Autoridade indiferente

O pensamento conservador (de onte, de hoxe e de mañá) sente unha debilidade esencial pola idea de auctoritas. Autoridade, tradición e relixión identifican os compoñentes básicos do seu código ideolóxico; daquela non é de estrañar que a creba do principio de autoridade arrastre aos fieis do Partido Popular á máis extrema histeria.

No mes de outubro, o estoupido de Gurtel, as avivecidas retesías coa lideresa e as enleadas campistas dinamitaron a auctoritas de Mariano Rajoy, presidente impasíbel do Partido Popular (Aceptemos acriticamente o presuposto de que Rajoy tivese auctoritas algunha vez e de que historicamente sexa algo máis que un declinante epígono do Aznarato).

Agora tan só se debate se Rajoy é un presidente sen autoridade (como opinan os inimigos) ou un presidente desautorizado (como sosteñen os menos inimigos). O xurista e historiador Theodor Mommsem dicía que a autoridade é máis que unha opinión e menos que unha orde e, na súa idea, autoridade era unha opinión que cómpre tomar en conta. De todos é sabido que Rajoy non dá ordes e que as súas opinións se van co vento. É un líder impasíbel e imposíbel.

No tempo das colonias americanas, os Vicerreis practicaban unha fórmula de desobediencia amigábel perante a autoridade da Coroa que hoxe está plenamente vixente no Partido Popular: acatábanse os desexos do monarca pero non se cumprían. Así os baróns «populares» asumen anxelicalmente os ditados presidenciais pero despois fan o que boamente lles peta. E don Mariano castígaos coa súa indiferenza mentres deixa pasar as horas até a súa seguinte desautorización.

Rajoy non o ten doado. O presidente de honra do seu partido, José María Aznar, sinalou os requirimentos de éxito (electorais e políticos) futuros: «Un líder, non varios; un partido, non varios; un proxecto, non varios. A conxunción destas tres cousas a min deume resultado.» O Aznarato era un réxime de liderado forte construído sobre unha autoridade política central. Aznar era moito máis que un líder era un cruce entre un duce e un condottiero.

Desoíndo a sabedoría popular Mariano Rajoy convocou o comité executivo do PP para o vindeiro martes, vainos chamar á orde no día do deus da guerra. E fixo unha bíblica advertencia: «Teño paciencia, pero Santo Xob só hai un na historia.» Rajoy síntese inspirado e cre estar reforzado pola súa (previsíbel) vitoria na sucesión presidencial de Caja Madrid, folgos que aproveitou para defenestrar a Ric Costa e coa mesma o día 3 intentará facerse aceptar como macho alfa da manda conservadora.

Todo o mundo (menos Rajoy) dá por descontado que non será quen de imporse, queda unicamente por saber se os desconformes, críticos e disidentes lle ensinan os cairos ou se seguen apegados á fórmula vicerreinal de acatar pero non cumprir. Nestes tempos de caos e devalo de ánimo tan só os moi sufridores da santa causa conservadora aceptarán de bo grao a don Mariano como dominamatrix.

Hanna Arendt, que se ocupou ben do tema da autoridade, deixou escrito que «a palabra auctoritas deriva de augere, “aumentar”, e o que a autoridade ou quen a detenta aumenta constantemente é a fundación»; a fundación; é dicir, o patrimonio político ou electoral recibido. E nesta materia a Mariano Rajoy non lle dan saído de ningún xeito as contas.

A diferenza de Camps e de Aguirre, a súa achega de valor de poder engadido é mínimo. Quizais como consecuencia da súa (de)formación profesional, Rajoy consume o seu liderado rexistrando e xestionando pasivamente as propiedades herdadas pero non é quen de ampliar nin o patrimonio nin os seus beneficios. É aínda máis peor: comeza a estenderse pavorosamente a idea de que a súa falta de executividade desbalda actualmente todo o que Aznar lle deixou como legado: un liderado indiscutido, un único partido, cunha única autoridade central e un único proxecto.

O presidente do Partido Popular non anda unicamente mal en auctoritas, tamén está frouxo en historia sagrada. Debería saber que as desventuras de Xob non son unha parábola sobre a paciencia como virtude necesaria nun mundo de aflicións; é un tratado sobre o sufrimento dos inocentes. E, en toda esta desatinada historia, Mariano Rajoy é calquera cousa menos inocente.

Honestidade presidencial

A wikipedia. A honestidade é unha calidade humana que consiste en comportarse e expresarse con coherencia e sinceridade, e de acordo cos valores de verdade e xustiza. No seu sentido máis evidente, a honestidade pode entenderse como o simple respecto á verdade en relación co mundo, os feitos e as persoas; noutros sentidos, a honestidade tamén implica a relación entre o suxeito e os demais, e do suxeito consigo mesmo.»

O caso. Efectivamente estamos falando de Alberto Núñez Feijóo, o verdadeiro mentireiro, e da tentativa (marrada) de eliminar o «complemento autonómico» das pensións non contributivas, mostra miúda da súa nova política de «austeridade social».

Cando o Bipartito acordou o complemento, o PPdeG saíu da gruta para quitarlle importancia, mesmo houbo medios de comunicación que despois dunha sisuda investigación concluíron que os douscentos euros non daban para mercar a barra de pan de todos os días ao ano. A contabilidade panadeira desautorizaba toda mínima medida de xustiza á espera de que o Partido Popular chegase novamente a San Caetano co corno da abundancia.

E chegou... para propagandear felizmente a derrogación do complemento. Anunciouno a Conselleira de Traballo e Benestar, Beatriz Mato, foi argumentada olfactivamente polo voceiro parlamentario do PPdeG, Ruíz Rivas, e bendicida polo mesmo Feijóo apenas unhas horas antes de trasacordar a súa suspensión e facer, en sede parlamentaria, unha cambiada de xogo para santificar solemnemente o mantemento do complemento e, como bonus, a súa suba ao son da medra do IPC.

Antes a Secretaria Xeral de Benestar, Susana López Abella, volvera facer as contas da vella para desprezar os 0,5 euros diarios que percibían os pensionistas con menos ingresos. Os honestos conservadores prometían, a cambio da derrogación benefactora, ríos de leite e mel e financiar cos dez millóns aforrados novos servizos de proximidade e, como non, adoptar políticas de axuda que fosen sustentábeis e duradeiras polos séculos dos séculos, amén. Moito lles ían render os dez millóns dos pensionistas galegos, dos que menos cobran no Estado.

O noso presidente só cede ao engado do espello mediático. Feijóo máis preocupado pola súa imaxe que polo benestar dos pensionistas reparou no alto prezo que podía pagar por eses dez millóns releados. Decatouse (tarde) de que expropiación dos 200 euros a 50.000 galegos podíalle saír carísima pero, sobre todo, revirou o fociño ao descubrir que acababa de emendar á totalidade á súa fábula sobre uns felices orzamentos pensados para o gasto social e as persoas.

Feijóo é home de principios e autoridade. Así que retornou ao principio, afeoulle a conduta á súa obediente conselleira e ao seu voceiro parlamentario, e ratificou ante a parroquia popular que unicamente hai que salvar a súa auctoritas e imaxe pública. Cambiou de idea e rectificou a decisión anulatoria pero faltoulle a honestidade de recoñecer que realmente trasacordara.

