seu problema non é só a pésima e extravagante xestión local(ista) da creación das superdelegacións, senón a función política que, de modo contrabandeado, se lles asigna: ser, por unha banda, instrumentos de reforzamento político das deputacións gobernadas polo Partido Popular, e, por outra, funcionar como centros de contrapoder fronte ás deputacións cogobernadas polo PSdeG e o BNG. O primeiro «logro» que pode apuntarse o PPdeG é que Galiza teña, na práctica, 9 deputacións.

Din que o peixe principia a empodrecer pola cabeza e a rexeneración pollítica do novo goberno faino polas superdelegacións, novo reino da discrecionalidade na asignación de recursos e bens públicos cara aos concellos amigos; unha nova axencia de políticas clientelares que unicamente será controlada polo capricho do presidente e, como se remata de ver, polas satrapías do seu partido. «Delegacións á carta» e a «política de amiguitos da alma o que vós queirades» son a innovadora fórmula de racionalización da Administración galega comprometida polo presidente Feijóo.

» Ler Disparando aos reloxos: » País con 9 deputacións

Trilos: A Voz

Camiño da (outra) Voz, da voz da amizade e a da liberdade, das voces das que sempre coida Marcos.

Trilos: Lecer real

El-Rei na conserveira de Jealsa: «Alégrome de ver a tanta xente traballando». Faltoulle dicir: «Cousa que eu nunca fixen».

Trilos: Filósofos contemporáneos (1)

Eric Cantona: «Trato de rirme de min mesmo, rirse dun é unha arma valiosa.»

Trilos: Memoria

A favor dos dereitos de autor e contra os excesos apoloxéticos, Camilo reivindícase e reivindica a boa memoria.

Noticias de ningures, outra volta

Recupero as miñas «Noticias de ningures» en Tempos Novos.

O cemento da hexemonía conservadora

Na súa investidura Núñez Feijóo acompañouse dalgunhas das palabras-totem do conservadorismo. Ademais dunha colateral e histórica mención a Deus, eloxiou a auctoritas e o protagonismo da familia nas políticas de benestar. Non é novidade que a dereita ve na familia e na relixión os piares indispensábeis dunha sociedade decente; mais cómpre non enganarse, a prometida acción de goberno familiarista non é un tributo a unha política trastempada, senón unha agresiva estratexia para afianzar a súa hexemonía no presente e no futuro.

Feijóo tirou dos datos do Instituto de Política Familiar (IPF) para salientar o débil compromiso do Estado español coas políticas de apoio á familia ao destinarlles apenas o 0,8 por cento do PIB, moi por baixo da media do 2,2 por cento do PIB da UE dos 27. Sen asumir ningún dos compromisos orzamentario sinalados polo IPF (superar o 1 por cento do PIB en 2009 e acadar o 2,2 por cento antes de 2013), o líder do PPdeG anunciou unha Lei de Apoio ás Familias Galegas para mobilizar todas as posibilidades de axuda que desde a Administración se poden facilitar as familias.

Certo é que no Sur de Europa as políticas pública desatenderon tradicionalmente a achega das familias que asumiron funcións de protección sen cobertura do Estado (atención no fogar de xoves con idades de emancipación cada vez máis serodias, coidado de persoas idosas, acollemento de mulleres sen recursos e con menores ao seu cargo...). A prioridade dada á familia na escala de valores ten aí unha das súas razóns de ser xa que o benestar dos seus membros reside máis das capacidades das propias familias que nos servizos públicos.

Feijóo comprometeuse cunha nova política de familia como contrarreforma implícita do modelo de benestar igualitarista do goberno bipartito e a súa aposta por focalizar na responsabilidade pública a creación das infraestruturas e o mantemento e dotación das prestacións e dos servizos de benestar de proximidade. Silandeiramente, aspirase a promover, coas políticas de apoio integral ás familias, unha emenda á totalidade, non expresa, da nova Lei de Servizos Sociais que se sinala como obxectivo a desmercantilización e a universalización do acceso aos servizos do benestar como garantía da extensión dos dereitos sociais de cidadanía.

