2010

Quería axuntar palabras nunha composición de bos desexos para o ano que imos estrear pero por cousa da amizade quixo que mas puxera nas mans Antón Baamonde. Nunha peza da súa A rosa sen por qué, que titulou «O difícil», pódese ler o que ben desexo para 2010:

Hai un poder que ten sempre que ser vencido, e aínda que non poidamos ser enteiramente satisfactorios, e aínda que, como o escribiu Eliot, «ninguén é tan perfecto para pretender cambiar a outras persoas», temos que supoñer que os demais agardan unha resposta, e admitir que todas as existencias están interconectadas, e que non sería honroso recear de que non está aí o alivio, nin a voluble bondade.

E aínda que fagamos o terríbel descubrimento de que a «a xustiza non é suprema, e a inocencia non constitúe ningunha protección», como o fixo nunha apracible tarde da súa infancia Robert Fry, tamén debemos saber que existen a compañía, a modestia e a cortesía do corazón, e que o menos que podemos facer con algunhas persoas é rodealas, abrazalas e bicalas: dicirlles que as queremos.

Que en 2010 sexan abrazados, bicados e queridos.

Política Cero

É improbábel que Núñez Feijóo saiba de Laureano X. Vidal, un rudo político priísta, autor duns desapiadados aforismos que sintetizan o ADN dos gobernos amantes da «política cero»: «O poder gáñase, non para facer cousas, senón para non perdelo.» «Un goberno non produce nada, agás antigüidade.» «O que teño que ofrecerlles realmente non é visíbel nin palpábel. E é que o único que teño que ofrecerlles é a idea de que teño algo que ofrecer.» Aquí os principios da gobernanza que máis lle reinan ao noso presidente.

Nunca teimou tanto o Partido Popular en baleirar de política a sociedade e o goberno galego. O seu ideal é a cancelación da política, unha sorte de expropiación difusa dos dereitos de cidadanía, para impoñer a primacía do goberno como simple administración e un xogo clientelar, sen marxes maiores de participación, co que satisfacer demandas brandas e a concesión de favores atendendo a outra máxima do ideólogo priísta: «En política un nunca ofrece; debes esperar a que pidan. A xente sempre está disposta a apoiarte por moito menos do que imaxinas.»

A hiperpolitización é sempre un dos compoñentes da estratexia de asalto ao poder do PP. Daquela todo vale, forme parte ou non da axenda política, para maximizar os réditos electorais.; no goberno, a idea dos tecnoconservadores é outra; unha sociedade eficiente ha de ter un abaixado perfil político, o seu resumo é unha máxima de democracia mínima: «Os cidadáns queren solucións, non debates.»

Achicar espazos á política é un obxectivo principal da Nova Política Informativa (NPI) do goberno do PPdeG. Reparemos nos boletíns informativos da CRTVG: os únicos debates que se enfatizan son os da política do Estado e, singularmente, os temas desvantaxosos para o PSOE: crise económica, desemprego, conflitos con produtores, turbulencias financeiras, inseguridade cidadá... A política –e o que pasa por ser o seu núcleo duro, a economía– é un asunto do Estado que se acouta ao xogo antagonista entre o mal goberno e a boa oposición.

A NPI aprovéitase da perda de credibilidade dos partidos, avivecida pola vaga da corrupcións e corruptelas, para esluír a axenda política galega, banalizar os debates e sobre todo enxalzar os temas de «interese social e humano». A política, dise, non amplía audiencias nos medios públicos e o debate de ideas, de existir, ha ser un sucedáneo do entretemento, para adormecer máis que para informar, que ten que servir, esencialmente, para distraernos das malas noticias e dos discursos críticos ou disidentes.

Á carón da narcotización da información, dáselle primacía ás «declaracións» do goberno a penas confrontadas coas opinións da oposición e, cando se exhibe pluralidade de voces, é basicamente para evidenciar unanimidades. Como ilustrou Drummond de Andrade: «A unanimidade comporta uma parcela de entusiasmo, uma de conveniência e uma de desinformação». A NPI, por mor da falta de entusiasmo cidadán coa bendicida acción de goberno, explota as conveniencias (as desvantaxes dos rivais) e, sobre todo, a desinformación.

A falta de credulidade nas solucións do goberno conservador compénsase, logo, coa construción ficticia de unanimidades. Esta é a nova misión dos medios públicos galegos e dunha boa parte dos privados que atenden ás súas directrices de Política Cero. A imposición da unanimidade é un servizo informativo que se presta xenerosamente ao país. Quizais, sen sabelo, os estrategos de comunicación da Xunta e a CRTVG comparten filosofía co afoutado Laureano X. Vidal: « Tras unha historia rica en desacordos [...], entre bandos e no mesmo bando, toda discrepancia é vivida como unha crise. Cada vez que alguén disente o país sente irse á deriva. Non en balde somos o país dos monolitos.»

A NPI de Feijóo está ao servizo dun goberno sen discusión, dunha política en nada interactiva e do formateado da mediasfera galega como factoría de consensos obrigados e como negación, en definitiva, dunha cidadanía que unicamente é tal se se constrúe sobre a base da información de calidade, da participación plural, da deliberación esixente e da discusión libre de pareceres, intereses e políticas. O seu obxectivo: unha Galiza monolítica, obediente, submisa e eternamente conservadora.

Tempos Novos # 151

Pato coxo na Moncloa?

Cando as cousas van mal sempre pode xurdir unha incómoda especulación que complica aínda máis a situación. Rodríguez Zapatero sabe ben o que é iso; na pasada semana tivo que xestionar un insolente ruxerruxe que nos anticipou que está valorando seriamente se será candidato á presidencia do goberno en 2012 (ou cando toque segundo o almanaque electoral que sexa máis propicio).

A día de hoxe, o «efecto ZP» é un retallo de gloria que unicamente reina nas hemerotecas, o líder do PSOE rexistra as súas menores cotas de popularidade e asina poucos éxitos que compensen o devalar da credibilidade da súa acción de goberno. Se a especulación ten unha mínima base real, á súa declinante saúde política hai que engadir un novo síntoma desesperanzador: o esgotamento do seu optimismo antropolóxico. Anuncio pésimo de maiores desfeitas.

Cando a negrura da crise económica semella que aínda se vai espesar máis, cos biorritmos electorais do PSOE procurando os seus mínimos vitais e co inimigo encoraxado ás portas da Moncloa, que Zapatero, a súa contorna política e familiar ou os seus detractores no PSOE comecen a remoer sobre a idoneidade dunha prudente retirada é o sinal que a algúns lle faltaba para certificar a inevitabilidade de vindeiros triunfos do Partido Popular.

A Rajoy a retirada especulativa sábelle a vitoria, non sen razón dixo Henrik Ibsen que «se dubidas de ti mesmo estás vencido de antemán». A imaxe dun presidente semicesante, en fase terminal de goberno, un «pato coxo» na nomenclatura política norteamericana, é o mellor agasallo de Nadal que podía esperar a dirección catastrofista do PP que con el recibe novos azos para seguir na teima de culpar a Zapatero de todos os males da humanidade, sabedores de que noquear a Zapatero é o mesmo que finiquitar ao PSOE.

O anuncio sabatino e solemne de que José Luis Rodríguez Zapatero non tomará unha decisión sobre o seu futuro até 2011 non impide que a imaxe de provisionalidade o acompañe en momentos políticos que lle esixen firmeza e non reflexivas dúbidas. Antes ou máis tarde debate sucesorio estará na axenda do PSOE, algo impensábel hai un ano. Nada impedirá que 2010 inaugure un interregno.

A coxeira do presidente vale para confirmar a súa soidade, o alcance dos abandonos dalgún fieis ministros, as incomodidades debidas ás presións dos filipistas, os desamores doutrora poderosos amigos mediáticos e, sobre todo, que nos próximos tempos unha boa parte dos esforzos do PSOE se destinarán á procura dun eventual substituto. Enerxías e vigores distraídos que mellor estarían empregados na procura de políticas factíbeis para recuperar crédito entre a crecente masa da esquerda abstencionista.