No debate de investidura Núñez Feijóo, aínda pre-presidente, sentou cátedra: «Señoras e señores deputados, coincidirán comigo en que o principal combustíbel para manter o avance deste país é a verdade.» Alguén debería dicirlle ao Señor Presidente que lle comeza a faltar dramaticamente o subministro de combustíbel. O país permanece entalado mentres o Presidente segue virando ao redor do seu embigo mediático, movido unicamente pola imparábel forza das súas verdades mentireiras.

Liberalismo grotesco

Nas vésperas de serlle entregado o premio Príncipe de Asturias das Letras, Ismail Kadare deixouse entrevistar para desvelar, entre outras intelixencias, como o grotesco enfía moitas veces a orde de cousas: «O grotesco ten unha cerna dolorosa, desapiadada. E o grotesco ábrese camiño a couces en situacións tan propicias como unha ditadura. [...] Hai unha comicidade en todo o grotesco, unha comicidade dolorosa.»

O grotesco non só reina nas ditaduras, tamén o fai con idéntica dolorosa comicidade nas democracias, ben basta con seguir as afliccións de Mariano Rajoy para decatarse do seu enraizamento entre a clase política. Ao grotesco pertencen as indecisións e indiferenzas do líder do Partido Popular diante das corrupcións maiores e menores do caso Gürtel e non menos chocalleira e irrisoria é a súa intervención na guerra sucesoria de Caja Madrid.

A mediados de agosto os medios quixeron saber da opinión do presidente dos conservadores sobre a posíbel fusión das caixas de aforros galegas, fose porque non sabía que contestar, fose por non tomar partido nunha lea entre entidades poderosas, Mariano Rajoy esquivou o asunto cunha manifestación de principios: declarouse «liberal de verdade» e sentou cátedra afirmando que «os políticos non deben entrar en asuntos que non lle competen». Auténtica delicatessen liberal.

Tres meses despois Rajoy tenta facer valer a súa decrecida autoridade na elección do presidente de Caja Madrid. Tras resolución gatopardiana sobre a rexeneración do Partido Popular na Comunidade Valenciana, a súa credibilidade cifra as súas cotas máis baixas. O ensaio de cambialo todo para que nada cambie unicamente valeu para devalorizar o seu propio liderado e reforzar o de Camps na súa satrapía.

Agora o seu círculo de adeptos esíxelle unha resposta contundente fronte ás manobras de Esperanza Aguirre que quere colocar a un propio no cume da entidade financeira madrileña. Rajoy apadriña a Rodrigo Rato, un candidato bastante máis cualificado e honesto que Ignacio González, o home de palla da lideresa, mais non é a excelencia o que guía a estratexia marianista.

A ocupación da presidencia de Caja Madrid por parte dun fiel de Esperanza Aguirre confirmaría a súa autonomía política e renovaría as súas credenciais para suceder a don Mariano no caso da súa xubilación anticipada. O reduto aguirrista non se deixa domesticar e asáñase por seguir ampliando os seus poderes e leva, polo de agora, vantaxe na guerra de baixa intensidade que libra co aparato marianista.

Á hostilidade de Aguirre súmase o ameazante prestixio de Rodrigo Rato, de entre todos os ex- do Partido Popular é o que ten mellores credencias democráticas e un currículo con maiores recoñecementos públicos. A opción, que no seu día descartou Aznar en beneficio de Rajoy como candidato «continuísta sen complexos», é vindicada agora, coa lingua pequena por parte de moitos dirixentes conservadores, como un inmellorábel sucesor.

Se Rajoy consegue orientar as apetencias de Rato cara á xestión da entidade madrileña desfarase temporeiramente dun perigoso competidor e infrinxirá unha severa derrota á Aguirre como voceira da oposición interna no seu partido. Dúas vitorias polo prezo dunha. Aínda que non é moi dado as decisión rotundas, a don Mariano vaille parte do seu crédito e futuro político en ser quen de impoñer o seu «dedazo». Fallarlle a Rato sería un convite a regresar á primeira fila da política activa, non atopará peor incentivo que as promesas incumpridas.

As inxerencias de Rajoy no relevo directivo de Caja Madrid lévanse mal coa doutrina liberal non-intervencionista pero empatan excelentemente ben con ese cinismo pragmático que lle obriga a entrar entrar en asuntos (que si lle competen) para seguir manténdose no cumio do poder do Partido Popular. Mariano Rajoy cre que os cidadáns temos memoria de peixe e de que ninguén acudirá as hemerotecas para saber das súas apoloxéticas declaración liberais de hai tres meses. Non é preciso, cada día está máis claro que a materia ideolóxica do minguante líder conservador non é o liberalismo senón o cinismo. Grotesco, triste de asombrar, para rir por non chorar.

Disparando aos reloxos # 20

Grandes coalicións, alianzas cativas e soidades

O 1-M certificou que ás eleccións non só concorren as candidaturas partidarias. As manobras políticas dos poderosos evidenciaron que as súas consecuencias son demasiado importantes como para deixarlle todo o protagonismo aos partidos; por iso a dereita galega realmente existente fraguou unha coalición invisíbel (pero claramente audíbel) que Feijóo bautizou como Movemento 1 de Marzo, unha formidábel acumulación de forzas políticas e sociais para lograr (con éxito) o retorno dos conservadores ao goberno.

O Movemento 1-M amalgamou o PPdeG cos intereses de grandes corporacións empresariais, directivos de entidades financeiras, poderosos grupos mediáticos e organizacións contrarreformistas como Galicia Bilingüe ou as extensións sociais da Igrexa católica máis reaccionaria. Conglomerado conservador que serviu para fidelizar os apoios electorais herdados do fraguismo e tamén para erosionar gravemente os fráxiles alicerces do goberno bipartito, ensimesmado e xordo ás demandas críticas dos cidadáns.

En 2005, BNG e PSdeG foron ás eleccións acompañados da sociedade civil que mobilizara Nunca Máis e que despois tornou, con Hai que botalos, nunha alternativa cidadá para o cambio político. En 2009 acudiu en solitario o goberno bipartito, mesmo mal acompañado dos partidos que lle tiñan que ter dado asento social, dramaticamente divorciado da maioría dos axentes civís, non adscribidos a PSdeG ou BNG, que foran unha forza decisiva na derrota de Fraga.

O Bipartito non callou coalición ningunha cos sectores cidadáns que se comprometeran coa procura do cambio en Galiza e fracasou estrepitosamente na socialización das políticas de goberno. Cedendo a un exitoso lema comercial, socialistas e nacionalistas non foron quen de concretar na Xunta a fórmula Ikea que asegura que «onde caben dous, caben tres».

Polo seu, as expresións críticas da sociedade civil, agromadas entre 2005 e 2009 –serva como referencia Galiza Non Se Vende– traducíronse nun factor de desconto de apoios electorais ao Bipartito. A crenza de que se estaba a producir unha transferencia de lealdades de votantes conservadores cara ao BNG e PSdeG que compensaba esas perdas «críticas» foi un dos moitos espellismos que nos impuxemos e que conduciron ao fracaso de marzo.

