Minaretes e outros medos

Os cidadáns da culta, próspera e neutral Suíza foron chamados para decidir, en referendo, sobre a prohibición de construír minaretes e a favor de rematar coa exportación de armas. Non se poderán construír novos minaretes pero poderase seguir exportando armas e munición.

Era a terceira vez que os suízos votaban para procurar a suspensión da exportación de material de guerra e o seu en tránsito polo país. A iniciativa para rematar co «comercio da morte» foi derrotada en 1972 –votou a favor o 49,7%–, en 1997 –colleitou só o 22,5% das papeletas–, e desta volta tivo unicamente o 32% dos votos. Razóns económicas pesaron máis que as motivacións humanitarias. Os datos: estaban en xogo ao redor de 5 mil empregos nun sector que a penas representa o 0,4% das exportación suízas, unha facturación de 772 millóns de francos, o 0,11% do PIB. A fin das exportacións non suporía a ruína de Palmira pero puido máis o medo.

Na mesma tirada, e á iniciativa do ultradereitista Partido do Pobo Suízo-Unión de Centro Democrático, un 57,5% dos votantes helvéticos santificaron que se prohiba a construción de minaretes en novas mesquitas. Gañou novamente o medo, esta vez na primeira volta. Os voceiros do Partido do Pobo Suízo-Unión de Centro Democrático non cansaron de repetir a mesma mensaxe: os minaretes abren a porta á lei coránica en Suíza. Os minaretes tornáronse no símbolo da islamización de Suíza e, por extensión, de Europa. Durante a campaña gastaron de tanto repetilo un verso do escritor turco Ziya Gökalp: «Os minaretes serán as nosas baionetas».

Algúns datos para nortearse: en Suíza viven 400.000 musulmáns, na súa maioría de orixe bosnia, macedonia e turca, o 5 % da poboación; e no país do reloxo do cuco hai tan só 4 minaretes. Aínda que a poesía é unha arma cargade de futuro, cómpre dicir tamén que Gökalp morreu en 1924, así que sería cousa de prestarlle máis oído ás palabras de Jean Commerson, outro poeta morto hai tamén bastantes anos: «O medo é un microscopio que aumenta o perigo.»

Mais para poesía, a do cartel co que se pedía apoio á prohibición, auténtico lirismo gráfico. En primeiro plano, unha muller enmascarada co burka, como pano de fondo un feixe de minaretes, representados como mísiles, sobre unha abatida bandeira suíza. O Partido do Pobo Suízo sabe o medo que traballa: os minaretes son a expresión ameazadora do poder do Islam. Auténtica propaganda de guerra: Comézase polos minaretes, remátase co burka!

Zygmunt Bauman advertiunos de que vivimos en tempos de medos líquidos. Líquidos, sólidos e gasosos a xulgar pola deriva que apunta o duplo referendo suízo. No seu último libro, A deleiba do mundo, Amin Maalouf acendeu as luces de alarmas ante a tolemiada marcha da humanidade e fai un chamado democrático para retrucar con esperanza a unha tripla tentación: a do precipicio, a da parede e a do cumio.

Para o escritor libanés a humanidade ten que sobreporse á tentación do precipicio: o ánimo suicida dos oprimidos e excluídos decididos a arruinar unha festa (a do benestar) á que non están convidados. Hai que enfrontar tamén á tentación da parede: a pretensión dos países máis ricos de fortificarse diante das inseguridades até que pase o trebón das moitas crises. Hai que vencer, por cabo, a tentación do cume, esa que repousa na crenza compracente da fin da historia e do inevitábel choque das civilizacións; é dicir, que non hai outra saída que a dunha humanidade dividida na afirmación teimosa de identidades que negan as identidades dos outros.

En Galiza sabemos ben como funciona esa endemoñada enxeñaría dos medos líquidos, sólidos e gasosos. Con gran habelencia bélica converteuse a normalización da lingua galega nunha expresión ameazadora do poder do nacionalismo galego. E os enxenñeiros do medo triunfaron o 1-M. O «medo á imposición do galego», que non «a imposición» da lingua galega que non se produciu por ningures co goberno bipartito, serviu ao Partido Popular como catalizador dunha estratexia que agora ameaza por levarse por diante a identidade dun pobo coa liquidación da súa lingua e cultura.