O debate sucesorio, sexa de baixa ou de alta intensidade pouco importará, vaise ordenar atendendo a un sabido comportamento pendular. O candidato ideal será quen máis se afaste e diferencie politicamente de Rodríguez Zapatero. O péndulo anuncia así a cancelación do largocaballerismo, da vocación federalista forte e da avogosa política de valores que, ollando á esquerda, que o PSOE propagandeou (con máis palabras que feitos) nos últimos anos.

Volverá á circulación, como programa de salvación electoral, o conformismo socialiberal, o entendemento cordial cos grandes poderes económicos (de onte, de hoxe e de mañá), o afastamento preventivo das organización sindicais, a volta ao rego da moderación discursiva, e a re-españolización e re-centralización como salvagarda do Estado. Bono pode comezar a soñar novamente con glorias maiores.

Disparando aos reloxos # 25

Baltar & Baltar

Game over. Xosé Luís Baltar Pumar, Baltar o Maior, non será o xefe orgánico do Partido Popular de Ourense. O home que gobernou, durante case dúas décadas na provincia, a estrutura de poder do partido conservador, rexeitou a prórroga e decidiuse pola renuncia, a opción que paradoxalmente máis prexudica aos intereses de Alberte Núñez Feixóo.

Haberá remuda baixo a fórmula dunha sucesión dinástica, o xefe de filas será (con minúscula marxe para a sorpresa) Xosé Manuel Baltar Blanco, Baltar Pequeno. A el débense estas palabras nas que fai balance histórico do labor de seu pai e fai amago artificial de non xogar ao continuísmo:

Non sei o que é o baltarismo. Sei o que significou Xosé Luís Baltar á fronte do PP: 36 campañas, 36 eleccións gañadas por maioría absoluta. Non existe outro político con esa bagaxe. É unha mostra dunha capacidade brutal de conexión coa cidadanía que se debería estudar nos manuais de política.

O fillo verbaliza a fachenda dunha caste gañadora que reivindica para si. Pero tamén sabe con precisión o que é o baltarismo: un sumatorio de poder territorial efectivo, un galeguismo populista como reserva ideolóxica e o exercicio de poder ao xeito de Los Soprano.

En nome do pai

Baltar Pequeno xestionará os intereses que antes representou o seu pai, os dos herdeiros de Centristas de Galicia, a cerna hexemónica do PPdeOu. A Deputación aseguroulles a mantenza clientelar dos poderes locais, nos concellos e nas agrupacións do partido. Durante décadas todo o ben que fixo a Xunta conservadora na provincia anotouse no haber de Baltar. Mesmo todo o feito polo Bipartito nos concellos gobernados por alcaldes conservadores valeu máis para reforzar o presidente da Deputación que para tirarlle apoios. Todo sumaba no marcador de Baltar Pumar.

A día de hoxe o baltarismo aínda conserva como ideoloxía dormente un galeguismo popular que pode activarse como identidade de guerra fronte a Feixóo e o seu cordial galeguismo desgaleguizado. Asimilábel, se cómpre, ao "galeguismo na fronteira da autodeterminación" de Xosé Cuíña pero a diferenza do cuiñismo actual cun poder territorial efectivo e pouco discutido.

Ademais, como recurso disuasorio indiscutíbel, os baltares suman un grupo de deputados que é imprescindíbel para asegurar un goberno do PPdeG en maioría. Ese quiñón parlamentario que lidera Baltar Pequeno, sábese ben, non debe ser incomodado; agravio bastante foi non buscarlle un oco no novo goberno e arrombalo como compensación na Mesa do Parlamento.

Gañará Baltar, si ou tamén

O coidador dos intereses feixonianos na provincia, o superdelegado Roxelio Martínez, fracasou na súa tentativa cordial para animar a continuidade de Baltar o Maior. Aos feixonianos non lles interesaba tacticamente a saída de Baltar pai, facendo votos de lealdade continuísta estaban a gañar tempo para seguir acumulando forzas e prepararse para futuras batallas sucesorias en moito mellores condicións.

Fronte ao poderío da rede de clientes de Baltar, os feixonianos teñen que opoñerlle unha nova rede de clientes tecida desde o poder da Xunta e a superdelegación. Precisan tempo. A prórroga era preferíbel a unha toma de decisión neste momento. A renuncia de Baltar Pumar e a candidatura de Baltar Pequeno obrígaos agora a expresarse como voz crítica e a medir en desvantaxe os seus apoios.

Núñez Feixóo non ten motivos para estar contento. O proxecto de afirmación esmagadora da súa autoridade será imperfecto mentres non se impoña no feudo ourensán. Aos feixonianos quédalles unha tirada menos mala: conseguir que, nun acto de bondade, Baltar fillo ofreza unha candidatura de integración que permita a acomodación silenciosa dos críticos. Non é probábel que lles faga ese galano.

Na teoría de xogos hai tres disposicións básicas: a lealdade, a crítica e a saída. O sucesor gaña pouco con habilitar unha opción de lealdade falseada, réndelle maiores beneficios obrigar á crítica e escenificar un congreso con vencedores e vencidos. Veremos até onde chega a sedución de Alberto Núñez Feixóo, pero se non lle torce o criterio de Baltar Pequeno, xa pode despedir os seus co desolador parrafeo que en Alien, o oitavo pasaxeiro fai Iam Holm:

Aínda non comprendestes a que vos enfrontades. Un perfecto organismo. A súa perfección estrutural só está igualada pola súa hostilidade. Eu admiro a súa pureza, é un sobrevivente ao que non afecta a conciencia, os remorsos nin as fantasías de moralidade... Non tedes ningunha posibilidade, pero... contades coa miña simpatía.

Non hai que enganarse, a Feixóo gustaríalle ser como Baltar pai e fillo, personificar o exercicio dun poder absoluto, non afectado pola conciencia, nin polos remorsos, nin polas fantasaías de moralidade. De momento o baltarismo impídello, é o talón de aquiles da súa autoridade absoluta no partido e na Galiza conservadora.

Caderno de paso # 7

Ariete, arsenal...

Palabras dos medios, medias palabras nos xornais de hoxe que axudan a lembrar que a información é a continuación da guerra por ouros medios.

Ariete

s. m. Máquina de guerra deseñada para derribar tramos de muralla dunha fortificación, composta por unha trabe reforzada no seu extremo por unha peza de bronce ou de ferro en forma de cabeza de carneiro.

Galiza como ariete. Cando a vella dereita se acantonou na Xunta para facer de Galiza unha nova baviera, Manuel Fraga armouna como un sólido ariete fronte ás dinámicas expansivas dos autogobernos de Euscadi e Cataluña. A terceira nacionalidade histórica ofrecíase para fender calquera espiral soberanista. Coa nova dereita apousentada en San Caetano Feijóo recupera o noso autogoberno como ariete, agora fronte ao goberno do Estado.

Ariete rotundo no asedio ao PSOE, forza de asalto para liquidar calquera oportunidade á política de Estado como un goberno compartido como editorializa con claridade meridiana ABC, doutrina a prol da desresponsabilización dos autogobernos nas políticas económicas e de creación de emprego. Para o PPdeG, cando estaba na oposición a crise é un problema para arrebolarlle á cabeza do bipartito que eles resolverían nun abrir e pechar a boca, agora ocupada a Xunta pola súa eficacia demostrada é un problema que só lle compete ao goberno do Estado.

Magnífico o titular de El Correo Gallego: «Feijóo e o Partido Popular fan fracasar o cume de presidentes», novo mérito para un presidente cordial que só atende á estratexia de reconquista da Moncloa por parte do Partido Popular e non á defensa dos intereses de Galiza. O cadro de mando de Galiza non está en San Caetano, está na rúa Xénova. Obediencia que a Feijóo lle vale para engordar o seu currículo como segundo de Rajoy (á espreita de ser o primeiro), o seu interese por riba dos dos galegos.

Arsenal

s. m. Depósito de armas e municións.