En 1993 Manuel Vázquez Montalbán retratou unha situación á que se asemella a de Galiza hoxe: «A esquerda real debe dedicarse a dar máis papel aos movementos sociais que ás formacións políticas convencionais. [...] Sinto a necesidade dunha articulación e dunha certa coordinación do que poderiamos chamar a vangarda crítica da sociedade civil, a través de movementos sociais. De feito, a única garantía que nos pode quedar nun momento concreto de defensa ante unha tentación involucionista [...], ante un involucionismo profundo, é que a vangarda da sociedade civil tivese instrumentos para propiciar unha reacción de carácter social. E niso estamos espidos.»

Á febleza da sociedade civil crítica hai que sumar a influencia multiplicada das organizacións, medios e corporacións que compartiron coalición electoral co PPdeG e son arestora influentes grupos de presión involucionista que, ao tempo, que se proclaman fedatarios únicos da sociedade civil, da voz da rúa ou dos axentes económicos emprendedores, aspiran a forzar un rumbo aínda máis conservador das xa moi conservadoras políticas do goberno Feijóo. A día de hoxe a política lobbista que abeira o Movemento 1-M determina as decisións gobernamentais infinitamente máis que a oposición parlamentaria e os movementos sociais progresistas.

Se se quere dar unha nova oportunidade ás políticas de cambio en Galiza, o mellor camiño non é unha alianza cativa entre BNG e PSdeG, é precisa unha gran coalición que recupere iniciativa política e de arrastre electoral a partir do protagonismo dos axentes da sociedade civil crítica. Crer que só os partidos se presentan ás eleccións e que a oferta espida e en solitario de BNG e PSdeG é suficiente para lograr un cambio de goberno en 2013 unicamente ha de servir para que a alianza do PPdeG cos lobbies conservadores agranden o seu dominio. Teñámolo claro, non haberá dous sen tres.

Tempos Novos # 149

Memoria plural

Ao longo da súa historia, a xestión do pluralismo ocupa un lugar central na axenda do galeguismo e do nacionalismo; un trazo característico das súas fómulas organizativas e da súa apelación á sociedade, mais tamén un capítulo de difícil coidado e nada doada práctica á hora de combinar a diversidade de voces e compoñentes ideolóxicos e a necesaria formación dun núcleo común de pensamento e acción política.

O Rexionalismo e a Solidariedad Gallega, nos inicios, e as Irmandades da Fala, despois, foron un agregado de elementos doutrinarios e políticos de procedencias moi diversas. O seu pluralismo respondía á necesidade de sumar unha masa crítica mínima, imprescindíbel para poder presentarse diante da cidadanía como un proxecto críbel, pero tamén obedecía a unha estratexia coa que se quería, en clave interclasista, implicar ao conxunto da cidadanía de Galiza.

Interclasismo, converxencia de organizacións diversas (e dispersas) e pluralidade de posicións políticas e ideas que estarán igualmente presentes na constitución do Partido Galeguista e que son elementos que só verán rebaixada a súa importancia, durante un brevísimo período, tras a creación da UPG e o PSG, dun nacionalismo digamos con «distintivo de clase». No derradeiro franquismo e na transición pactada á democracia, na procura da coordinación de forzas ou no desenvolvemento do frontismo incorporase como sinais distintivas, e tamén como desafío, o goberno da diversidade e o pluralismo político-ideolóxico interno nas organizacións dos nacionalistas galegos.

A Fundación Galiza Sempre vén de editar O nacionalismo galego nos seus programas políticos. O século XX, onde axuntan textos fundacionais e programáticos e estudos para a súa análise politolóxica e histórica. A escolma ábrese co «Manifesto da Asemblea de Lugo» de 1918 e péchase coa «Declaración de Barcelona», marco fundacional de Galeusca en 1998, e reúne documentos fundacionais das Irmandades, do Partido Galeguista, e declaracións de principios da UPG e do PSG, xunto con propostas constituíntes para o autogoberno nacional de Galiza e conformación federal do Estado, como as «Bases Constitucionais» de 1976, ou o redeseño estratéxico e organizativo do BNG plasmado en 1990 en «Posición e proposta do BNG perante a unidade do nacionalismo».

Unha presada de documentos de autoría mancomunada, reflexo das organizacións como intelectual colectivo, que compoñen un suxestivo convite á lectura reflexionada sobre a evolución do nacionalismo galego no século pasado. As análises de Xusto Beramendi, X.R. Quintana Garrido, M.A. Fernández Vaz, Noa Ríos Bergantiños, Uxío-Breogán Diéguez e P. Viveiro Mogo ofrecen ricaces interpretacións do tempo histórico, dos avatares organizativos e das posicións políticas nas que se enmarcaron os textos seleccionados.

Mais a compilación de Galiza Sempre vale tamén para reflexionar sobre como se constrúe a memoria. O libro ten valor e solidez sobrada como para non crebar por algúns reparos críticos que se lle pode facer desde a perspectiva da recuperación e estima dunha memoria plural.

O nacionalismo galego é algo máis que o BNG na actualidade ou que o BNPG até o comezo dos anos oitenta, e tamén máis, aínda que en moita menor medida, que o Partido Galeguista ou as Irmandades da Fala no primeiro terzo do século XX. Hai algunhas tradicións esgazadas, ou non, da corrente maioritaria, moi singularmente as referidas ao arredismo nas primeiras décadas do pasado século, ou do independentismo a partir dos anos setenta que, malia a súa maior ou menor relevancia en termos sociais, organizativos, político ou institucionais, tiveron e teñen unha influencia certa no debate de ideas ao redor de Galiza como nación e a procura da súa soberanía política.

A edición da Fundación Galiza Sempre é unha útil recuperación da memoria do nacionalismo mais é tamén a expresión dunha memoria parcial, incompleta, e o criterio da escolla dos textos oficializa unha sorte de xenealoxía ideolóxica do BNG actual que non incorpora formacións e tradicións de pensamento que mesmo confluíron organicamente no seu seo. A liña xenealóxica vencella Irmandades da Fala-Partido Galeguista-UPG-PSG e o propio BNG. Unha composición feita, en gran medida, desde a primacía dos socios fundadores do BNG na Asemblea de Riazor e daquelas formacións das que se sentían herdeiros; opción non explícita que conduce ao esquecemento do PNG-PG e de toda a tradición que desde o POG vai á segunda Unidade Galega pasando por Esquerda Galega e PSG-EG. Invisibilízanse e enxordécense dúas correntes do nacionalismo contemporáneo incorporadas ao proxecto común, mesmo unha delas disolta organicamente no BNG, caso inédito na intrahistoria da fronte.

Hai un criterio de tratamento singular co PSG; como anota Comba Campoy, coordinadora da publicación, «facendo xustiza a unha fonda evolución ideolóxica, que levou ao PSG a emanciparse do fin para o que tiña sido programado, optamos por incluír un texto de 1974, máis dunha década posterior a súa fundación, onde é explícita a adscrición ao nacionalismo». Alén deste hai outros casos, o de Inzar no espazo organizado do BNG, ao que lle acaería un tratamento semellante e que valería para ilustrar convenientemente a incorporación ao nacionalismo de partidos que orixinariamente non se definiron ideoloxicamente como tales.