Hai unhas semanas o Consello da Cultura Galega tendeulle ao Goberno galego do PPdeG unha ponte para a recuperación do consenso ao redor da lingua galega. O presidente Núñez Feijóo debería aconsellarse de sensatez, abandonar a explotación electoral do medo e, antes que tarde, cruzar esa ponte do acordo pola lingua. Estamos sabidos de que a democracia non durará moito se vencen aqueles que teiman por confundila co tiranía do medo en Galiza, en Suíza ou en calquera curruncho do mundo.

Disparando aos reloxos # 24

Pan de Rivas

Hoxe fun ben lonxe mercar o pan. Até A Coruña. No vello solar de Cultur.gal, na zona cero da súa desfeita, unha resistencia voluntariosa montou unha nova panificadora. Alí, entre mil moletes diferentes, estaba o último que Manuel Rivas deitou no acolledor forno de Xerais: Episodios galegos. Tempos de esperpento. Bragado e Pereiro gabaron o seu arrecendo e quentura. E Rivas lembrou que o pan das nosas liberdades está feito de palabras levedadas pola imaxinación. Pan para rematar coa fame negra deixada por tanta deconstrución e subtraccionismo. Non agardei a chegar a casa, na escuridade do Castromil enceitei a bóla. Pero antes de retornar á chuvia de Compostela, houbo tempo para a música de César Morán e os poemas de Rivas.

Obituario

Entregouse ao silencio, di que de vez, lonxe da galheira. Era un dos grandes desde que se roturou a primeira blogleira. Comecei a lelo nos tempos bravos nos que don Xesús Alonso Montero non sabía quen era María Yáñez. Sumando retallos de vida entre as súas letras souben da identidade carnal de Cesare para logo telo como compañeiro en impensábeis labores, como amigo dos que cómpre non perder e, agora tamén, como tío agarimoso de meu fillo Henok que agarda polo seu regreso para que lle aprenda inglés. Non vou dar tecleado todo o que lle debe o dono deste curruncho de paso. Con tristura mansa teño que aceptar esa súa decisión de suicidar posibelmente as mellores balas literarias da imposíbel blogoesfera galega, quizais Cesare non necesitase delas pero moitos de nós aínda si. Mais seguirá facéndonos felices coas peciñas que talla coa súa navalla, coas ocorrencias do amigo Moore, con algunhas traducións impensábeis, con ensaios provocadores, coas súas literaturas inconvenientes e cos seus fugaces trilos. A perda d'As túas balas é tristeiramente tolerábel, o insoportábel sería a desaparición de Cesare.

Dignidade e xornais

Vitor Hugo definiu a prensa como «o dedo indicador» dun país. Onte, en todos os quioscos cataláns, o dedo sinalaba unha única dirección: a defensa da dignidade e dos dereitos políticos de Cataluña. Sen medias palabras:

Non estamos ante unha sociedade débil, prostrada e disposta a asistir impasíbel ao abaixamento da súa dignidade. [...] Ninguén que coñeza Cataluña porá en dúbida que o recoñecemento da identidade, a mellora do autogoberno, a obtención dun financiamento xusto e un salto cualitativo na xestión das infraestruturas son e seguirán sendo reclamacións tenazmente expostas cun amplísimo apoio político e social. Se é necesario, a solidariedade catalá volverá articular a lexítima resposta dunha sociedade responsable.

A reacción de El Mundo fronte á iniciativa dos xornais de Cataluña é sobradamente ilustrativa daqueles que cren que só existe un espazo de decisión política real (a do Estado), unha única canle para representar intereses cidadáns ou políticos (os partidos), un xeito de xestionar a cousa pública (o bipartidismo) e unha norma pechada, inmóbil, para determinar o que é lexítimo, procedente, obrigatorio, xusto, necesario e deber de salvación (A Constitución de 1978).

En termos informativos, políticos e empresariais, P.J. Ramírez está (xenerosamente) disposto a aceptar a confrontación de intereses e proxectos co Grupo PRISA, pero resúltalle intolerábel a aparición de ningún outro axente mediático que intente intervir de xeito decisivo na conformación da opinión pública, sinalar outra axenda e incentivar calquera outro debate.