Berlusconi é un animal político excesivo e de grandes excesos. A información coa que se debulla a súa agresión tamén é hiperbólica. Italia teme volver á violencia política titula El País, evocación nada subliminal dos anni di piombo e os oposti estrimisti. Convídanos a esvarar perigosamente cara á consideración da (brutal) agresión como tentativa de magnicidio e, a pouco que nos despistemos, a aceptar a súa fabulación mediática como loita armada.

Anota Miguel Mora, correspondente de El País, ao parecer sen intención irónica:

Despois sóubose que, nos petos e nunha maletiña, levaba un estraño arsenal: unha lámina de pichiglás de 20 centímetros, un crucifixo de escaiola de 30 centímetros, un calcapapeis de cuarzo, un chisqueiro de mesa e un bote de spray urticante (...) A arma elixida para a agresión é o recordo máis vendido na praza [unha reprodución do Doumo de Milán en alabastro].

Fálannos de armas, non hai caso para o arsenal como «conxunto numeroso de cousas». Mora pecha a súa crónica cunha desas frases rotundas coas que se arman os partes de guerra: «Tras a súa acción disparatada, nada en Italia volverá ser como antes.» Palabras grandes como se falásemos do asasinato de Aldo Moro.

Cando foi detido, Massimo Tartaglia, enxeñeiro de 42 anos, exerceu de fool shakesperiano e fixo unha declaración que é unha emenda á totalidade do novo exceso berlusconiano que se está montando: «Eu non fun, eu son un ninguén.» Xa se sabe que os ninguén non son quen de cambiar a historia, para evitar iso están neste mundo os berlusconi, donos da información, da economía e da política, donos da santa trindade que ordena a nosa vida de ninguéns.

A lectura do mundo de Maalouf

Os escritores de ficcións discuten, cada vez máis, as interpretacións que expoñen politólogos, sociólogos ou analistas das relacións internacionais. A deleiba do mundo é unha mostra inmellorábel. Nas súas páxinas Maalouf preséntase como un «incondicional das Luces», «un apaixonado da liberdade», «un partidario da diversidade harmoniosa» e «un namorado da vida» que non quere resignarse á deleiba da civilización que paira sobre nós. Non é esta a súa primeira incursión ensaística, antes deunos dúas pezas imprescindíbeis –As cruzadas vistas polos árabes e Identidades asasinas– que mudaron a óptica dos temas considerados: a historia nas palabras dos outros e o agromar de identidades depredadoras.

O novo libro é, antes de nada, un grito de alarma que rebate, compromete e quere convencer e non adormecer, unha historia para animar a busca de «solucións globais inéditas» coas que crear novas oportunidades políticas, sociais ou culturais nun mundo incerto e ameazado por unha regresión descivilizadora. É tamén un pensar para a acción, un escribir para pensar e unha reacción fronte ao relato deshumanizado (e tamén desvalorizado) que da marcha do mundo nos dan as ciencias sociais da academia, as análises dos think tank ou a literatura gris das chancelerías. Unha nova narrativa para combater o decompressive storytelling que sostén as visións conformistas do que acontece con retóricas fraudulentas, certezas rancias e axendas que son irrelevantes para mudar a vida das persoas.

Tras un exordio de tinturas apocalípticas, Maalouf repara nas vitorias enganosas (a primeira, a do mundo libre sobre o socialismo real), as lexitimidades perdidas (no mundo árabe-musulmán e Estados Unidos) e as certezas imaxinarias (dacabalo da relixión, as pertenzas impermeábeis e as identidades excluentes) das que se vale para taxar a desfeita intelectual, económica, ética, ambiental e xeopolítica que magoa á humanidade nun tempo en que a penas hai nada que indique que se «saberán superar as diverxencias, elaborar solucións imaxinativas e logo unirse e mobilizarse para poñelas en práctica».

No epílogo, argumentos para retrucar a tentación do precipicio –o ánimo suicida dos oprimidos e excluídos decididos a arruinar unha festa á que non están convidados–; a tentación da parede –a fortificación das nosas fráxiles (in)seguridades até que pase o trebón– e a tentación do cume, a crenza compracente na fin da historia; outra é a súa idea: estamos ante a fin da prehistoria dunha humanidade derramada na afirmación teimosa de identidades negadoras dos outros.

E catro razóns para a esperanza que Maalouf cifra no avance imparábel da ciencia; no abandono do subdesenvolvemento por parte dalgunhas das nacións máis poboadas do planeta; nunha integración europea quen de crear solidariamente un espazo común que prefigura «o que podería ser mañá unha humanidade reconciliada»; e nos novos Estados Unidos que se albiscan nas promesas de Obama e na súa oferta dun new deal mundial. Nas dúas últimas razóns Maalouf abranda (moito) as esixencias críticas, non para ofrecer un final feliz senón para deixar un final aberto que nos permite empatar con ese proverbio africano que nos lembra que «a esperanza é o piar do mundo».

De zombis e outras agonías

Despois de todo o que lle caeu enriba ao PP, calquera outro partido estaría politicamente morto. No Comité Executivo do 3 de novembro, Rajoy tirou das sondaxes e das boas perspectivas electorais para dar vida a un partido suicidado polas retesías internas e rotundamente desacreditado pola couza da corrupción.

Rajoy recorreu ás artes do vudú demoscópico para termar do Partido Popular como un auténtico morto vivente. No seu responso, o presidente do Partido Popular afirmou que «a pesar dos moitos pesares, estamos claramente por enriba do PSOE [...] Somos o partido con máis intención de voto de toda España...»

A pesar dos seus moitos pesares, o PP comportábase como un partido zombi capaz de manter a súa escalada electoral sen encaixar custes polas trangalladas de Gürtel, as desobediencias dos seus baróns ou a guerra intestina polo control de Caja Madrid. Mesmo reducido ás súas funcións básicas ­–erosionar ao goberno do PSOE e liderar todos os malestares, imaxinarios e reais–, o PP mantiña o seu avance triunfal cara á Moncloa.

Daquela os expertos fixeron saber que os efectos da corrupción política sobre os apoios electorais dos partidos afectados adoitan ser retardados e indirectos, os descontos son ao medio prazo e confírmanse como fugas á abstención e non como transferencia de lealdade cara outras opcións. Con todo, algunhas sondaxes evidencian xa a perda de folgos do PP, a última de Público rexistra o desbaldo da avantaxe (que foi de cinco puntos) que o Partido Popular lle ganaba ao PSOE en outubro.

De confirmase esta tendencia, o balance de forzas retornará á situación de empate técnico do verán. En Ferraz estarán máis tranquilos pero non hai motivos para alegrías: o voto declarado ao PSOE está entalado e non hai garantías de que a xestión gobernamental se traduza en medras electorais inmediatas.

O paquete de medidas anticrise de Zapatero-Salgado non é quen de reverter a recuada económica; amais o goberno encara os asuntos críticos con graves erros de coordinación e falta de resolución (Alakrana, caso Haidar...), a súa iniciativa cedeu ao esperar e ver (Estatut...), cada nova medida estrela (Reforma fiscal, Lei de Economía Sustentábel...) tórnase nun «quero e non podo»; e a política de valores e novos dereitos (Lei do aborto...) distrae e só vale para evidenciar o oportunismo fundamentalista do PP.

A ala optimista do PSOE confía no «semestre europeo» e engordar o currículo de Zapatero como estadista internacional. É improbábel que a «presidencia española» poida exercerse de xeito caseiro; isto é, priorizando políticas que reporten beneficios domésticos sensíbeis no Reino de España; Francia, Italia e Alemaña non están por consentir políticas de favor, as súas prioridades son outras. A agonía do PSOE avivécese pero non só por perder posicións diante do Partido Popular, senón por fracasar respecto do segundo partido máis importante na esquerda: o Partido da Abstención. O continxente progresista que recunca no abandono electoral non mingua.

É por iso que a ala pesimista remoe teimosamente en que a única estratexia para gañar pasa por poñer aos abstencionistas de esquerda ao bordo do abismo: facer coincidir eleccións xerais, municipais e autonómicas en 2011, unha aposta de todo ou nada. Será máis que unha confrontación electoral, elixirase entre cambio ou continuidade no réxime de gobernabilidade do Estado: na mesma tirada decidiríase o poder local, autonómico e estatal.