O programa social do novo goberno renunciará as formulacións liberais –non intervencionistas– e abrazará unha sorte de neokeynesianismo conservador que ten a súa inspiración nas políticas pronatalistas de Francia ou no modelo familiarista alemán no que o goberno asume, parcialmente, a responsabilidade da asistencia familiar ao tempo que aposta por un modelo tradicional de familia esteado no papel do pai-traballador como principal proveedor económico do fogar.

Con esta política familiarista procurase mudar o peso das tres pedras angulares da arquitectura do benestar: o Estado, o mercado e a familia. Feijóo quere facer da Xunta o principal fornecedor de axudas dinerarias coas que as familias poderán acceder ao bens e servizos ofertados no mercado polas empresas do chamado sector cuaternario dos servizos de coidado das persoas. O de sempre? Non, axiña certificaremos unha substancial diferenza coas políticas do fraguismo que facían das empresas privadas os beneficiarios directos da transferencia de recursos sociais públicos e as familias os seus beneficiarios indirectos.

O neokeynesianismo conservador de Feijóo aspira a alterar a orde de factores e a mudar tamén o produto final. Na situación de crise, recoñécese na familia o principal axente da seguridade e o benestar, unha institución non mercantil que lle achega un plus de lexitimidade á política de «externalización» dos recursos públicos da solidariedade. Indubidabelmente beneficiarase o sector privado pero sobre todo reforzarase o papel da familia que non só é, como a definiu Feijóo, «a última rede de seguridade das persoas», senón tamén a instancia primeira da socialización da obediencia e, como indican todas as sondaxes sobre comportamento electoral, un espazo determinante para a fixación das preferencias políticas. Saben ben que as políticas amigábeis coas familias son o cemento da súa hexemonía futura.

Tempos Novos 144

Trilos: Be-yak-os

Os maiores be-yak-os aínda non foron condenados. Xustiza vesga.

Lingua sen siglas

Na acordanza do Día das Nosas Letras matino en «Disparando aos reloxos» sobre a amigábel relación que ten o presidente Feijóo coa lingua galega e reparo na súa oferta dun galeguismo tan imaxinario como inédito. Cando aínda ecoa na Quintana a esperanzada proclama de don Avelino, conclúo confiado en que Galiza e a lingua de seu han de sobrevivir ao desbordado patriotismo do noso Quinto Presidente.

Will Kymlicka, un dos máis afamados analistas do multiculturalismo, escribiu que «recoñecer unha lingua implica máis que a súa mera utilización. Simboliza o respecto polas persoas que a falan, a súa cultura e inclusión total na sociedade.» Esta feliz cita e outras pertinentes reflexións poden lerse en «As razóns da lingua galega», unha achega de Xaime Subiela que saíu no Grial 179. A refutación da barbarie de Subiela publícase á carón doutra do actual secretario xeral de Política Lingüística na que avoga por «afortalar o prestixio social da lingua galega e dos grupos sociais galegófonos: é dicir, avanzar no empoderamento (ing. empowerment) da lingua galega.» Poder a el agora non lle falta, agardamos a ver para que o usa.

» Ler Disparando aos reloxos: » Lingua sen siglas

Trilos: Progreso

Escoitado nun Mac Donald. «Tío imaxinas que non houbese progreso? Xa non digo o dos ordenadores, senón todo o que fixo o tipo ese que inventou a electricidade. Que pasada!»

Benedetti, horizontes e liberdades

Remato o día como o principiei: lendo necrolóxicas agarimosas sobre Mario Benedetti. Todos choran a morte a persoa digna que soubo ser, sempre ao lado dos que tiñan fame de pan, libertades ou xustiza. Son máis os que choran o pasamento do poeta, algúns, poucos menos, os que lamentan a marcha do narrador.

Teño que recoñecer que a min cativoume como lector o Benedetti ensaísta. O meu atume primero coa súa obra foron El escritor latinoamericano y la revolución posible, El ejercicio del criterio e, sobre todo, El recurso del supremo patriarca, libros dos que coidou a editorial Nueva Imagen na segunda metade dos oitenta. Nos seus ensaios de crítica cómplice descubrín letras e escritores impensábeis como Fernández Retamar, Paco Urondo ou Haroldo Conti, e tamén ao Benedetti poeta e narrador.