É innegábel que o bipartidismo aleita unha sorte de solidariedade antagonista, necesítase do outro axente contraditor para ser un mesmo, para que se valoricen as accións propias, para converterse nun instrumento fundamental do sistema de poder. A irrupción como unha única soa voz dos xornais cataláns obriga por iso a P.J. Ramírez a afirmar a norma básica da democracia bipartidista: na repartición de poderes e influencias non hai lugar para un terceiro convidado. Aos demais, fóra dos dous grandes, quédalle a política banal e os poderes de tramoia e cartón pedra.

A dereita mediática, como a dereita política, xudicial, económica, cre que Cataluña (e aos seus medios de comunicación) unicamente está capacitada para ser protagonista de políticas sen consecuencias, para ser actor trivial nun xogo que Laureano X. Vidal, un arroutado dirixente do PRI, definiu con brutal clareza: «A política é deixar que a xente loite para quedarse como estaba.» Cataluña pode pelexar polo que queira pero vai quedarse tal como estaba.

Vidal tamén deixou este outro luminoso aforismo: «Un louco secuéstrate para curar dunhas feridas inexistentes. Boa definición da política, non si?» O Tribunal Constitucional, P.J. Ramírez, o seu odiado/amado Mariano Rajoy e todos os partidarios do inmobilismo constitucional están decididos a curar a Cataluña das feridas imaxinarias que parece ser que lle produciu o Estatut. Eles son os vixiantes das nosas (inconscientes) liberdades.

Galiza, liquidación de existencias

Na súa historia Galiza madureceu máis como nación cultural que como unha nación política. A comunidade galega afirmouse na lingua propia e nun vizoso patrimonio cultural inmaterial común pero, malia súa solidez identitaria, a formación de Galiza como nación política foi serodia e estivo ditada por avances lentos e fráxiles debidos á falta de continuidade das institucións do Reino de Galiza e ao compromiso das nosas clases dirixentes co fortalecemento da monarquía centralizadora e do Estado liberal.

Acceder aos centros de decisión do Estado foi a vía privilexiada polas elites galegas para exercer o poder político. A adhesión compracida a un poder foráneo drenou historicamente a vontade de autogobernarnos e de pouco serviu para promover políticas do Estado coidadosas cos nosos intereses económicos ou políticos. Nación sen Estado, pero tamén unha nación abandonada polo Estado, en Galiza os cidadáns anticiparon a formación das nosas institucións e, até a aprobación do Estatuto de 1981, a construción de espazos de decisión política ou económica guiados polos intereses do país debeuse, case en exclusiva, ao emprendemento cívico dos galegos.

Como sociedade política Galiza foi, primeiro de nada, a expresión da autoorganización política da súa sociedade civil. O desexo de autogoberno como liberdade do pobo non naceu historicamente dunha descentralización administrativa do Estado nin dunha estratexia para socializar os seus poderes; ao contrario, a loita polos dereitos democráticos e os dereitos de Galiza e os seus cidadáns foi, e aínda é, unha das forzas de democratización radical do Estado español.

Dise que os pobos desposuídos de Estado buscan a súa salvación nos símbolos e por razón diso a conciencia diferencial dos galegos fincou historicamente na nosa solidez como nación cultural e foron a nosa cultura e lingua os elementos sobre o que se fundamentou a idea de Galiza como suxeito político nacional e a súa vontade de soberanía. O referendo de Estatuto de autonomía en 1936 e a aprobación do Estatuto de 1981 sinalan dous momentos fundacionais de Galiza como suxeito político, como país autogobernado, e son expresión da nosa libre determinación nacional e da madureza política dunha vella nación cultural.

Galiza é a día de hoxe un proxecto nacional inacabado en termos de soberanía política e normalización cultural pero, mesmo coas súas limitacións e cativezas, as institucións do noso autogoberno ofrécense como un instrumento decisivo para a construción de Galiza como nación no mundo. A cultura e a lingua seguen a ser a clave que ordena o arco institucional do autogoberno, a cerna simbólica da nación política. Desde o seu retorno á Xunta, os conservadores impoñen unha concepción regresiva do autogoberno que ten a súa faciana máis grotesca no ataque á lingua galega como chave da nosa identidade colectiva. A demolición de Galiza como nación cultural pasa polo rebaixamento do galego á lingua secundaria do país e o abafamento e desvalorización das nosas industrias e manifestacións culturais como catalizadores de conciencia comunitaria.