Unha aposta forte que os estrategos do bordo do abismo consideran imprescindíbel para sacar aos abstencionistas de casa e explotar o voto útil tirando do medo como seu principal catalizador. No laboratorio de estratexias lémbranlles que os experimentos é mellor facelos con gasosas. Eles retrucan, non sen razón, que levan noves meses experimentando con gasosas e que non queda outra: gañalo ou perdelo todo. Os abstencionistas que elixan e, despois, rían ou choren.

Galicia Confidencial # 2

Cronicando

Algúns dos titulares do día que remata:

Ferrín, que non ten un apoio unánime, postúlase cunha carta aos académicos

Sabemos pola boca mesturadora de Sabón que Ferrín non ten o aplauso plenario da RAG e tamén que existe un pacto que esixe o acordo por «unanimidade» dos académicos para designar ao novo presidente. Teiman: o candidato debe axuntar todas as sensibilidades. Semella que Méndez Ferrín non cumpre os requirimentos integradores suxeridos polos vencedores do 1-M. Non hai mellor candidato que el precisamente por non satisfacer o principio de unanimidade submisa. Ao redor da súa coraxe e rebeldía hai unha maioría suficiente e afoutada que non se rendirá a San Caetano cada vez que haxa que tomar unha decisión en defensa da nosa lingua ou cultura, e iso é bo para a Academia e para o país. Eu daría por boas cen derrotas (camiño imos delas) se Ferrín fose o novo presidente da Real Academia Galega, outro dos nomes da República das Nosas Letras.

Rajoy sobre o secuestro en Mauritania, «cos terroristas non se negocia nunca»

Si, trátase do presidente do Partido Popular, Mariano Rajoy, o mesmo que se sentaba como ministro da Presidencia no gabinete de José María Aznar que abriu unha mesa de negociación con ETA en 1998. Por certo, o fracaso daquelas negociacións levouno ao fronte do ministerio de Interior. No vocabulario conservador, «nunca» significa, exactamente, «mentres eu non o faga».

Berlusconi, un "súper" primeiro ministro "con dous collóns"

Falaba Rajoy nos corredores do Congreso del Partido Popular Europeo, onde Berlusconi fixo alarde de afouteza testicular. Segundo o tigre de Vila Certosa, á condición de gobernante con dous collóns accédese por liderar a «terceira economía europea», presidir un goberno «forte» e ter unha maioría parlamentaria «cohesionada». Desde agora, xunto á existencia de Estados exitosos e de Estados marrados, funcionará a súa soberbia distinción entre gobernantes con dous collóns e gobernantes castrati. Respecto da nova taxonomía berlusconiana descoñécese a opinión de Angela Merkel, ­lideresa da primeira economía europea, presidenta dun goberno fortísimo e con sólida presenza no Bundestag.

A Xunta vende Galicia en Brasil cun vídeo realizado hai 20 anos

Aínda que se abraie Fernanda Tabarés, a enxeñosa iniciativa de reciclaxe da imaxe (trastempada) de Galiza encádrase perfectamente na nova política do PPdeG, non na da cacarexada carestía e eliminación de gastos suntuarios e superfluos, senón nesa outra que insiste en vender o pasado como única alternativa de futuro.

Fotoeditorial

Hai fotografías que son máis definidoras (e definitivas) que calquera editorial. A estampa de Xoán A. Soler, que presidía a portada de onte de La Voz de Galicia e coroaba a posta en escena do consenso das nosas forzas políticas ao redor da fusión das caixas galegas, sintetiza o xuízo do todopoderoso xornal sobre o papel que lle corresponde a cadaquén na repartición de poderes no noso país.

O retrato presídeo (non podía ser doutro xeito) Núñez Feijóo que busca cámara e ponlle dálle voz a solución de «galeguidade e solvencia» que o xornal que máis ordena aplaude e desexa adevecidamente. Vázquez (Manuel), á dereita do protagonista, abaixa a ollada para saber da hora. En, harmoniosa simetría, Vázquez (Guillerme), con non menor elegancia, procura con ollos deitados a mesma feliz hora que o líder do PSdeG.

Max Aub dicía que hai tres categorías de persoas: os que contan a súa historia; os que non a contan; e os que non a teñen. É doado asignar papeis. Quen conta a historia. Quen non a conta. Quen non a ten. Nin o máis entregado asesor presidencial soñaría cunha escenificación máis gloriosa para zafar dunha situación tan complicada e espiñenta. Feijóo tenlle que estar eternamente agradecido aos dous Vázquez. Santiago Rey Fernández Latorre un pouco menos porque, no derradeiro prazo da letra, Roma nunca paga nin a cándidos nin a traidores.

Que Feijóo se pregue á estratexia da Corporación non ten maior ciencia. Que o PSdeG se sume obrigado tampouco. Que o BNG se decida pola solución do lobby dos poderosos que, cando menos desde 2007, procura por todos os medios a súa aniquilación política obriga a Guillerme Vázquez e algúns outros a contar unha boa historia que xustifique unha cambiada de xogo que pasa por solidarizarse cos intereses dunha das caixas (onte non se escenificaba unha solución de integración senón un ultimato aos «irredutíbeis localistas» de Caixanova) e apostar pola fusión como única fórmula para asegurar a galeguidade das entidades financeiras.

Alén diso, o máis rechamante é a falta da máis mínima vontade de sumarse ao consenso explicitando condicións, singularizando unha esixencia, acoutando a marxe de manobra de Feijóo; moi ao contrario, graciosamente as achegas máis singulares do BNG foron para ampliar dar aire ao protagonismo e discrecionalidade do presidente do PPdeG, para liberalo de presión política e mesmo para blindalo ante un posíbel fracaso.

De prosperar a «solución Feijóo-Méndez-Fernández Latorre» que se despida Guillerme Vázquez de calquera loureiro, se tiña algunha esperanza que repare na magnifica fotografía de Xoán A. Soler. Se fracasa a fusión por mor da negativa de Caixanova, Feijóo compartirá os custes con Vázquez e Vázquez. O noso presidente formalizou unha sociedade de intereses con eles dous co mesmo obxectivo que Méndez-Fernández Latorre impulsan unha OPA hostil (baixo a xentil denominación de fusión) contra Caixanova: a socialización das súas perdas pola derrama do seu modelo de negocio financeiro. A sabedoría popular explícao con poucas palabras: «Benditos sexan os listos que dos burros se apoderan.»

Cústame crer que todo esta cantinflada sexa consecuencia dun acordo entre o presidente, o presidente-editor e a UPG no papel de partido-guía do BNG, como expresión torcida dun pacto (secreto/discreto e inconfesábel) con contraprestacións políticas e melloramentos de trato mediático. Paréceme que obedece máis a un mal aínda maior que compromete seriamente o futuro do BNG: a cancelación da política e a imposición do imperio do clixé ideolóxico.

Mal nos vai e peor nos irá, se cremos que convertendo ao BNG nunha expendiduría de receitas ideolóxicas imos recuperar audiencia e peso político. As «solución en clave de país» ou o rol das caixas como «axentes financeiros nacionais» non resisten o primeiro round coa teimuda realidade. Méndez, Rey ou Gayoso non atenden a ningún país ideal, teñen intereses, posicións de privilexios, beneficios que protexer e débedas que escamotear, e arman estratexias e alianzas para gañar eles e non para que se beneficie ningún outro país que non sexa o do seu clan.

Está por ver a primeira participación activa de calquera das caixas nun dos tan vindicados proxectos de país, nas operacións comprometidas non nas benéficas obras sociais e culturais. As caixas non teñen unha natureza decisional diferente da dos bancos, nin a súa lóxica de negocio é máis altruísta, non se deben aos seus impositores, Galiza non é a súa empresa colectiva senón o seu principal mercado. Cantinflas sintetizou maxistralmente a relación dos xestores da nosas caixas co país onde fan lucrativos negocios: «Se se necesita un sacrificio... renuncio a miña parte e collo a súa.»