Se o que organiza a escolla da Fundación Galiza Sempre é, como se di na presentación, «agrupar os documentos que dan testemuño da traxectoria ideolóxica e programática das organizacións inequivocamente partidarias dos dereitos nacionais do pobo galego», hai sobrados argumentos de xustiza para preparar, cando menos, un outro volume que dea cabida a novos estudos e documentos. Entre os asinantes da primeira entrega hai autores, por citar algúns: Beramendi, Quintana Garrido ou Fernández Váz, que son excelentes coñecedores dalgunhas das tradicións agora non valoradas e outros, como Núñez Seixas, que poderían sumarse para completar o cadro de voces que historicamente protagonizaron o nacionalismo galego.

Coidar do pluralismo do nacionalismo, ou se se quere, do pluralismo do BNG, pide coidar tamén da pluralidade da memoria, é cousa sabida que unha memoria fanada non é a mellor axuda para definir o núcleo común de ningunha forza política ou social nin para a establecer condicións de igualdade entre todos os que comparten un mesmo proxecto de acción. Negándonos retallos da memoria, negámonos posibilidades de futuro.

Ver, medir, mentir

Está fin de semana estivo marcada pola celebración de manifestacións de cantidade e por contrastadas interpretacións da súa calidade. Aínda que sexa fuxidizamente as políticas das multitudes roubaron os titulares á política convencional. Donosti, Madrid e Santiago de Compostela concentraron a milleiros de cidadáns e é asunto editorial de primeira orde dar conta das súas magnitudes e calidades.

A sabatina convocatoria contra a nova regulamentación do dereito ao aborto bendiciuse cun rexistro millonario de asistentes que desafia as leis da física e mesmo as da metafísica. Máis dun millón de asistentes segundo o xúbilo dos convocadores que os menos entusiasmados econometrizan nunhas 50.000 persoas. Pola contra, a variábel cuantitativa no chamamento vasco, malia o engrosado da convocatoria, non tivo maior relevancia para un sistema de medios que teima en converter en marxinal calquera acto político do nacionalismo agás aqueles que sirvan para fabular a súa culpábel complicidade con ETA. Tanto ten que en Donosti fosen media ducia ou un millón.

No caso da mobilización de «Queremos galego» hai contraste contábel pero só os moi necios tentan agachar que nunca antes houbo unha concentración cívica máis numerosa en defensa da lingua galega. Multitude que, simbolicamente, se emparenta coas masivas marchas cidadás do 4 de Nadal de 1979 a prol dun maior autogoberno para Galiza, e as mobilizacións da dignidade promovidas por Nunca Máis o 1 de decembro de 2002 e o 23 de febreiro de 2003 en Compostela e Madrid, respectivamente.

Cingamos á comparanza á megamanifestación anti-abortista de Madrid e á convocatoria en defensa do idioma galego compostelá xa que en ambas as dúas se involucra decididamente o Partido Popular, nun caso como activo axente opositor e noutro como suxeito pasivo de goberno, serviranos outra volta para saber como a inmensa maioría dos medios xestionan o que, en La mirada social, Alain Touraine chamou o Discurso Interpretativo Dominante (DID).

Os faladoiros e comentarios do DID insisten no supremo valor da multitude convocada polas organización anti-abortistas. Sérvense da comparanza histórica para evidenciar a hipocrisía do presidente Zapatero que, cando as manifestacións contra a intervención na guerra de Iraq, enxalzaba a voz dos desconformes mobilizados e agora ignora de xeito prepotente «a voz da rúa».

A que segue é unha das reseñas menos extremistas desta liña argumentativa do DID: «Máis lle valería a Zapatero fuxir da provocación e o radicalismo. Tras a marea humana de onte, debe ouvir o clamor da rúa e tentar buscar acordos para que un maior número de cidadáns senta máis próximo ao texto lexislativo.» Altofalante moderado do presidente do Partido Cínico, Mariano Rajoy, quen sentenciou que Zapatero debería deixar a soberbia e escoitar á xente porque esa é a súa obrigación. Exercicios de estilo á marxe, a mesma orientación ecoa nos medios de querenzas e intereses paleo ou neoconservadores: un goberno que non escoita a voz da rúa é un mal goberno.

Convocatoria de «Queremos galego»; resumo dun medio nuclear do DID: «Animadas polo nacionalismo e a esquerda, milleiros de persoas manifestáronse onte no centro de Santiago de Compostela para denunciar a política lingüística do Goberno de Alberto Núñez Feijóo, unha de cuxas primeiras medidas foi acabar coa envelenada "inmersión" promovida polo anterior Executivo rexional e apostar por un bilingüismo que respecte o uso do castelán.»

Aquí xa non estamos perante a voz da rúa, non hai marea humana que ordene o bo goberno nin clamor que deba ser escoitado e atendido polo presidente Feijóo, providencial cancelador da envelenada inmersión lingüística imposta polo goberno dos nacionalistas e a esquerda que agora, vencidos, animan a manifestarse en contra dun bilingüismo que respecta o uso da lingua castelá.

O DID autóctono ten outra expresión suprema no intento da Televisión de Galicia de facer a crónica do acontecido cunha panorámica desertizada da praza da Quintana, unha vez finalizada a manifestación. A bufonada fala da pouca honestidade dos directivos do medio público de comunicación e moito do seu abaixamento da profesionalidade para atender os caprichos dos novos gobernantes. Unha estarrecedora lembranza do maltrato informativo dispensado ás protestas cidadás cando a catástrofe do Prestige; Unha imaxe vale por mil palabras e serve mellor á mentira: na Quintana estaban coma quen di catro ninguéns que ían para ningures.

Cómpre non asañarse, se a cousa funciona ben así que interese pode haber en cambiala; é a lei natural e caprichosa do paso da cantidade á calidade, materia fundamental do oficio milenario dos cínicos para ver, medir e mentir en favor dos poderosos. Os vellos manuais de materialismo dialéctico ilustráronnos sisudamente sobre a importancia e transcendencia do paso da cantidade á calidade nas ciencias da natureza e nas da sociedade. O DID xestiona con equidade exquisita a alquimia do tránsito da cantidade á calidade: Zapatero ten que ser todo ouvidos e Feijóo pode seguir ensimesmado na súa xordeira, a fin de contas en Madrid eran máis dun millón e en Compostela eramos uns ninguéns, tan poucos que case que non eramos.

Disparando aos reloxos # 19

O Partido dos Cínicos

O vello Proudhon defendía que a política era a ciencia da liberdade. Seguramente a día de hoxe tería graves reparos para asignarlle un estatuto científico ao oficio da política, pero mantería con toda razón que a liberdade segue a ser a súa materia prima fundamental. Nunha fermosa imaxe, José Luís Sampedro, obxectualiza a liberdade como un papavento:

A liberdade é como os papaventos: só voan cando están atadas. A corda que as retén é a responsabilidade inseparábel da liberdade. [...] Por iso os revolucionarios de 1789 suxeitaron o seu papavento da liberdade con dúas cordas: a igualdade e a fraternidade.