O PPdeG está ademais entregado a desactivar o autogoberno como garantía de acceso ao benestar en condicións de igualdade e como instrumento de provisión de rendas sociais para os galegos e galegas que menos teñen; constituíron un goberno para a desigualdade. Máis que unha contrarreforma a nosa novísima dereita practica unha liquidación de existencias e desexa reverter os avances operados na construción de Galiza como nación política proclamando, coa súa pasividade, a utilidade marxinal das institucións propias á hora de enfrontar os desafíos da sociedade galega en relación co benestar, a igualdade e o desenvolvemento económico.

Toda a súa idea pasa por cancelar as razóns do noso autogoberno. O resultado verificábel da Segunda Modernización de Galiza que publicita Núñez Feijóo non será outro que a derrama das nosas capacidades para decidir e a conversión de Galiza nunha autonomía administrativa. As políticas do retrogoberno do Partido Popular negan a Galiza como nación cultural e política; fronte ao seu involucionismo o único vieiro esperanzador é a recuperación da nosa sociedade civil como asento e forza motriz do autogoberno.

Tempos Novos # 150

Declaración de guerra

É imposíbel que as forzas políticas catalás dixestionen resignadamente unha sentenza do Tribunal Constitucional que desarbora o Estatut que foi aprobado polo Parlament e polos cidadás en referendo. Se na sentenza se impón o actual estado de opinión do Tribunal, desaparecerá o termo «nación» do preámbulo, finiquitaranse as referencias aos símbolos e dereitos nacionais, e cancelarase a obrigación de coñecer a lingua catalá. O cadro de novas competencias semella que non padecerá maiores chapodas e o vantaxoso sistema de financiamento non sufrirá ningunha creba.

A previsíbel sentenza non poderá ser cualificada como salomónica pero, de certo, adubarase cunha abondosa dose de ambigüidade para facela máis dixeríbel pola opinión pública catalá. A sentenza sobreentendida dirá, máis ou menos, que Cataluña é, na práctica, unha nación cun sistema de financiamento e un marco competencial que supera en moito as normas dos autogobernos máis avanzados de calquera Estado federal. En poucas palabras, Cataluña é unha nación pero non se pode dicir que é unha nación.

En 1923, o afoutado anarcosindicalista José Peiró preguntábase na Revista España: «Queredes saber en que consiste o catalanismo?» e contestábase cheo de razón: «En pesetas, en pesetas e en pesetas.» Quen aínda crea certa esta versión monetarista do catalanismo poderá confiar en que o capítulo de competencias e financiamento pesará na consideración da opinión pública catalanista máis que as vagas e simbólicas consideracións identitarias. Con todo, a sociedade catalá malamente vai renunciar a poñer en claro que son unha nación, con símbolos, dereitos históricos e unha lingua de seu e, xa que estamos en onda libertaria, é bo lembrar o lema dun fachendoso cartel da CNT-AIT: «Somos e seremos o que queiramos e non o que outros queiran que sexamos.» Este é o espírito que anima o sentir do catalanismo na actualidade e desde esa consciencia autodeterminada se enfrontarán a sentenza do TC.

Unha mala noticia do Constitucional creará un grave problema ao PSC e a Montilla que non poden aceptar mansamente unha decisión que engorda as expectativas electorais de CiU permitíndolle abandeirar a revolta identitaria e erixirse en defensor da integridade do texto do Estatut. A sentenza é tamén un incómodo aguillón para ERC que se distanciou do texto (polas súas eivas en termos soberanistas) e que tentará aproveitar a aldraxante decisión dun moroso Tribunal para dar novos pasos cara á independencia de Cataluña.

De producirse só un rebaixamento mol das referencias identitarias do Estatut, o manual de estratexias permitiría unha distribucións de papeis menos explosiva, máis previsíbel, menos desequilibrante: pragmatismo acomodado para quen lidera o Govern (PSC), apelación soberanista supeditada ao uso pragmático dos novos recursos (ERC); e vindicación identitaria para CiU. Iniciativa podería optar por un virtuoso punto de equilibrio entre PSC e ERC, e o Partido Popular pode despedirse en Cataluña de maiores beneficios debido ao seu papel como gardián dos valores da vella España.