A ideoloxía ocúpanos o lugar da política, o país imaxinado impídenos ver o país real, Teresa de Cálcuta tomou o relevo do Lenin da análise concreta da situación concreta. Sobraría con ver o que fixo politicamente o Partido Popular no pasado trienio para saber o que non había que facer. Quedáronlle entaladas as mans a Touriño e a Quintana de tanto tenderllas a Feijóo para procurar consensos mínimos no novo Estatuto, nas infraestruturas, na axilización dos traspasos de competencias, na busca dunha saída para a Cidade da Cultura, na sinatura de acordos operativos para enfrontar a crise...

Sei que cómpre non mesturar allos con bugallos pero se rastrexamos cal foi o último gran acordo «en clave de país» que subscribiron PPdeG, PSdeG e BNG, consenso bendicido por organizacións sociais e cidadáns de amplo espectro, posibelmente acabásemos por dar co Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega de 2005. Ese mesmo consenso lingüístico que Núñez Feijóo enterrou para sempre como primeira decisión da súa estratexia de desnormalización cultural.

Ben abonda con reparar nos nove meses gloriosos de gobernación da novísima dereita para saber até onde chega a súa política cordial, o seu reformismo conservador, o galeguismo amigábel, a eficacia como principio reitor das súas actuacións e a prometida coalición de goberno cos cidadáns.

Por se aínda nos resistimos a aceptar como funciona a cousa, aquí temos o resumo que nos deixou un dirixente do PRI pouco escrupuloso: «A política é como unha pelexa de galos: só un gana e o outro morre. Quen lle apostou ao perdedor ten que pagar. E nós nunca perdemos e, se perdemos, non pagamos.»

Podemos estar certos que está primeira rolda das caixas imos pagalas nós. Quen teña dúbidas que mire para a foto dun presidente presta a súa voz ao poderosos e dous líderes da oposición que só miden o tempo fuxidizo que nos achega, se non o remediamos con intelixencia, a novas derrotas.

6 a 1

Dolores Reig adianta en El caparazón un resumo persoal dalgunhas ideas forzas do último libro de Manuel Castells, unha potente reflexión na que desmiuza os vencellos entre o exercicio do poder e a a xestión da información. En Comunicación y poder, Castells fai por demostrar que as relacións de poder, as relacións primordiais da orde social ao longo da historia e en todas as culturas, se constrúen na mente das persoas a través de procesos de comunicación, de xeito que os vencellos entre a formación das crenzas e os fluxos e formatos de comunicación ben poderían ser consideradas, na súa idea, como «o código fonte da condición humana».

Así, para o mestre da UOC, quen «gaña a batalla da mente, gana a batalla do poder», sabendo que «o poder é algo máis que comunicación e comunicación é algo máis que poder. Pero o poder depende do control da comunicación, do mesmo xeito que o contrapoder depende de romper o devandito control».

680 páxinas ateigadas de suxestivas achegas e matinacións que agardan próximas lecturas. Como adianto rescatar tan só unha. Castells indaga sobre as estruturas fondas do que chama a «política do escándalo» que, no sufrinte Estado español, adoita vir encapsulada coa sonada «estratexia da crispación» e co uso electoral do medo. O sumatorio de escándalo, crispación e medo ten sempre por obxectivo a destrución (da imaxe, valores, propostas...) do antagonista máis que a afirmación do liderado, programa ou identidade política propia.

En Galiza sabemos ben como se conducen as estratexias de escándalo como primeira onda do desarme (in)moral do opoñente. Escándalo, deslexitimación, perda de crédito entre os propios, envalentonamento dos alleos, derrota. Ciclo que o Partido Popular xestionou con mestría fronte ao goberno bipartito coa axuda inestimábel da maioría dos grandes grupos de comunicación de Galiza ou daqueles cun peso determinante na audiencia galega.

Manuel Castells desvela unha relación contudente: un feito negativo ten 6 veces máis impacto que un feito positivo. A explicación bota raíces nas aprendizaxes primeiras da especie humana: a economía da atención dos homínidos estivo, desde as súas orixes, moitísimo máis polarizada cara aos elementos negativos da súa contorna, cara a todo aquilo que representaba risco ou ameaza para a súa supervivencia, que cara aos elementos que inducían a relaxación das alertas.

6 a 1. Traducido (sen maiores refinamentos): cada acción política negativa (xa sexa de pensamento, palabra, obra ou omisión) require para ser compensada de 7 accións políticas positivas. A inflación de erros, ou reiteración dos mesmos erros, fai aínda fai máis gravosa a relación de custes. Unha auténtica realpolitik da esquerda e o nacionalismo pasa por enfrontarse intelixentemente a esta desvantaxosa relación.

O abraio que nos produce que se valoren tan pouco as moitas e tan boas cousas que se fixeron, non ten en conta os descontos que producen os erros cometidos, os problemas desatendidos ou as demandas maltratadas. O xogo é bastante máis complicado: os exitos e acertos están desvalorizados, os fracasos cotizan moitísimo máis. Hai anos un redactor dun xornal sudista deixouno escapar como quen non quería a cousa: «Se tes un amigo que manda e, de verdade, queres axudalo non lle aplaudas os éxitos, apláudelle os erros e apúpalle os logros.» A min parecérame unha excentricidade enxeñosa, canta razón levaba.

Dirase, con razón, que os gobernos de dereita enfrontan tamén o 6 a 1, certo; hai, non obstante, tres elementos que axudan a rebaixar os custes dos seu erro dos gobernos conservadores.

Primeiro, segundo salienta unha morea de estudos de psicoloxía cognitiva ou política, a nosa primeira lectura dos medios máis que procurar nova información o que persegue é ratificar as nosas crenzas, hábitos ou puntos de vista. Imos chamarlle o principio de «Así digo eu tamén».

A lectura ou visionado dos medios non é tanto comprensivo como afirmativo, procuramos a validación do nosos «así digo eu tamén». Emparentada co anterior, as persoas somos máis reticentes fronte aos cambios que perante a conservación do existente, as mudanzas multiplican os riscos e as incertezas. Hai áreas especialmente sensíbeis e refractarias ao cambio: a política, a relixión e a ética do cotiá que lle dá fundamento ás nosas condutas de convivencia.

Moitas das lóxicas profundas da mantenza dos comportamentos inmobilistas poden (re)lerse en «O conservador país onde non existen os conservadores», a famosa serie de Manuel Rivas coa que obtivo o Premio Fernández Latorre de Xornalismo en 1991 ­(coas xenreiras actuais do señor de Sabón o tería moito máis difícil / imposíbel).

«Así digo eu» e «Para que cambiar se así nos vai ben» definen dous comportamentos colectivos que atenúan os descontos dos gobernos conservadores. A terceira cuestión ten que ver co papel macroscópico dos medios de comunicación: está na súa man facer de dominio público o balance de acertos ou erros, e tamén agochalos, camuflalos, naturalizalos, ningunealos. Dando por certo que hai medios transparentes (aínda que son escasos), a maioría o que fai é xestionar información para empardecela ou tornala traslúcida.

A mediaesfera galega, en xeral, e o seu grupo de comunicación líder, especialmente, está altamente especializada na prestidixitación informativa: facendo aparecer ou desaparecer temas da axenda que resultan máis desvantaxosos ou máis benévolos para que goberna.

A nove meses do 1-M, nada do dito serve para exculpar os erros cometidos no trienio do bipartito, nin o desnorte no que compracidamente vivimos na actualidade. Sabendo que as cousas son (máis ou menos) así (éxitos deprezados, custes polos erros magnificados, resistencia ao cambio), teñámolo en conta cando tomemos as nosas decisións e non só cando tratemos de explicar as nosas derrotas. Mellor nos irá.

Minaretes e outros medos

Os cidadáns da culta, próspera e neutral Suíza foron chamados para decidir, en referendo, sobre a prohibición de construír minaretes e a favor de rematar coa exportación de armas. Non se poderán construír novos minaretes pero poderase seguir exportando armas e munición.