Coidar dese papavento e das súas cordas non debera ser oficio para cínicos pero todo indica que o Partido dos Cínicos acabará ocupando todo o espazo político do Partido Popular e aínda moito máis. Non son preocupantes os cínicos clásicos, antisistemas, libertarios e irrespectuosos coas autoridades e os poderosos, senón os cínicos modernos que abrollan, precisamente, á sombra dos grandes poderes e que viven para a defensa dos seus intereses e das súas miserias.

A solemne rolda de prensa de onte podería ter servido para sentar as bases dunha refundación do Partido Popular e anunciar medidas de rexeneración e facer rendición democrática de contas. Derramou a ocasión e o discurso que fixo Rajoy, pola contra, só pode considerarse como o manifesto fundacional do Partido dos Cínicos, pavillón de conveniencia que afilia a todos aqueles que da política fan oficio da desvergoña no mentir ou na defensa e práctica de accións civicamente rexeitábeis.

Deixóunolo claro o outro día Billy Bragg: «O inimigo de todos nós non é o conservadorismo, senón o cinismo, que destrúe a esperanza nun mundo mellor.» Confiemos en poder derrotar o seu discurso cos nosos papaventos de liberdade.

Ese líder chamado Rajoy

Tras as tirapuxas, as declaracións solemnes, os desmentidos, os compromisos e os trasacordos do martes 13 e da amencida dun tristeiro mércores 14, nada volverá ser como antes na relación de Rajoy con Camps e viceversa. Na estelar rolda de prensa de hoxe Rajoy insistiu en que a vida segue igual; pode enganarse canto queira pero atrás quedan definitivamente os tempos felices nos que afirmaba de Camps: «Somos parecidos, temos vidas paralelas.»

O espectáculo que nos regalou o Partido Popular é un híbrido da derradeira noite do Titatic e do camarote do irmáns Marx. Drama e disparate. O seu balance provisorio pode resumirse no retrouso da canción de Rubén Blades: «Yo que pensaba 'hoy no es mi día estoy salá', pero Pedro Navaja tu estas peor, no estás en na'». Aínda que resulte ben difícil determinar se é Camps ou Rajoy quen protagoniza a escea terminal de Pedro Navajas.

Entre o imposíbel e o inevitábel

Francesc Cambó deixou dito que «hai dúas maneiras certas de chegar ao desastre: unha, pedir o imposíbel; outra, atrasar o inevitábel». Des que se fixo público a entrega primeira do sumario de Gürtel, os dirixentes populares teiman en pedir o imposíbel e en adiar o inevitábel. Con este guión compareceu hoxe Rajoy diante dos medios de comunicación. Por máis empeño que lle poña é imposíbel que as revelacións sobre a trama de financiamento ilegal dos conservadores non teña efectos políticos de calado, e é inevitábel que han de ter que tomar de decisións contundentes se se quere rexenerar a credibilidade do Partido Popular.

Á marxe de todas as reservas sobre posíbeis efectos electorais negativos do escándalo da economía en negro do Partido Popular, a exposición pública dos trapos sucios da casa Gürtel e o desencontro con Camps esnaquizan de vez a coalición de intereses que callou no Congreso de Valencia no que se renovou o liderado de Mariano Rajoy tras a derrota electoral de 2008. Nestes momentos, continuidade ou refundación é unha dicotomía enganosa, non hai posibilidade ningunha de continuidade, pode haber refundación con Rajoy ou sen Rajoy, pero os tempos de Rajoy como continuísta sen complexos pertencen ao pasado. Toca liderar unha refundación non gatopardiana do Partido Popular.

Liderado pasivo

Unha lectura de El Mundo, xornal amigo, dá boa conta da malleira que está levando o presidente do Partido Popular. El Mundo esixe un duce ou, se non queda outra, un condottiero, Rajoy ofrécese como un xestor de rendas pasivas: falto de capacidade de iniciativa e anticipación, sen autoridade e desposuído de calquera dos atributos que se lle piden a un líder en situacións de crise.

A listaxe de atributos desexábeis para un líder é inmensa, Isaac Berlin anotou algúns dos requirimentos básicos:

Damos confianza a determinadas persoas non polas súas calidades intelectuais, senón porque lles atribuímos bo ollo, sentido e olfacto político, porque cremos que non nos defraudarán cando veñan os momentos de tensión e conflito, porque confiamos no seu sentido de ponderación e equilibrio necesarios para manter as coalicións necesarias e non xerar antagonismos innecesarios.

A tradución que Mariano Rajoy fai destas palabras é: «Din unha resposta política axustada a cada caso concreto», o que quere dicir exactamente é que se entregou ao wait and see, ao quietismo decisional e, sobre todo, á innovadora estratexia de indiferenza. Aqueixado da síndrome de Bartleby, diante de calquera encomenda de liderado, Rajoy sempre prefire non facelo.

Está dispoñíbel na rede Líderes para el cambio social, un magnífico traballo colectivo de Ignasi Carreras, Amy Leaverton e María Sureda. Nin ten que dicir que Rajoy non encaixa con modelo positivo de liderado de cambio ningún. Nas súas páxinas Carreras debulla diferenzas entre xestores e líderes que ben resume nunha frase: «Os líderes xeran cambios. Os xestores conseguen resultados predicíbeis.»

O plus de resistencia

Rajoy quere sobrevivir como xestor previsíbel das boas expectativas electorais que as sondaxes de opinión dan ao Partido Popular. A súa principal baza é o temor das familias conservadoras a ofrecer unha imaxe de desunión, factor de desconto electoral que é, sempre, de moita maior virulencia que os casos de corrupción, máis fáciles de contrabandear no sabido «son todos iguais». Para que complicar aínda máis unha situación xa de por si desfavorábel, preguntaralle enchoupado de sentido común Rajoy á dirixencia das bandeirías «populares».

Rajoy segue confiando en que ninguén se arrisque a moverlle a cadeira aínda que só sexa porque no soto da súa conciencia comparte a definición que Elbert Hubbard deu dun conservador: «Un home demasiado covarde para loitar e demasiado gordo para fuxir.» O presidente do Partido Popular confía no peso dos intereses compartidos por todas as tribos conservadoras e na covardía dos presuntos sucesores que ían ter que estrearse cunha problemática rendición de contas ante os cidadáns por causa das retesías internas, do Gürtel e da perda de iniciativa política que representaría, a estas alturas, remudar o liderado partidario.

A segunda fortaleza de Rajoy radica no substrato resistencialista da súa concepción política e que parece tomado directamente do nacionalismo galego. Poucos terían sobrevivido a episodios como os «hilillos de plastilina» do Prestige, á mentira institucionalizada da intervención militar en Iraq ou ao infame teatro do 11-M, á perda do poder en 2004 e á súa segunda derrota electoral ante Zapatero en 2008. As únicas alegrías políticas de Rajoy son o triunfo en Galiza o 1-M e a vitoria nas pasadas eleccións europeas. Ración mínima.