Pero será mellor que os estrategos descarten esa improbábel escenografía e acepten que será misión imposíbel, en nome do pragmatismo e do seny, convencer a ninguén de que o texto estatutario, fanado pola doutrina xacobino-constitucionalista do Tribunal, se axusta á máxima gatopardiana de cambiar algo para que todo siga igual. Poucos aceptarán que Cataluña sexa na práctica unha nación cando o que está en discusión é o seu recoñecemento legal como nación.

A sentenza será lida como (o que é:) unha declaración de guerra por un importantísimo sector da cidadanía de Cataluña xa que na mesma tirada nega unha evidencia política –a normalidade dos símbolos da nación catalá e a súa lexitimidade histórica– e desprézanse decisións libre e democraticamente adoptadas polas institucións e os cidadáns cataláns.

En 2010 celebrarase un referendo para decidir a independencia de Escocia; coa graciosa contribución do Constitucional e a pouco que se se sigan facendo mal as cousas, moitos cidadáns cataláns, convocados ese mesmo ano ás urnas, farán doutro xeito o mesmo: votar por aquelas formacións que abran soberanamente a porta a se gobernar libremente á marxe dunha Constitución trastempada, dos partidos que a divinizan e do capricho dun Tribunal que só serve para negar o futuro de Cataluña como nación no Estado español e en Europa. En Ferraz e en Génova aínda haberá quen crea que máis se perdeu en Cuba.

Disparando aos reloxos # 23

Excelencia xornalística

Taxonomía de inimigos coa que nos agasalla Andrés Neuman en El equilibrista: «Hai dúas clases de inimigos: os que nos indignan e os que nos deixan pensando.» Supoño que hoxe coa lectura matinal de La Voz de Galicia, Emilio Pérez Touriño non tería dúbida respecto de que tipo de espécime escribiu o ilustrado apunte que acompaña a crónica política que titularon «Touriño y Quintana se resisten a marchar».

Paga a pena reproducir ese excelso apunte para saber de que tipo de lixo se trata:

O ex presidente, disposto a ser deputado polo menos até o 2011. Touriño buscou a súa propia vía para acomodarse ao rol de ex presidente e, a diferenza de predecesores como Fraga ou Laxe, que puxeron rumbo cara ao Senado ao ser desaloxados da Xunta, Touriño parece estar disposto a conservar o seu escano polo menos até o 2011 para protexer coa súa presenza aos deputados que lle foron máis fieis. Outras saídas que buscaron outros ex presidentes, como Rodríguez Ibarra, que recuperou a súa praza de profesor e botouse unha noiva, ou o caso de Ardanza, que se foi a dirixir Euskaltel tras deixar Ajuria Enea, foron descartadas por Touriño.

Touriño, logo, descartou recuperar a súa praza de profesor e botarse noiva? Sentiríase máis compracido o lobby de Sabón con esta saída política-persoal do ex-presidente?

Tras a lectura da deposición do sagaz xornalista Domingos Sampedro e, unha vez superadas as náuseas, é obrigado pensar con Vitor Hugo: «É estraña a lixeireza coa que os malvados cren que todo lle sairá ben.»

Mestre Sciascia

De non ser por Juan Cruz o cabodano pasaría desapercibido: hai vinte anos morría en Palermo Leonardo Sciascia. Para epitafio elixiu unha frase de Villiers de l'Isle-Adam: «Lembrarémonos deste planeta.» En O mestre de Regalpetra, a súa biografía de Sciascia, Matteo Collura di que lle sería acaido un parrafeo de Antonio Borgese: «Para cando estea morto, aspiro a unha loanza: que ningunha das miñas páxinas fai propaganda dun sentimento vil ou malvado.»

Merecíao con toda xustiza. Todas as súas páxinas son un monumento á dignidade, un exercicio de radical liberdade. Hoxe poden lerse tamén como un rexistro de intelixencia esperanzada. Cando a morte lle descontaba horas, nunha conversa con Domenico Porcio, Sciascia afirmáballe rotundo:

Porque non hai pesimismo que sexa definitivo cando se escribe. Escribir é sempre un acto de esperanza. No máis fondo hai sempre esperanza.