Era a terceira vez que os suízos votaban para procurar a suspensión da exportación de material de guerra e o seu en tránsito polo país. A iniciativa para rematar co «comercio da morte» foi derrotada en 1972 –votou a favor o 49,7%–, en 1997 –colleitou só o 22,5% das papeletas–, e desta volta tivo unicamente o 32% dos votos. Razóns económicas pesaron máis que as motivacións humanitarias. Os datos: estaban en xogo ao redor de 5 mil empregos nun sector que a penas representa o 0,4% das exportación suízas, unha facturación de 772 millóns de francos, o 0,11% do PIB. A fin das exportacións non suporía a ruína de Palmira pero puido máis o medo.

Na mesma tirada, e á iniciativa do ultradereitista Partido do Pobo Suízo-Unión de Centro Democrático, un 57,5% dos votantes helvéticos santificaron que se prohiba a construción de minaretes en novas mesquitas. Gañou novamente o medo, esta vez na primeira volta. Os voceiros do Partido do Pobo Suízo-Unión de Centro Democrático non cansaron de repetir a mesma mensaxe: os minaretes abren a porta á lei coránica en Suíza. Os minaretes tornáronse no símbolo da islamización de Suíza e, por extensión, de Europa. Durante a campaña gastaron de tanto repetilo un verso do escritor turco Ziya Gökalp: «Os minaretes serán as nosas baionetas».

Algúns datos para nortearse: en Suíza viven 400.000 musulmáns, na súa maioría de orixe bosnia, macedonia e turca, o 5 % da poboación; e no país do reloxo do cuco hai tan só 4 minaretes. Aínda que a poesía é unha arma cargade de futuro, cómpre dicir tamén que Gökalp morreu en 1924, así que sería cousa de prestarlle máis oído ás palabras de Jean Commerson, outro poeta morto hai tamén bastantes anos: «O medo é un microscopio que aumenta o perigo.»

Mais para poesía, a do cartel co que se pedía apoio á prohibición, auténtico lirismo gráfico. En primeiro plano, unha muller enmascarada co burka, como pano de fondo un feixe de minaretes, representados como mísiles, sobre unha abatida bandeira suíza. O Partido do Pobo Suízo sabe o medo que traballa: os minaretes son a expresión ameazadora do poder do Islam. Auténtica propaganda de guerra: Comézase polos minaretes, remátase co burka!

Zygmunt Bauman advertiunos de que vivimos en tempos de medos líquidos. Líquidos, sólidos e gasosos a xulgar pola deriva que apunta o duplo referendo suízo. No seu último libro, A deleiba do mundo, Amin Maalouf acendeu as luces de alarmas ante a tolemiada marcha da humanidade e fai un chamado democrático para retrucar con esperanza a unha tripla tentación: a do precipicio, a da parede e a do cumio.

Para o escritor libanés a humanidade ten que sobreporse á tentación do precipicio: o ánimo suicida dos oprimidos e excluídos decididos a arruinar unha festa (a do benestar) á que non están convidados. Hai que enfrontar tamén á tentación da parede: a pretensión dos países máis ricos de fortificarse diante das inseguridades até que pase o trebón das moitas crises. Hai que vencer, por cabo, a tentación do cume, esa que repousa na crenza compracente da fin da historia e do inevitábel choque das civilizacións; é dicir, que non hai outra saída que a dunha humanidade dividida na afirmación teimosa de identidades que negan as identidades dos outros.

En Galiza sabemos ben como funciona esa endemoñada enxeñaría dos medos líquidos, sólidos e gasosos. Con gran habelencia bélica converteuse a normalización da lingua galega nunha expresión ameazadora do poder do nacionalismo galego. E os enxenñeiros do medo triunfaron o 1-M. O «medo á imposición do galego», que non «a imposición» da lingua galega que non se produciu por ningures co goberno bipartito, serviu ao Partido Popular como catalizador dunha estratexia que agora ameaza por levarse por diante a identidade dun pobo coa liquidación da súa lingua e cultura.

Hai unhas semanas o Consello da Cultura Galega tendeulle ao Goberno galego do PPdeG unha ponte para a recuperación do consenso ao redor da lingua galega. O presidente Núñez Feijóo debería aconsellarse de sensatez, abandonar a explotación electoral do medo e, antes que tarde, cruzar esa ponte do acordo pola lingua. Estamos sabidos de que a democracia non durará moito se vencen aqueles que teiman por confundila co tiranía do medo en Galiza, en Suíza ou en calquera curruncho do mundo.

Disparando aos reloxos # 24

Pan de Rivas

Hoxe fun ben lonxe mercar o pan. Até A Coruña. No vello solar de Cultur.gal, na zona cero da súa desfeita, unha resistencia voluntariosa montou unha nova panificadora. Alí, entre mil moletes diferentes, estaba o último que Manuel Rivas deitou no acolledor forno de Xerais: Episodios galegos. Tempos de esperpento. Bragado e Pereiro gabaron o seu arrecendo e quentura. E Rivas lembrou que o pan das nosas liberdades está feito de palabras levedadas pola imaxinación. Pan para rematar coa fame negra deixada por tanta deconstrución e subtraccionismo. Non agardei a chegar a casa, na escuridade do Castromil enceitei a bóla. Pero antes de retornar á chuvia de Compostela, houbo tempo para a música de César Morán e os poemas de Rivas.

Obituario

Entregouse ao silencio, di que de vez, lonxe da galheira. Era un dos grandes desde que se roturou a primeira blogleira. Comecei a lelo nos tempos bravos nos que don Xesús Alonso Montero non sabía quen era María Yáñez. Sumando retallos de vida entre as súas letras souben da identidade carnal de Cesare para logo telo como compañeiro en impensábeis labores, como amigo dos que cómpre non perder e, agora tamén, como tío agarimoso de meu fillo Henok que agarda polo seu regreso para que lle aprenda inglés. Non vou dar tecleado todo o que lle debe o dono deste curruncho de paso. Con tristura mansa teño que aceptar esa súa decisión de suicidar posibelmente as mellores balas literarias da imposíbel blogoesfera galega, quizais Cesare non necesitase delas pero moitos de nós aínda si. Mais seguirá facéndonos felices coas peciñas que talla coa súa navalla, coas ocorrencias do amigo Moore, con algunhas traducións impensábeis, con ensaios provocadores, coas súas literaturas inconvenientes e cos seus fugaces trilos. A perda d'As túas balas é tristeiramente tolerábel, o insoportábel sería a desaparición de Cesare.

Dignidade e xornais

Vitor Hugo definiu a prensa como «o dedo indicador» dun país. Onte, en todos os quioscos cataláns, o dedo sinalaba unha única dirección: a defensa da dignidade e dos dereitos políticos de Cataluña. Sen medias palabras:

Non estamos ante unha sociedade débil, prostrada e disposta a asistir impasíbel ao abaixamento da súa dignidade. [...] Ninguén que coñeza Cataluña porá en dúbida que o recoñecemento da identidade, a mellora do autogoberno, a obtención dun financiamento xusto e un salto cualitativo na xestión das infraestruturas son e seguirán sendo reclamacións tenazmente expostas cun amplísimo apoio político e social. Se é necesario, a solidariedade catalá volverá articular a lexítima resposta dunha sociedade responsable.

A reacción de El Mundo fronte á iniciativa dos xornais de Cataluña é sobradamente ilustrativa daqueles que cren que só existe un espazo de decisión política real (a do Estado), unha única canle para representar intereses cidadáns ou políticos (os partidos), un xeito de xestionar a cousa pública (o bipartidismo) e unha norma pechada, inmóbil, para determinar o que é lexítimo, procedente, obrigatorio, xusto, necesario e deber de salvación (A Constitución de 1978).

En termos informativos, políticos e empresariais, P.J. Ramírez está (xenerosamente) disposto a aceptar a confrontación de intereses e proxectos co Grupo PRISA, pero resúltalle intolerábel a aparición de ningún outro axente mediático que intente intervir de xeito decisivo na conformación da opinión pública, sinalar outra axenda e incentivar calquera outro debate.