Hoxe procuro aqueles amartelados libros e repaso os parágrafos subliñados hai máis de dúas décadas. Copio dous. Un como reivindicación do humor popular como medio subversivo:

En América Latina, é difícil sobrevivir ao ridículo, máxime cando o xuízo demoledor é ejercido desde a razón e a xustiza. O chiste que parte da clase dominante pode facer rir, pero ten vida breve: en cambio, a burla que arrinca do pobo, no camiño vaise enriqueciendo e depurando. Pode comenzar como un conto e rematar nun ataque ao Pazo.

E este outro que el fixo cerna da súa vida:

Cada oficio ensina un modo de ver o horizonte e tamén unha variante de ser libre.

Foise despois de anchear coas súas letras moitos horizontes e tras aleitar as nosas máis firmes libertades.

Trilos: Tabula rasa

Chaman da UCI para dicir que o Mac Book volve: retorna como tabula rasa.

Trilos: Porca miseria

O meu único medio de produción está na UCI. Co seu crash vaise o quiñón maior da miña memoria e varios traballos que estaban adiantados, entre eles as encomendas de Ro e Nygard. Van ter que contentarse coas primeiras notas. Alguén pode adiantar o calendario e facer que remate esta malfadada primavera?

Trilos: Mercado de primavera

O mercado de primavera está revolto, uns polas formas e outros pola ameaza da nova competencia, de xeito que a fichaxe de Portas terá que agardar a que alivien os furores e remitan os ciumes. Dura primavera.

Trilos: Preguiza (2)

Retruca que se fose un preguiceiro non tería tan altas responsabilidades. Se aguilloado coma min por Arume dos Piñeiros, lese a Pavese podería dicir: «Traballar non paga a pena. E saír á lúa, / se ninguén o agarda, tampouco paga a pena.»

Trilos: Preguiza

A máis rancia dereita apúntase ás teses do socialista máis engaiolante. Xa o di Isaac Rosa: traballar cansa.

Trilos: Cousas que pasan

Manuel Portas: crónica dunha fichaxe anunciada. Si, pero tamén crónica dunha desafección máis, algo no que todos temos algo no que remoer.

Trilos: Coartada incendiaria

A autoinculpación como grandeza moral: mellor puteros que incendiarios.

Trilos: Xeografía imaxinarias

Rodriguez Miranda, novo voceiro do PP, sentenza que «xa non hai división territorial». E pon en práctica o remexemento provincial: «O presidente, que naceu en Os Peares, pertecente a catro provincias, ten unha visión conxunta de Galicia». Pobre Fontán, tanto traballo para nada.

Trilos: Pitonisa

A primeira muller no ranking dos mellores economistas do mundo e a única entre os cen primeiros (segundo a Universidade de Connecticut) prognostica que a recuperación económica non tardará. Acouga Jose Mari que a crise xa se acaba.

As laranxas máis laranxas

Outro día máis Ignacio Escolar borda a súa estratexia oblícua en Público. O malabarismo con laranxas sírvelle para evidenciar a estratexia á que se debe o presidente Zapatero no próximo debate do Estado. En comunicación política, como no xogo malabar, as dificultades –e posibilidades de fracaso– medran exponencialmente canto maior é o número de proposta-laranxa que se lanzan ao aire. Por iso é máis doado, e prudente, executar o exercicio cunha soa laranxa, cunha única, feliz e impactante laranxa, de gorentoso consumo por parte dunha ampla maioría cidadá, para que produza unha inmediata recompensa electoral. É o que lle toca tentar a Rodríguez Zapatero.

A metáfora do xogo cítrico faime matinar sobre cal é, ou debe ser, o exercicio malabar das forzas políticas acantoadas na oposición e lémbrame unha pasaxe dos Cadernos do Cárcere de Antonio Gramsci.