Algunhas das lacónicas respostas que lle entrega a Porcio, compiladas en Lume na alma, teñen unha actualidade devecida:

—Un cretino é un cretino, dous cretinos son dous cretinos, dez mil cretinos son unha forza histórica.
—Segundo ti, cretino e estúpido son o mesmo?
—Cretino supón unha integridade, é máis forte; é a estupidez de vintecatro quilates. O estúpido é de dezaoito.
—No seu ensaio sobre a estupidez, incluído en Allegro ma non troppo, Carlo Cipolla, ocúpase entre outras cousas da relación entre estupidez e poder.
—Ah, certamente! O poder apóiase moito na estupidez. Cando non está xestionado directamente polos estúpidos.
—Que exemplo lle veñen á cabeza, entre os máis próximos?
—Os gobernos italianos, desde Gasperi en adiante, foron gobernos estúpidos.
—Incapaces de gobernar a cousa pública?
—Estúpidos en canto eran carentes da capacidade de simplificar os problemas e en consecuencia de afrontalos polo lado xusto. Porque o estúpido é complicado, é máis complicado que o intelixente [...] A estupidez é complicada. A conclusión terríbel é que estamos máis en mans dos estúpidos que dos intelixentes.

En Italia hai vinte anos, na Galiza de hoxe tamén, desgraciadamente.

Non podemos esquecer ao mestre Sciascia, os seus libros, o seu exemplo de radical dignidade.

A Mesa Castelao

A véspera fíxose público que para manter os seus actuais empregos, os traballadores de La Voz de Galicia van minguar, até finais de 2011, un 3% os seus salarios, en contraprestación o editor-presidente deixará no caixón o ERE. A entrega do premio (de Rey) Fernández-Latorre é de supor que se someteu logo á rigorosa austeridade que predica o señor de Sabón e que os custes da honrosa entrega de loureiros ao socialcristián Francisco Vázquez foron pagados a escote polos podentes convidados.

Unha exhibición de poderío da eminencia convocante. Para que non haxa dúbida de quen se senta a mesa dos poderes que convoca a Corporación Voz publicouse o censo de 196 notábeis e patricios, harmoniosamente ordenados e distribuídos en mesas bautizadas con nomes de honorábeis intelectuais galegos. Paga a pena ler a listaxe competa. Deixo só a nota dos convocados na Mesa Castelao:

Alfonso Rueda Valenzuela, conselleiro de Presidencia; Salomé Fernández-San Julián; Javier Losada, alcalde de A Coruña; María Luisa Fontana, esposa de Carlos Martínez, presidente de Ediciones Informatizadas S.A. Einsa; Manuel Fernández de Sousa, presidente de Pescanova; Salvador Fernández Moreda, presidente de la Diputación de A Coruña; Manuel Jove Capellán, presidente de Inveravante; Marta Fernández Currás, conselleira de Facenda; Xerardo Fernández Albor, ex presidente de la Xunta; y Matilde Pascual, esposa de José Luis Méndez López, director general de Caixa Galicia; Carlos Martínez; José Luis Méndez López; María Rosario Andrade, esposa de Manuel Fernández de Sousa; Fernando González Laxe, ex presidente de la Xunta.

O de Rianxo ficaría morto de alegría ante a viva representación da Galiza soberana que el soñou, abraiado perante a cristalización política do espírito republicano que o levou ao exilio e á morte lonxe da terra. Ou quizais preferise sentarse na mesa dos comedores de patacas?

Ciberactivismo (e 2)

A Paul Ríos tocoulle pechar, case sen tempo, o seminario sobre o activismo na rede, mágoa non poder afondar máis con el no debate sobre a política 2.0. Na súa idea, dentro e fóra da rede, hai que encanar a política cos cidadáns e para iso hai que achegar unha resposta positiva a unha pregunta capital:

O obxectivo é que a clase política escoite á cidadanía ou ofrecer espazos onde a propia sociedade teña a capacidade de deliberar, cooperar e decidir sobre as cuestións que lle interesan? Dito doutro xeito, é suficiente acurtar a distancia entre política e cidadanía ou hai que dar un paso máis para que se garanta de maneira efectiva que a opinión social sexa determinante na xestión dos asuntos públicos?

Aquí hai un debate político en sentido forte: basta cunha clase gobernante atenta ao ditado da vontade popular ou cómpre ademais unha cidadanía activa, participante e comprometida cunha democracia esixente. Que a pregunta se formule ademais nunha sala do Parlamento Europeo faina aínda máis pertinente xa que a Unión Europea, cada vez máis, se formatea (lamentabelmente) como un kratos sen demos; un goberno sen (a penas) pobo. O obxectivo da política 2.0 non é outro que facer posíbel unha democracia esixente.