É innegábel que o bipartidismo aleita unha sorte de solidariedade antagonista, necesítase do outro axente contraditor para ser un mesmo, para que se valoricen as accións propias, para converterse nun instrumento fundamental do sistema de poder. A irrupción como unha única soa voz dos xornais cataláns obriga por iso a P.J. Ramírez a afirmar a norma básica da democracia bipartidista: na repartición de poderes e influencias non hai lugar para un terceiro convidado. Aos demais, fóra dos dous grandes, quédalle a política banal e os poderes de tramoia e cartón pedra.

A dereita mediática, como a dereita política, xudicial, económica, cre que Cataluña (e aos seus medios de comunicación) unicamente está capacitada para ser protagonista de políticas sen consecuencias, para ser actor trivial nun xogo que Laureano X. Vidal, un arroutado dirixente do PRI, definiu con brutal clareza: «A política é deixar que a xente loite para quedarse como estaba.» Cataluña pode pelexar polo que queira pero vai quedarse tal como estaba.

Vidal tamén deixou este outro luminoso aforismo: «Un louco secuéstrate para curar dunhas feridas inexistentes. Boa definición da política, non si?» O Tribunal Constitucional, P.J. Ramírez, o seu odiado/amado Mariano Rajoy e todos os partidarios do inmobilismo constitucional están decididos a curar a Cataluña das feridas imaxinarias que parece ser que lle produciu o Estatut. Eles son os vixiantes das nosas (inconscientes) liberdades.

Galiza, liquidación de existencias

Na súa historia Galiza madureceu máis como nación cultural que como unha nación política. A comunidade galega afirmouse na lingua propia e nun vizoso patrimonio cultural inmaterial común pero, malia súa solidez identitaria, a formación de Galiza como nación política foi serodia e estivo ditada por avances lentos e fráxiles debidos á falta de continuidade das institucións do Reino de Galiza e ao compromiso das nosas clases dirixentes co fortalecemento da monarquía centralizadora e do Estado liberal.

Acceder aos centros de decisión do Estado foi a vía privilexiada polas elites galegas para exercer o poder político. A adhesión compracida a un poder foráneo drenou historicamente a vontade de autogobernarnos e de pouco serviu para promover políticas do Estado coidadosas cos nosos intereses económicos ou políticos. Nación sen Estado, pero tamén unha nación abandonada polo Estado, en Galiza os cidadáns anticiparon a formación das nosas institucións e, até a aprobación do Estatuto de 1981, a construción de espazos de decisión política ou económica guiados polos intereses do país debeuse, case en exclusiva, ao emprendemento cívico dos galegos.

Como sociedade política Galiza foi, primeiro de nada, a expresión da autoorganización política da súa sociedade civil. O desexo de autogoberno como liberdade do pobo non naceu historicamente dunha descentralización administrativa do Estado nin dunha estratexia para socializar os seus poderes; ao contrario, a loita polos dereitos democráticos e os dereitos de Galiza e os seus cidadáns foi, e aínda é, unha das forzas de democratización radical do Estado español.

Dise que os pobos desposuídos de Estado buscan a súa salvación nos símbolos e por razón diso a conciencia diferencial dos galegos fincou historicamente na nosa solidez como nación cultural e foron a nosa cultura e lingua os elementos sobre o que se fundamentou a idea de Galiza como suxeito político nacional e a súa vontade de soberanía. O referendo de Estatuto de autonomía en 1936 e a aprobación do Estatuto de 1981 sinalan dous momentos fundacionais de Galiza como suxeito político, como país autogobernado, e son expresión da nosa libre determinación nacional e da madureza política dunha vella nación cultural.

Galiza é a día de hoxe un proxecto nacional inacabado en termos de soberanía política e normalización cultural pero, mesmo coas súas limitacións e cativezas, as institucións do noso autogoberno ofrécense como un instrumento decisivo para a construción de Galiza como nación no mundo. A cultura e a lingua seguen a ser a clave que ordena o arco institucional do autogoberno, a cerna simbólica da nación política. Desde o seu retorno á Xunta, os conservadores impoñen unha concepción regresiva do autogoberno que ten a súa faciana máis grotesca no ataque á lingua galega como chave da nosa identidade colectiva. A demolición de Galiza como nación cultural pasa polo rebaixamento do galego á lingua secundaria do país e o abafamento e desvalorización das nosas industrias e manifestacións culturais como catalizadores de conciencia comunitaria.

O PPdeG está ademais entregado a desactivar o autogoberno como garantía de acceso ao benestar en condicións de igualdade e como instrumento de provisión de rendas sociais para os galegos e galegas que menos teñen; constituíron un goberno para a desigualdade. Máis que unha contrarreforma a nosa novísima dereita practica unha liquidación de existencias e desexa reverter os avances operados na construción de Galiza como nación política proclamando, coa súa pasividade, a utilidade marxinal das institucións propias á hora de enfrontar os desafíos da sociedade galega en relación co benestar, a igualdade e o desenvolvemento económico.

Toda a súa idea pasa por cancelar as razóns do noso autogoberno. O resultado verificábel da Segunda Modernización de Galiza que publicita Núñez Feijóo non será outro que a derrama das nosas capacidades para decidir e a conversión de Galiza nunha autonomía administrativa. As políticas do retrogoberno do Partido Popular negan a Galiza como nación cultural e política; fronte ao seu involucionismo o único vieiro esperanzador é a recuperación da nosa sociedade civil como asento e forza motriz do autogoberno.

Tempos Novos # 150

Declaración de guerra

É imposíbel que as forzas políticas catalás dixestionen resignadamente unha sentenza do Tribunal Constitucional que desarbora o Estatut que foi aprobado polo Parlament e polos cidadás en referendo. Se na sentenza se impón o actual estado de opinión do Tribunal, desaparecerá o termo «nación» do preámbulo, finiquitaranse as referencias aos símbolos e dereitos nacionais, e cancelarase a obrigación de coñecer a lingua catalá. O cadro de novas competencias semella que non padecerá maiores chapodas e o vantaxoso sistema de financiamento non sufrirá ningunha creba.

A previsíbel sentenza non poderá ser cualificada como salomónica pero, de certo, adubarase cunha abondosa dose de ambigüidade para facela máis dixeríbel pola opinión pública catalá. A sentenza sobreentendida dirá, máis ou menos, que Cataluña é, na práctica, unha nación cun sistema de financiamento e un marco competencial que supera en moito as normas dos autogobernos máis avanzados de calquera Estado federal. En poucas palabras, Cataluña é unha nación pero non se pode dicir que é unha nación.

En 1923, o afoutado anarcosindicalista José Peiró preguntábase na Revista España: «Queredes saber en que consiste o catalanismo?» e contestábase cheo de razón: «En pesetas, en pesetas e en pesetas.» Quen aínda crea certa esta versión monetarista do catalanismo poderá confiar en que o capítulo de competencias e financiamento pesará na consideración da opinión pública catalanista máis que as vagas e simbólicas consideracións identitarias. Con todo, a sociedade catalá malamente vai renunciar a poñer en claro que son unha nación, con símbolos, dereitos históricos e unha lingua de seu e, xa que estamos en onda libertaria, é bo lembrar o lema dun fachendoso cartel da CNT-AIT: «Somos e seremos o que queiramos e non o que outros queiran que sexamos.» Este é o espírito que anima o sentir do catalanismo na actualidade e desde esa consciencia autodeterminada se enfrontarán a sentenza do TC.

Unha mala noticia do Constitucional creará un grave problema ao PSC e a Montilla que non poden aceptar mansamente unha decisión que engorda as expectativas electorais de CiU permitíndolle abandeirar a revolta identitaria e erixirse en defensor da integridade do texto do Estatut. A sentenza é tamén un incómodo aguillón para ERC que se distanciou do texto (polas súas eivas en termos soberanistas) e que tentará aproveitar a aldraxante decisión dun moroso Tribunal para dar novos pasos cara á independencia de Cataluña.