Chaparradas vs. orballo

As estratexias opositoras «todistas», concibidas como unha pormenorizada emenda de totalidade da acción do goberno, son como o orballo, esixen de moito tempo para ser quen de calar no corpo electoral. É un exercicio global e extensivo de incertos resultados, facilmente caricaturizábel («Son os do non») e perigosamente proclive ao esvaecemento. Non enchoupa de raiz, tan rápido como molla, seca.

Outra alternativa é a que practicou con éxito o Partido Popular de Galicia. A diferenza do xogo de Zapatero, o malabar hai que ensaialo con catro ou cinco ideas-laranxas. Hai que adestrarse teimudamente no dominio de catro ou cinco ideas que, co tempo, se converterán (se están ben escollidas) en imbatíbeis evidencias. Goberno divido; goberno ineficaz; goberno desbaldador; goberno propagandista; goberno que non está a altura das circunstancias e do que Galiza precisa. Ese foi o adn narrativo da oposición parlamentaria do PPdeG durante tres anos e medio. Nada de pacientoso orballar, cinco ou seis ballóns torrenciais en cada período de sesións. Chuvia de alta intensidade que converxen logo na enxurrada de ataque no momento electoral. Funcionoulles.

Laranxas, ovos e pan con manteiga

No seu día Felipe González popularizou a estratexia de «iso mesmo e un ovo». Ofrecer as alternativas comúns e achegarlle un plus cativo. Ese é un dilema do que o BNG debe zafarse con intelixencia. Non lle bastará con ofrecer o mesmo que a outra oposición e un ovo adicional con xema identitaria. Nun dos seus cadernos carcelarios, Gramsci anotou unha anécdota tirada de Holanda, un libro de viaxes de Edmundo De Amicis. Aí temos tamén unha proveitosa contraestratexia parlamentaria para derrotar a oferta das laranxas máxicas presidenciais e para ofrecer algo máis que un ovo.

De Amicis narra o encontro entre un xeneral español e un campesiño holandés. Fachendoso o militar móstralle unha laranxa e gábase de que no seu país se producen laranxas dúas veces ao ano. O labrego amosándolle un pan con manteiga retrúcalle: «No meu país prodúcese este froito dúas veces ao día.»

Para a miña idea, os esforzos do BNG e do PSdeG debería focalizarse na busca e presentación de alternativas concretas con beneficios dobrados para Galiza e os seu cidadáns. Cómprelles non aceptarse como partidos de oposición, senón como alternativas de goberno (temporeiramente) na oposición. Mellor a chaparrada que o orballo, mellor con cinco laxanxas que con unha, e un ovo máis se se quere, pero sobre todo ofrecer pan con manteiga dúas veces ao día.

O método polonés

Queixábase, retranqueiro, Nikita Jruschov de que «os políticos [burgueses?] prometen construír unha ponte aínda que non haxa río». Entre as soberbías realizacións do «socialismo (ir)realmente existente» salienta, coma ningunha outra, fomentar a existencia dun humor tan fino como negro que era unha protección contra tanto desmando. No corazón da Guerra Fría circulaba por Polonia un chiste que narraba o encontro dun membro da nomenklatura polonesa con outro da rusa.

O mandatario da URSS recibe ao seu colega nunha grandiosa mansión con vistas a un engaiolante val. A xornada discorre entre luxos extraordinarios. Cando se van despedir, o polonés pregúntalle como é posíbel ter aquela mansión e todo aquel confort. O soviético sinálalle unha ponte no fondo do val. «Ves a ponte? Pois o aceiro ten cinco centímetros menos de grosor que o que sinala o orzamento, o asfalto é dez centímetros máis estreito, a baranda non é de pedra senón de latón, hai puntos de luz nunha única beirarrúa... Aforrando así constuínme esta casa.»

Ao cabo duns anos, o ruso devolve a visita. O polonés acólleo nunha masión extraordinaria, dez veces máis grande e luxosa que a súa. O soviético, intrigado, pregúntalle ao seu colega: «Como podes ter esta mansión?». O polonés sinálalle o val e dille: «Ves a ponte?» Abraiado o ruso di: «Non hai ningunha ponte». «Pois así fíxenme esta casa», retrúcalle o polonés.