Existe a política (galega) 2.0?

Todo indica que Galiza, de momento e neste momento, non é país para a política 2.0. Hai razóns tecnolóxicas, sociais e políticas que limitan o seu desenvolvemento; entre as primeiras: o despregue insuficiente da banda ancha, nas segundas: a desigual alfabetización dixital, e por conxunto a fenda e as dificultades de acceso á sociedade da información malia todos os avances acadados nos últimos anos. Hai, obviamente, que sumarlle poderosas razóns políticas.

En Galiza a política 2.0 é fraca aínda que de vagar se vaian impoñendo as campañas electorais 2.0 coa intensificación da comunicación vía web e o uso temporeiro das redes sociais e outros tarecos tics. A día de hoxe, a Rede aínda é cousa máis propia da sociedade civil (interesada pola política, a comunicación e a cultura galega) que da sociedade política (das institucións e os partidos).

Aínda que está un chisco gastada, é útil a metáfora da Rede como uns novos óculos que nos permiten ver estruturas e procesos que antes nos eran invisíbeis. As reticencias de gobernos e partidos diante da política na rede tradúcese na desconsideración ou ignorancia das novas demandas de participación e decisión que se apoian nas tic e que se valen de internet como un soporte de exercicio e expresión de renovados dereitos cidadáns.

No noso caso hai que sumar, tras a derrota do 1-M, o retorno da man do Partido Popular á política ceropuntocero, o ecosistema ideal da novísima dereita. A política 0.0 é pobre en liberdades, ferozmente anti-igualitaria, insiste na expropiación difusa dos dereitos de cidadanía, santifica un mercado sen goberno, afirma a utilidade marxinal do noso autogoberno fronte aos centros de decisión foráneos (no Estado español ou na Unión Europea), predica á suxeición aos intereses lobbistas, excita o darwinismo social e, atacando á cerna política e cultural da nación, aspira a deconstruír toda forma de identidade nacional en Galiza.

A política 0.0 avoga estratexicamente por despluralizar a sociedade galega, aposta por un bipartidismo desganado no que a forza ultradominante teña un mol complemento na súa oposición, cun partido retrucante desfiuzado electoralmente e ao que, agás en caso de catástrofe, nunca lle chegará a vez de ser auténtico goberno. Na procura da simplificación, a política 0.0 é asistida con entusiasmo por un sistema de comunicación social que liofiliza os programas alternativos e simplifica as mensaxes críticas, unha democracia mediática epidérmica e insubstancial fronte á que a fraxilidade das canles de información crítica ou alternativa pouco, ou case nada, poden.

A Rede, reserva de cidadanía

Non é logo de estrañar que viremos os ollos cara á Rede como principal reserva da cidadanía e como ecosistema fundamental das nosas liberdades e identidades. Máis alá da estratexia do ourizo –resistir e empinar as pugas cada vez que produce unha ameaza–, están as posibilidades (subvertedoras, emancipadoras... defínanse como queiran) que acubilla a política 2.0. Tras a participación no Seminario sobre activismo político na Rede afírmanse algúns convencementos.

1. Necesitamos unha estratexia amplamente colaborativa para coidar a pluralidade da esquerda progresista e nacionalistas no noso país, para poder minguar as súas retesías e posibilitar a converxencia de políticas coas que enfrontar a hexemonía conservadora que, ameazadoramente, vai camiño de consolidarse.
2. É preciso investir na creación clúster para converter ideas en propostas coas que transformar positiva do noso autogoberno e novas políticas económicas e sociais.
3. É un suicidio abandonar a conversa coas outras expresións da esquerda porque non son a nosa. O que nos convoca non é o que somos senón o que nos propoñemos mancomunadamente conseguir.
4. Hai que apostar pola transversalidade e, alén das marcas partidarias, animar a formación na rede de «comunidades de propósito», tensionadas pola procura de obxectivos compartidos, que actúen como catalizadoras de novas propostas e protestas.
5. Hai que explotar as capacidades da rede como espazo de construción de información e comunicación alternativa, nutrente dun outro discurso que convoque aos disconformes, aos resistentes, aos críticos e aos disidentes, pero tamén, e decisivamente, aos cidadáns que atenden á orde normalizada dunha democracia de baixa intensidade. A Rede é un espazo para a sedución e non só para a resistencia.
   