É posíbel que nestes atribulados tempos Rajoy repita como un mantra unha sentenza que lle debe a Fraga Iribarne: «En política todas as vitorias son efémeras, e todas as derrotas provisorias.» Filosofía que explica a lonxevidade política de don Manuel e que nestes días ha de ser un dos poucos consolos espirituais que lle quedan a don Mariano.

Feijóo no top-ten conservador

Días atrás Claudio Magris alertaba sobre o triunfo do que chamou a «política pop», derivación extremosa da videocracia que ten como característica máis salientábel a tendencia a «facer da imaxe un fin en si mesmo». A boa imaxe (propia) e a mala ou pésima imaxe (allea) tornouse no catalizador de celebridades políticas e mediáticas. O gürtelazo significará inevitabelmente (quérese dicir, antes ou despois) a eclipse ou obrigado ocaso dalgúns liderados do Partido Popular postaznarista e mesmo, a pouco que se extravie, a escaseza de exercicios de autoridade de Rajoy pode ser causa da súa xubilación forzosa.

Na galería de notábeis do Partido Popular, Núñez Feijóo, pola contra, protagoniza unha carreira meteórica que, desde o 1-M, o empolicou no cumio do top-ten dos «populares». Se non é o terceiro, é o segundo currículo máis prometedor da nomenklatura conservadora. A súa imaxe obra as miraxes que a súa acción de goberno non é quen de certificar. Núñez Feixóo é a Francisco Camps, o mesmo que Gianfranco Fini quere ser a Berlusconi, a oferta dunha dereita de escuros historiais que aspira a ofrecerse como modernización conservadora.

Andrea Camilleri, unha intelixencia non precisamente rebaixada de crítica, agasallou a Fini con palabras que resumen as súas aspiracións: «Di cousas xustas, laicas, modernas. Unha dereita finalmente respectábel». Esa é a imaxe que Feijóo cultiva de si mesmo para mellor posicionarse ante un eventual desfondamento da cúpula do Partido Popular como consecuencia do peso inculpatorio do caso Gürtel. Nas despreocupadas tertulias dos moi poderosos insisten: Mariano Raxoi ten quen o suceda, xa pode fracasar tranquilo.

En Caderno de paso matino sobre o irresistíbel encanto de Alberto Núñez Feijóo entre os vips da novísima dereita e sobre os seus valores como gobernante (inéditos) e as súas grandes (e polo de agora discretas) ambicións presidenciábeis.

» Acceder a Caderno de paso: «Feijóo no cumio do top-ten conservador».

Descrédito partidario

Co inicio do outono comezan a chegar as primeiras sondaxes sobre a temperatura política do Estado. O cadro de tendencias non mudaron substancialmente respecto das enquisas da primavera: os apoios do PSOE seguen recuando e o sorpasso do Partido Popular parece ser confirmado; a popularidade de Rodríguez Zapatero cae como un peso morto; as súas políticas económicas carecen de engado entre os cidadáns e engordan a abstención con votantes progresistas. Os indicadores do Barómetro do CIS de setembro empeoran drasticamente cando se valora o momento político e económico. Case o 71% dos entrevistados cren que a situación económica do país é «mala» ou «moi mala», dato que desmellora o de hai dous meses, cando o 65,2 por cento opinaba así. Un 12% dos enquisados consideran xa á clase política e aos partidos como o principal problema do Estado, tras o desemprego, a crise económica, o terrorismo e a inmigración e seguido, a moi curta distancia, pola inseguridade cidadá. Unha inestábel polvoreira.

A falta de capacidade para enfrontar a crise económica con medidas eficaces é o factor fundamental dos descontos electorais do PSOE. As catas demoscópicas son anteriores ás revelacións do caso Gürtel pero as corruptelas e indicios de corrupcións maiores fan perder ao Partido Popular aproximadamente un 5 por cento dos seus apoios. É previsíbel que, aínda que con demora, os conservadores padezan maiores descontos electorais en posteriores sondaxes. A negativa de Ric Costa a exercer como comedor dos pecados (propios e alleos) agranda a fondura da crise do Partido Popular. O pasado martes e 13 será difícil de esquecer na rúa Génova. Agárdase de Rajoy un exercicio de autoridade. Canto máis tarde, peor será para o seu futuro político.

Por unhas razóns, ou por outras, a lexitimidade e o crédito cidadán de PP e PSOE sofren un acusado devalo pero, de momento, iso non se traduce nas enquisas nun aumento de audiencia doutras ofertas partidarias. Nunhas vindeiras eleccións, UPyD posibelmente confirme a súa condición de terceira forza política no Estado, por diante de Izquierda Unida, pero aínda está moi lonxe de ser unha ameaza para conservadores e socialistas. O entalamento electoral de CiU, PNV, mais tamén do BNG, e o retroceso de ERC, descartan significativas transferencias de lealdades en Cataluña, Euscadi e Galiza.

Todo empeora pero pouco cambia na cartografía electoral. Neste estado de cousas, a solución de goberno segue sendo, malfadadamente, cousa de dous partidos que referencian os dous grandes espazos políticos tradicionais dos socialdemócratas e dos conservadores. Un bipartidismo, de minguante crédito, hexemoniza o sistema de participación política; aínda así, multiplícanse os indicios de que a crise política será de tanto calado como a depresión económica e que todo conduce cara a unha segunda transición da que sairá unha nova ordenación de poderes e un novo estado de partidos.

En 2006, Ralph Dahrendorf, ante o xermolar de liderados populistas, reflexionaba sobre a crise dos partidos tradicionais e concluía que necesitaban «con urxencia recuperar o apoio dos cidadáns» e que para iso «necesitan claridade programática, honestidade organizativa e unha boa comprensión das inquietudes dunhas sociedades que perderon as súas estruturas tradicionais».

É improbábel que PP e PSOE decidan un cese temporeiro de hostilidades e acorden apuntalar o actual sistema de representación de intereses e mellorar a calidade das súas solucións á crise política e económicas investindo na eficacia dos seus programas, na transparencia das súas organizacións e decisións, e nunha coidada atención das demandas e desexos dos cidadáns. Deberían ter presente que con esta axenda quen teña coraxe, terá vantaxe. Indolentes, mellor absterse.

Disparando aos reloxos # 17

Unha política máis esixente

12-O, un día revirado para José Luís Rodríguez Zapatero. No desfile rigorosos apupos, no pequeno almorzo unha desesperanzadora sondaxe de El Público. Unha folla do almanaque para arrincar antes de que remate o día. O resumo do inquérito é esmagador: os conservadores conseguen unha avantaxe de 5 puntos na estimación de voto (PP: 43%, PSOE 38%), a valoración de Rodríguez Zapatero esbarróase, o PSOE perde 2,5 millóns de votos (5,6 puntos menos que en 2008) e as fugas de votos socialistas camiñan en todas as direccións (PP, IU, UPyD), Rajoy obtén mellor valoración que Zapatero en Andalucía, o rexeitamento do Partido Popular redúcese en todo o Estado, as preferencias dos electores máis novos asinan un empate... Anuncio de desastres maiores.