A pouco que se sacuden os expedientes de obras descúbrese que o Partido Popular abonouse tanto ao «sistema sovíetico» como ao «método polonés» para xerar riqueza entre os propios. Dous destacadísimos membros da nomenklatura do Goberno galego ( que vai rematar coa corrupción, o desbaldo, o clientelismo e o nepotismo) certificaron obras que non se realizaron segundo as sospeitas da xustiza e, nalgún caso, atendendo á evidencia dos ollos mesmo daqueles máis pitoños. O superconselleiro Agustín Hernández e o superdelegado de Ourense, Rogelio Martínez, cóntanse entre os innovadores xestores do método polonés. Hai tempo prometíase e non se facía; agora prométese e non se fai, pero certifícase fraudulentamente.

Núñez Feijóo, o incorruptíbel, ten nas súas mans dúas solucións: cesalos de inmediato ou intentar convencernos de que as obras rematadas están aí. De momento, o presidente esfórzase na defensa de pontes, estradas, plantas de biomasa e calquera outra infraestrutura imaxinaria pero, iso si, fielmente certificada.

New Look

Feijóo comeza a ensimismarse no seu proxecto de ortopedia e adelgazamento administrativo argumentado como política de austeridade en tempos de crise. Con todo, é xa ben discutíbel a eficiencia dun goberno que despois de dúas semanas de andaina aínda ten sen completar o seu cadro de mando e o tempo dirá se, ao longo prazo e tras os aforros do chocolate do loro, o máis barato non sae finalmente moito máis caro.

Despois do subidón inicial, Núñez Feijóo semella máis proclive a seguir dialogando co pasado que coa axenda política presente e, de momento, as iniciativas políticas máis salientábeis do novo presidente foron para quentarlle a orella aos hooligáns da Galicia Bilingüe e aos seus multiplicadores mediáticos; dedicación igualmente ensimismada que constitúe unha emenda á totalidade da súa declarada vontade de diálogo e da súa proposta de gobernar en coalición cos cidadáns.

Nos primeiros lances, o New Look de Nuñez Feijóo responde a un mesmo principio reactivo: non facer o mesmo que os presidentes que o precederon. Esta semana, en «Disparando aos reloxos», reflexiono sobre ese New Look e de como a solidez e atractivo desa Nova Aparencia se medirá na súa resposta á crise e nas súas relacións coa oposición parlamentaria e co goberno de Madrid.

» Ler Disparando aos reloxos: New Look

A recomendación Bradley

En El País dominical recollíase unha sondaxe de Metroscopia na que o Partido Popular avantaxa electoralmente ao PSOE en 1,2 puntos. A entrega do Publicospio de onte sobre a xestión evidencia unha cativa melloría dunha décima respecto da sondaxe do pasado mes de marzo, melloría que en igual medida rexistra tamén o PP. A avaliación que se fai do goberno é mala pero a do Partido Popular é aínda peor, o que non impide que, de celebrarse hoxe as eleccións, vencería a alternativa conservadora.

No tránsito ao século XX, tempos incertos, o filósofo galés Francis H. Bradley formulou un (aparente) desatino: «Cando todo vai mal, non debe ser tan malo probar o peor.» A elección do peor en canto do malo define, na cerna da crise económica e social, un comportamento electoral abraiante pero, en absoluto, inédito. Sen ir máis lonxe, o pasado 1 de marzo un significativo quiñón dos electores galegos, progresistas e galeguistas, fixeron caso (consciente ou inconscientemente pouco importa) da disparatada recomendación Bradley.

A crise económica castiga aos partidos gobernantes –sen importar a cor ideolóxica– e a oposición tórnase nun beneficiario indirecto da falta de perspectivas ou das malas perspectivas económicas. A crise social engorda de xeito populista á oposición por máis que esta dedique todo o seu tempo e enerxías a engrandecer os problemas e non faga o menor amago para achegar calquera caste de solución. As sondaxes certifican que, en termos electorais, do malo, o mellor é o peor.