De producirse só un rebaixamento mol das referencias identitarias do Estatut, o manual de estratexias permitiría unha distribucións de papeis menos explosiva, máis previsíbel, menos desequilibrante: pragmatismo acomodado para quen lidera o Govern (PSC), apelación soberanista supeditada ao uso pragmático dos novos recursos (ERC); e vindicación identitaria para CiU. Iniciativa podería optar por un virtuoso punto de equilibrio entre PSC e ERC, e o Partido Popular pode despedirse en Cataluña de maiores beneficios debido ao seu papel como gardián dos valores da vella España.

Pero será mellor que os estrategos descarten esa improbábel escenografía e acepten que será misión imposíbel, en nome do pragmatismo e do seny, convencer a ninguén de que o texto estatutario, fanado pola doutrina xacobino-constitucionalista do Tribunal, se axusta á máxima gatopardiana de cambiar algo para que todo siga igual. Poucos aceptarán que Cataluña sexa na práctica unha nación cando o que está en discusión é o seu recoñecemento legal como nación.

A sentenza será lida como (o que é:) unha declaración de guerra por un importantísimo sector da cidadanía de Cataluña xa que na mesma tirada nega unha evidencia política –a normalidade dos símbolos da nación catalá e a súa lexitimidade histórica– e desprézanse decisións libre e democraticamente adoptadas polas institucións e os cidadáns cataláns.

En 2010 celebrarase un referendo para decidir a independencia de Escocia; coa graciosa contribución do Constitucional e a pouco que se se sigan facendo mal as cousas, moitos cidadáns cataláns, convocados ese mesmo ano ás urnas, farán doutro xeito o mesmo: votar por aquelas formacións que abran soberanamente a porta a se gobernar libremente á marxe dunha Constitución trastempada, dos partidos que a divinizan e do capricho dun Tribunal que só serve para negar o futuro de Cataluña como nación no Estado español e en Europa. En Ferraz e en Génova aínda haberá quen crea que máis se perdeu en Cuba.

Disparando aos reloxos # 23

Excelencia xornalística

Taxonomía de inimigos coa que nos agasalla Andrés Neuman en El equilibrista: «Hai dúas clases de inimigos: os que nos indignan e os que nos deixan pensando.» Supoño que hoxe coa lectura matinal de La Voz de Galicia, Emilio Pérez Touriño non tería dúbida respecto de que tipo de espécime escribiu o ilustrado apunte que acompaña a crónica política que titularon «Touriño y Quintana se resisten a marchar».

Paga a pena reproducir ese excelso apunte para saber de que tipo de lixo se trata:

O ex presidente, disposto a ser deputado polo menos até o 2011. Touriño buscou a súa propia vía para acomodarse ao rol de ex presidente e, a diferenza de predecesores como Fraga ou Laxe, que puxeron rumbo cara ao Senado ao ser desaloxados da Xunta, Touriño parece estar disposto a conservar o seu escano polo menos até o 2011 para protexer coa súa presenza aos deputados que lle foron máis fieis. Outras saídas que buscaron outros ex presidentes, como Rodríguez Ibarra, que recuperou a súa praza de profesor e botouse unha noiva, ou o caso de Ardanza, que se foi a dirixir Euskaltel tras deixar Ajuria Enea, foron descartadas por Touriño.

Touriño, logo, descartou recuperar a súa praza de profesor e botarse noiva? Sentiríase máis compracido o lobby de Sabón con esta saída política-persoal do ex-presidente?

Tras a lectura da deposición do sagaz xornalista Domingos Sampedro e, unha vez superadas as náuseas, é obrigado pensar con Vitor Hugo: «É estraña a lixeireza coa que os malvados cren que todo lle sairá ben.»

Mestre Sciascia

De non ser por Juan Cruz o cabodano pasaría desapercibido: hai vinte anos morría en Palermo Leonardo Sciascia. Para epitafio elixiu unha frase de Villiers de l'Isle-Adam: «Lembrarémonos deste planeta.» En O mestre de Regalpetra, a súa biografía de Sciascia, Matteo Collura di que lle sería acaido un parrafeo de Antonio Borgese: «Para cando estea morto, aspiro a unha loanza: que ningunha das miñas páxinas fai propaganda dun sentimento vil ou malvado.»

Merecíao con toda xustiza. Todas as súas páxinas son un monumento á dignidade, un exercicio de radical liberdade. Hoxe poden lerse tamén como un rexistro de intelixencia esperanzada. Cando a morte lle descontaba horas, nunha conversa con Domenico Porcio, Sciascia afirmáballe rotundo:

Porque non hai pesimismo que sexa definitivo cando se escribe. Escribir é sempre un acto de esperanza. No máis fondo hai sempre esperanza.

Algunhas das lacónicas respostas que lle entrega a Porcio, compiladas en Lume na alma, teñen unha actualidade devecida:

—Un cretino é un cretino, dous cretinos son dous cretinos, dez mil cretinos son unha forza histórica.
—Segundo ti, cretino e estúpido son o mesmo?
—Cretino supón unha integridade, é máis forte; é a estupidez de vintecatro quilates. O estúpido é de dezaoito.
—No seu ensaio sobre a estupidez, incluído en Allegro ma non troppo, Carlo Cipolla, ocúpase entre outras cousas da relación entre estupidez e poder.
—Ah, certamente! O poder apóiase moito na estupidez. Cando non está xestionado directamente polos estúpidos.
—Que exemplo lle veñen á cabeza, entre os máis próximos?
—Os gobernos italianos, desde Gasperi en adiante, foron gobernos estúpidos.
—Incapaces de gobernar a cousa pública?
—Estúpidos en canto eran carentes da capacidade de simplificar os problemas e en consecuencia de afrontalos polo lado xusto. Porque o estúpido é complicado, é máis complicado que o intelixente [...] A estupidez é complicada. A conclusión terríbel é que estamos máis en mans dos estúpidos que dos intelixentes.

En Italia hai vinte anos, na Galiza de hoxe tamén, desgraciadamente.

Non podemos esquecer ao mestre Sciascia, os seus libros, o seu exemplo de radical dignidade.

A Mesa Castelao

A véspera fíxose público que para manter os seus actuais empregos, os traballadores de La Voz de Galicia van minguar, até finais de 2011, un 3% os seus salarios, en contraprestación o editor-presidente deixará no caixón o ERE. A entrega do premio (de Rey) Fernández-Latorre é de supor que se someteu logo á rigorosa austeridade que predica o señor de Sabón e que os custes da honrosa entrega de loureiros ao socialcristián Francisco Vázquez foron pagados a escote polos podentes convidados.

Unha exhibición de poderío da eminencia convocante. Para que non haxa dúbida de quen se senta a mesa dos poderes que convoca a Corporación Voz publicouse o censo de 196 notábeis e patricios, harmoniosamente ordenados e distribuídos en mesas bautizadas con nomes de honorábeis intelectuais galegos. Paga a pena ler a listaxe competa. Deixo só a nota dos convocados na Mesa Castelao:

Alfonso Rueda Valenzuela, conselleiro de Presidencia; Salomé Fernández-San Julián; Javier Losada, alcalde de A Coruña; María Luisa Fontana, esposa de Carlos Martínez, presidente de Ediciones Informatizadas S.A. Einsa; Manuel Fernández de Sousa, presidente de Pescanova; Salvador Fernández Moreda, presidente de la Diputación de A Coruña; Manuel Jove Capellán, presidente de Inveravante; Marta Fernández Currás, conselleira de Facenda; Xerardo Fernández Albor, ex presidente de la Xunta; y Matilde Pascual, esposa de José Luis Méndez López, director general de Caixa Galicia; Carlos Martínez; José Luis Méndez López; María Rosario Andrade, esposa de Manuel Fernández de Sousa; Fernando González Laxe, ex presidente de la Xunta.

O de Rianxo ficaría morto de alegría ante a viva representación da Galiza soberana que el soñou, abraiado perante a cristalización política do espírito republicano que o levou ao exilio e á morte lonxe da terra. Ou quizais preferise sentarse na mesa dos comedores de patacas?