O factor de desconto electoral fundamental do PSOE son as súas políticas económicas. O Partido Popular perde apoios pola multiplicación dos casos de corrupción pero a trabada é moito menor. A enquisa é anterior a primeira gran traca do gürtelazo, haberá que agardar para contabilizar os seus efectos, pero a orballada previa de corrupcións corruptelas fai perder ao Partido Popular (tan só) o 6% dos votos. O acantoamento dos votantes socialistas na abstención como consecuencia do desencanto do programa económico é o que engorda o saldo positivo do Partido de Gürtel.

Na súa análise, José Luís de Zarraga, faise a pregunta de todas as preguntas: É posíbel que a corrupción non afecte ao voto do PP? A súa resposta:

Aínda que na conxuntura pola que está a pasar o Goberno non se note, o PP está a perder votos por mor da corrupción, aínda que por agora en moita menor proporción que os perdeu fai 15 anos o PSOE.

Hai que advertir, con todo, que o efecto dos escándalos de corrupción política sobre o voto aos partidos afectados como proban as experiencias anteriores en España é retardado e indirecto. É retardado sempre porque as imaxes dos partidos e a adhesión afectiva dos seus votantes que son factores moi determinantes do voto cambian lentamente. A corrupción produce unha deterioración segura da imaxe do partido e debilita a disposición a votarlle. Pasa factura sempre, pero esta adoita abonarse a medio prazo.

Por outra banda, o efecto electoral desa deterioración adoita ser indirecto, porque máis que a cambiar o voto induce á abstención. É certo que nos partidos principais hai un núcleo maioritario de votantes que se identifican con eles e vótanlles en calquera circunstancia aínda que sexa a desgusto, pero con eses votos sostense o solo electoral do partido, non se gañan as eleccións.

Estas contas explican a estratexia da indiferenza de Mariano Rajoy; a pegada negativa chegará pero, segundo os seus cálculos, farase notar nos minutos de lixo cando o partido electoral estea xa decidido. Non é difícil prever as liñas grosas da súa estratexia, aguantar e tirar para adiante, intensificar o acoso ao goberno a través da presión mediática e de accións de barra brava no Parlamento, coordinar coas megacorporacións (CEOE, CECA...) a fronte de rexeitamento das políticas sociais e laborais do Goberno, e manter na rúa unha guerra de baixa intensidade ao abeiro do malestar xerado pola recuada económica como parte das manobras de contención dos electores progresistas na abstención xa que desargumentadas as posicións de esquerda ninguén vai dar a cara nos bares por un goberno indeciso, desnortado e cun líder que perde vagarosamente forza.

Se os estrategos de Génova non fallan, Zapatero seguirá caendo como un peso morto, será incapaz de aprobar os orzamento de 2011 (por abandono dos seus actuais socios parlamentarios que non van querer pagar a factura electoral do seu seguidismo) e non quedará outra que convocar elección xerais coincidindo coas eleccións municipais. Unha convocatoria de todo ou nada. É entendíbel que Ferraz non queira pensar en semellante cita e de aí que se confíe cegamente en que Gürtel crebe o espiñazo do Partido Popular e xubile anticipadamente a Mariano Rajoy. Unicamente iso adiantaría os efectos electorais negativos, forzaría unha crise de sucesión no Partido Popular e deixaría ao PSOE como única alternativa de goberno.

Lajos Kossuth, o líder da revolución húngara de 1848, dicía que a política é a ciencia das esixencias, non lle faltaba razón; por iso os electores vanlle esixir ao PSOE moito máis que unha desesperada política-do-mal-menor, canto máis tarden en transformar a súa estratexia de medo á dereita nunha política de confianza na esquerda máis peor lles vai ir. Faríanse un ben se deixasen de pensar no afundimento apocalíptico da Casa Gürtel e comezasen a traballar nunha nova estratexia coa que recuperar algo de engado cidadán. Unha estratexia de cambios sociais, económicos e político esixentes e de calidade, sen enxeñosas improvisacións, xestos baldeiros e paus de cego.

Casa Gürtel

Gürtel comeza a pasar factura tamén en Galiza. Seguindo a estratexia da indiferenza ditada polo sempre iluminado Mariano Rajoy, Núñez Feijóo prefire (aparentemente) ollar para outro lado, neste caso para o prezo do leite. A extensión da enxurrada de corrupción fai conveniente que deixemos de falar do Caso Gürtel para chamarlle xa Casa Gürtel, o asunto da corrupción e financiamento ilegal non é un anomalía puntual, é a norma, o xeito normalizado de manexar os asuntos do diñeiro e o poder en todo goberno no que o Partido Popular suma, con continuidade, maiorías absolutas. A irregularidade é a marca da Casa.

En Casa Gürtel goberna a caixa B, a dobre contabilidade e a dobre moral, o desbaldo dos servizos pagados pero nunca realizados, a confusión do público co privado, a repartición do orzamento público como botín, o nepotismo e, durante moito tempo, a soberbia fachenda da impunidade. O esterco da Casa Gürtel abonou, e abona, as florecentes maiorías absolutas do Partido Popular. A omertá, a limpeza dos trapos sucios na casa, non falar mentres se teña a boca chea, apertar o cu nos momentos difíciles e manterse amigabelmente unidos no búnquer e discretamente arredados nas caixas de caudais ou de seguridade dos bancos son algunhas das normas domésticas que dita a economía moral da Casa Gürtel.

Agora que a prisión e a ruína ameazan á outrora podente Casa Gürtel, vale aínda máis a indicación de Walter Benjamin: «Nas ruínas dos grandes edificios a idea do seu proxecto fala con máis forza que nos edificios de menores proporciones, por ben conservados que estean.» A ruína de Gürtel explica mellor a idea de goberno do Partido Popular que o goberno pretendidamente austero e franciscano de Núñez Feijóo e outros intelixentes bolseiros da Fundación Gürtel para unha Gobernanza Decente. Quizais por iso Feijóo, rexeneracionista pasivo, cre que alterando a orde de factores pode alterar o produto e quere salvar a honorabilidade do Partido da Casa Gürtel: «Se hai persoas que se aproveitaron, se lucraron da súa pertenza a un partido político, ese partido ten que apartalos.»

Non obstante, o espello xudicial devolvenos esa imaxe pero virada: hai un partido político que tamén se aproveitou desa trama empresarial corrupta para financiar (parte non pequena) da infraestrutura base da súa hexemonía política en Galiza, Valencia e a Comunidade de Madrid... Os emprendedores de Gürtel facían cartos, para eles e para a caixa do partido, engraxando a maquinaria da dominación política do Partido Popular. Feijóo quere que ollemos o dedo, non a lúa.

Mentres Manuel Fraga segue confiado en que a historia o absolverá, Feijóo sentou as bases da súa estratexia de defensa. En 1999, annus horribilis de Casa Gürtel en Galiza, confésanos o noso incorruptíbel e austero presidente que non estaba afiliado ao Partido Popular, el abrazou primeiro a nómina de alto cargo e despois o carné. Feijóo é un militante novo milenio, antes dedicado tecnócrata e, despois da maioría absoluta de Aznar, xa un decidido home de partido a partir de 2001. Daquela el só era un honrado servidor público do goberno máis grande do Partido da Casa Gürtel.