Aproveitando esta corrente de fondo, a estratexia do Partido Popular sinálase unha secuencia clara: 1) Debate de política xeral do Estado [12-13 de maio]: intensificar o desgaste do goberno. 2) Eleccións europeas [7 de xuño] que, coa máis que previsíbel derrota electoral do PSOE, abrirá unha fase de erosión aguda da credibilidade e de denuncia da falta de lexitimidade dun goberno que non ten a confianza da maioría cidadá. 3) Presentación de moción de censura ao goberno Zapatero para completar o labor de corrosión do crédito político do PSOE e presentar a Mariano Rajoy como novo presidente ás portas da Moncloa. Por máis que a moción de censura sexa derrotada, o obxectivo estará cumprido: o PSOE non será a opción favorita nas vindeiras eleccións xerais, celébrense estas cando se celebren.

Toca convencerse de que a vitoria do Partido Popular non é inevitábel, pero contemos con que a batalla para deixar sen efecto a recomendación Bradley vai ser dura e dolorosa.

A fin da fronteira

A comezos de abril, compartimos con Bouzafría e familia uns días feirados nas terras da Paradanta. A casa familiar acubilla unha biblioteca que foi arrebatada ao trapeiro e que semella suspensa no tempo da transición política. Máis de dous centos de volumes de editoriais, coleccións e revistas nas que fixen unha boa parte das miñas lecturas de adolescencia: Argos Vergara, Ruedo Ibérico, a colección «Reno» de Plaza y Janés, Grijalbo, Galaxia e, como non, Bruguera. Non podían faltar tampouco exemplares de Tiempo de historia e Historia 16. Literatura, clásicos e outros novísimos que xa nesta hora son clásicos, historía divulgativa, xornalísmo de investigación, memorias e obras de pensamento político. Alí descansan en ordenada anarquía Jack Kerouac e León Trotsky, Risco, Llorenç Villalonga e Sven Hassel, acaroados, entre outros, a Curzio Malaparte ou Harold Wilson.

A ollada detívoseme en Cabos sueltos de Enrique Tierno Galván, unha edición de Bruguera-Zeta de 1981. Unhas memorias que o vello profesor renuncia a etiquetar como tales para outorgarlles, en cambio, a modesta condición de ser fíos de lembranzas desnobelados sen maiores pretensións. As súas letras comezan co golpe militar contra a República e ponlles fin cunha cea compartida con Felipe González na que se decidiu a converxencia do PSP co PSOE en 1978.

Don Enrique tivo unha vida intensa e hai un mundo de cousas en Cabos sueltos que poderíamos reseñar. No capítulo 30 détense a comentar a aparición de El País que cualifica como «un xornal liberal, discreto e equilibrado» e do que salienta que se converteu «en certo modo, no orientador da clase dirixente en canto ao descubrimento do camiño máis sensato e moderado» e nun «espello de equilibrio e xuízo». O vello profesor non economiza gabanzas: «El País representaba o liberalismo permanente, e aínda, malia todo, representa se non o liberalismo permanente, si cando menos a crítica obxectiva e neutral fronte ás posicións que se exceden do tolerábel».

O eloxio ten moito máis mérito xa que Tierno Galván non deixa tamén de consignar a súa queixa amigábel: «Ao PSP, El País nunca lle foi propicio [...] Ao chegar as eleccións, o xornal inclinouse abertamente polo PSOE, como partido socialista maioritario, e contribuíu a que se debilitara o noso partido. Pensaría, creo eu, o elenco político do diario, que os partidos menores facían máis dano que ben á política nacional.» Hai unha última afirmación do vello profesor que ten un valor engadido nestes días: «El País presentouse ponderado na exposición e correcto canto á delimitación das fronteiras do permitido moralmente e do non permitido.»

Dáse por certo que o xornal madrileño negouse a publicar, o pasado xoves, unha columna dun dos seus máis brillantes xornalistas, Enric González, que contiña a seguinte afirmación: «Calquera día, en calquera empresa, van rebaixar o soldo aos obreiros para financiar a ludopatía bolsista dos donos. Xa sei que esaxero, que esas cousas non pasan».

Entristece saber que esas cousas pasan e produce arrepío comprobar a susceptibilidade dos donos de PRISA. Pero o que máis dano fai é verificar que as fronteiras entre o que está moralmente permitido e o que non semellan estar, a estas alturas, esvaecidas cando non borradas de vez nese medio que, noutrora, foi un espello de equilibrio e xuízo. Triste de asombrar. Como para deixar de ir ao quiosco.

Piñeiro e nós

Nos dez últimos días roubeille ao sono algunhas horas para a lectura dun lote de libros sobre Ramón Piñeiro cos que poder compoñer unha reseña crítica para o buitrón literario de Ana e Aurelio. Tamén reparei nun atado de artigos de Manuel Rivas, Suso de Toro e de Antón Baamonde que foron salpicándose nos últimos meses en El País.

No premiado «A mesa cósmica de Piñeiro e o HAL de Kubrick», Rivas revela unha ecuación simple:

Piñeirismo = democracia + autonomía + europeísmo.

De Toro gravura un epitafio magoante para o dono terminal da mesa de braseiro máis famosa de Galiza:

E, con todo, faltándolle días nada máis, sabendo que todo concluíra, penso que sabía que non era comprendido. Maiormente non era comprendido polo mundo ao que pertencía, o galeguismo, que pasara de ser o seu galeguismo cultural a un nacionalismo dunhas esquerdas que non podía comprender, nin sequera eran unhas esquerdas parecidas ás que el coñecera na República e na clandestinidade.

E nunha peza enchuoupada de provocadora (auto)crítica, Baamonde sostén:

Aínda que tamén podería un inquirir se acertaron os nacionalistas que, no período crítico da Transición, no canto de encabezar a loita pola Autonomía se embarraron nun radicalismo xestual que hipotecaba a súa capacidade de influír. As oportunidades píntanas calvas e caben poucas dúbidas acerca do moito que se equivocou nas súas opcións estratéxicas o nacionalismo contemporáneo. Poderiamos imaxinar que sucedese de contar Galicia cun gran partido nacionalista á maneira catalá ou vasca.

Piñeiro é hoxe reivindicado por case todos. Andivo na boca de Núñez Feijóo na investidura e na súa toma de posesión como presidente; e Pachi Vázquez, sentindo que lle roubaban a un propio, quixo deixar claro que

Todo o mundo reclámase galeguista, pero este é só o triunfo póstumo de Ramón Piñeiro, unha das moitas cousas que teremos que agradecerlle. E Ramón Piñeiro onde estivo sentado foi nas bancadas do Partido Socialista.

Onde hai problemas é co case, por máis verosímil que resulte a incómoda conclusión que Baamonde lle ofreceu a Daniel Salgado:

Hai que recoñecer que o nacionalismo moderno, retórico e culturalista, non é tan diferente do piñeirista.

De certo que hai unha morea de matizacións e retruques que facerlle pero ao fío destas lecturas non deixo de pensar nun enxeñoso experimento politolóxico que se realizou nos Estados Unidos, se non lembro mal, a finais do anos setenta. Organizouse unha ampla enquisa na que se lle presentaba un retallo dun discurso de George Washington e dábaselle unha relación de posíbeis autorías. En tempos de emerxencia da onda conservadora, a inmensa maioría das persoas entrevistadas dixeron que aquelas palabras eran un fragmento do Manifesto Comunista que asinaron Carlos Marx e Federico Engels.

Se realizásemos en Galiza unha proba semellante, no arro da ofensiva contra a lingua galega que promoven os hooligans de Gloria Lago e executa o novo presidente, a que corrente política cremos que a inmensa maioría ía asignarlle o copyright destas manifestacións:

Este prexuízo sociolóxico antigalego –de tan remota orixe, de tan persistente acción e de tan graves resultados– debe ser o obxectivo máis urxente dos nosos esforzos de promoción de Galiza. Só así poderemos liberar ao noso pobo do sentimento colectivo de inferioridade e dese dobre servilismo da resignación vencida ou da fuxida mimética. Temos que lle devolver o sentimento da propia dignidade e, como consecuencia, a confianza solidaria en si mesmo, xa que este é o punto de partida necesario para levar a cabo a mobilización das enerxías colectivas na procura do progreso económico, social e cultural que nos demandan os tempos.