Esa devasa cronolóxica para arredarse da economía negra de Casa Gürtel acompáñase da consabida procura de alguén a quen botarlle o morto. Comezou a selección de as cabuxas expiatorias e os comedores de pecados no Partido Popular. O tres de Madrid paparán a súa ración e tamén o rancho dos que se sentan na modesta mesa de Esperanza Aguirre. Ricardo Costa fai o Camiño de Santiago para expiar as culpas do campismo.

En Galiza o morto botaráselle a Xosé Cuíña que xa descansa dous metros baixo terra. A estratexia de Feijóo pasa, perdoen a negrura, por enterrar as súas responsabilidades xunto co (presunto) responsábel. Ocuparanse os homiños do presidente de deslizar onde conveña que el é un militante novo milenio que entrou no Partido Popular da man de Romay Beccaría que, xunto con Mariano Rajoy, lideraban en Galiza a oposición aos demandos do caudillo do Deza, co beneplácito de José María Aznar. E a seguir preocupándose do prezo do leite.

Casa Gürtel será (presumibelmente) condenada nos xulgados, veremos até canto é castigada nas urnas, pero triunfa e seguira triunfando na escola de negocios. Por iso Feijóo debería principiar a pensar na factura que vai ter que pagar por ser actualmente o brillante administrador da herdade galega da Casa Gürtel. A factoría de conciencias de Sabón traballa xa a pleno rendemento delimitar o que é correcto e o que é indecente.

Como no tempo da outra gran crise de lexitimidade do PPdeG, a provocada pola catástrofe do Prestige, a Corporación converterase no principal partido da leal oposición, será ela quen xestione as críticas para evitar que o desgaste se torne en rédito electoral para o PSdeG e o BNG e para só contabilice en beneficio da súa facturación. Por venda de xornais mansamente críticos. Por favores debidos.

A cañeira de Caneiro

Galaxia habilitou no seu blog un recanto aberto á opinión de autores e colaboradores da editorial; aberto e libre para o exercicio de crítica e reflexión coa cultura e as letras de Galiza como preocupación troncal, un indiscutíbel valor engadido aos contidos informativos da editorial. Hai días que non os visitaba; descubro serodiamente que sumaron novas autorías, a de Xosé Carlos Caneiro, entre outras. A súa estrea é unha peza sobre o compromiso político dos intelectuais e as súas relacións co poder, un tema clásico que nunca deixa de ser de actualidade e ao que na súa edición de hoxe El País dedica unha ampla reportaxe asinada por José Andrés Rojo.

A liquidación moral da banda dos catro

Hai que ler a libérrima opinión de Caneiro aínda que aos mansos nos pareza que ten as feituras dun axuste de contas co estilo de Antonio Burgos, mestre de camorristas mediáticos. «¿Onde estaban?» é un texto de xuízo sobre o comportamento dalgúns dos intelectuais galegos máis relevantes no tempo de (des)goberno do Bipartito. Sen chamalos polo nome, Caneiro desestímalle compromisos, silencios, revindicacións e aplausos a Manuel Rivas (suponse), Suso de Toro (presumibelmente), Jaureguizar (aparentemente) e Antón Reixa (presuntamente). Todos eles maiores de idade con lombo ancho para cargar coas críticas e sobradas artes para contestalas, todos tamén con dereito a ser criticados sen omitirlles o nome.

Interésame menos a opinión que Caneiro ten do maltratado cuarteto que a que ten de si mesmo como intelectual que se retrata irado («Detesto ao intelectual orgánico») e arreponse porque os intelectuais orgánicos cando «gobernan os seus, calan», son «fieis ao partido e non á propia conciencia», facendo «do silencio o seu aliado», ao tempo que «castigaban aos discrepantes», se entregaban á haxiografía e á apoloxía dos poderosos, e «condenaban [aos disidentes] en nome da doutrina».

Onde estaban? Onde foi dar o compromiso de Rivas-de Toro-Jaureguizar-Reixa-et alii coas liberdades nos malfadados tempos que o opinador ourensán etiqueta como «neofraguismo», canda campaba «neste recanto do Noroeste» un goberno bipartito que «nos partía a alma». A banda dos catro é a responsábel principal da creación dun clima intelectual intolerante e inquisitorial e pregúntase Caneiro que credibilidade poden ter os intelectuais que tanto calaron e «que agora saíron do seu agocho e falan de novo en nome das liberdades».

Antes e despois de Caneiro

Na reportaxe de El País, Santiago Roncagliolo confésalle a Rojo que prefiere contar historias a establecer xuízos, ese non é exactamente o caso de Caneiro que compatibiliza a construción de densas historias ficcionadas e o oficio da opinión en La Voz de Galicia e que gasta tanto no xuízo da realidade como na fabulación. Interésame sobre todo o Caneiro-opinante, moito máis a partir da publicación de «¿Onde estaban?».

Sería doado cribar a hemeroteca e tirar da desmemoria unha restra de artigos nos que el mesmo loou os méritos dos mandatarios do Bipartito, críticas datadas, iso si, todas antes de que o capricho de don Santiago Rey mudase o humor da ecuánime La Voz de Galicia. Pero atrás queda tamén a lembranza das malas artes do Bipartito que quixo domalo sumándoo forzadamente a unha deostada listaxe de intelectuais orgánicos e escritores menores como Rosalía de Castro, Cunqueiro, Castelao, Fernández Paz, Ferrín, Fina Casalderrey, Casares, Conde, Rivas, de Toro, Blanco Amor, Miguel-Anxo Prado, Teresa Moure ou Neira Vilas. El rexeitou as glorias e preferiu o abeiro humildoso do señor de Sabón, mecenas e profeta desarmado das letras libres de Galiza e da voz da rúa.

O novo intelectual inorgánico

Todo iso carece agora de interese, o historicamente significativo é a (auto)vindicación de Xosé Carlos Caneiro como novo intelectual inorgánico de Galiza. A seguir o catálogo vivo das súas virtudes: A opinión sen as ataduras dos poderosos, a liberdade incondicional no uso da crítica, a exquisita independencia das forzas do mercado, a actitude desafiante ante todo abuso, a defensa intransixente da tolerancia, a súa fortuna vencellada aos padecementos dos discrepantes, voz e ánimo dos disidentes, mantedor incorruptíbel da orde xusta e o xuízo fundado na obxectividade, a intelixencia desposuída de toda caste de poder terrenal, a modestia como código de vida, a xenerosa entrega ao ben dos demais; unha emenda á totalidade do «mundo falsario e hipócrita» dos intelectuais orgánicos.

En El País José Andrés Rojo titula interrogándose: «Intelectuais domados?». O malpocado descoñece o advenimento providencial do noso intelectual inorgánico. Pola súa indocilidade e libertaria independencia Xosé Carlos Caneiro sábese condenado. E síntese «máis só, máis raro...» pero tamén «máis libre». Todo indica que se achega malfadadamente o tempo do seu martirio. Mentres non chega, eu (aínda que mergullado nas miñas necidades) acudirei puntualmente á lectura das súas columnas de liberdade e verdade en La Voz de Galicia para que, polo menos, o noso salvífico intelectual inorgánico non se sinta só na súa cañeira.