6. (Como apuntou no seminario María Yáñez) é urxente mellorar as nosas habilidades para contar historias porque precisamos de novas narracións para recuperar as ilusións, derrotar o escepticismo e imaxinar novos horizontes de cambio no país de Nunca Máis.
   

Para poder desafiar con éxito á política 0.0, que tanto lle reina á novísima dereita, a Rede ten que ser moito máis que un refuxio de identidades e liberdades ameazadas, non lle queda outra que ser un espazo para empoderarse e un instrumento para a acción política. Aquí, antes de rematar, hai que deterse na definición e razón que, en Traballar co corazón, nós dá Michel Rocard:

Acción. É unha necesidade e unha esperanza. Unha necesidade, porque o drama das persoas está feito das ocasións perdidas, porque se sente rabia ao ver inexplotadas as oportunidades de emprender e de aliviar un pouco a miseria humana. Unha esperanza, porque ninguén de nós quere quedarse á marxe, porque cada quen ten sede dunha acción que poida ser útil e porque a vida non é vida cando non é máis que pasividade.

Na Rede, e fóra dela, é tempo de pasar a páxina da derrota e pasar á acción coa esperanza entre os dentes.

As vítimas do Alakrana

Hai que vender grandeza aínda que o asunto sexa miserento. Titular grandioso: «Los héroes del Alakrana vuelven a casa...». Hai que enxalzar a españolidade da solución, fala a filla do patrón, Cristina Blanch: «Nosotros somos España, un país en que todo el mundo sabía que íbamos a salir del secuestro. Otros barcos están apresados desde hace meses y nadie los va a sacar de allí.» Heroicidade e españolidade, combinación infalíbel e corroboración (unha máis) de que a Enciclopedia Álvarez segue formateando os espíritos decentes.

Sería bastante prudente deixar de lado a afirmación da españolidade da solución xa que é fácil retrucala lembrando que o capital non ten patria (o proletariado tampouco segundo indicación dun barbado señor de Treveris e do seu amigo Federico, o Bo). É mellor non despistarse, o problema (secuestro) resolveuse grazas á xenerosa entrega dun gorentoso capital (rescate) á empresa corsaria.

O patrioterismo español é unha variábel irrelevante na resolución aínda que é posíbel que asistamos a unha graciosa expresión de españolidade, mais para iso teremos que agardar para ver como se resolve o tratamento penal dos dous piratas detidos. Hai moitas papeletas para iso teña, efectivamente, unha «solución española», a da tortura da lei e da intelixencia.

Volvamos aos heroes. Unicamente son heroes se aceptamos a óptica do poeta e diplomático Paul Claudel: «Os individuos só son heroes cando non poden actuar doutra maneira.» Unha idea que completou con brillantez Umberto Eco: «O verdadeiro heroe é sempre heroe por engano; soñou con ser un covarde honesto como todos os outros.»

A tripulación do Alakrana son vítimas. Vítimas en estado puro. Vítimas múltiples.

Son, primeiro de nada, vítimas dun secuestro. Pero tamén son vítimas dun modelo de explotación (capitalista express) dos recursos mariños coa que que procuran os maiores beneficios cos menores custos e poucas (ningunhas) rendas económicas ou sociais para o países (ultraempobrecidos) que están na veciñanza dos caladoiros.

Hoxe Público ofrece algúns números do fabuloso negocio: 200.000 toneladas –cun valor facturado de 180 millóns de euros– que cobre o 40% da demanda das conserveiras que con elas fan unha caixa duns 600 millóns de euros ao ano. O risco das tripulacións cóntase por millóns. As desgrazadas vítimas son unicamente un investimento fracasado.

Son vítimas ademais das inconsistencias políticas, diplomáticas, xudiciais e militares do goberno do Estado español. Un Estado fallido, moi marrado neste lamentábel asunto.

Son vítimas adicionais da política da morriña (segunda acepción: «corpo morto en estado de descomposición.») do Partido Popular que devece por tirar rédito electoral da prea que producen os erros do goberno.

E, desde o momento en que aos mariñeiros do atuneiro se lles impoña a heroicidade, serán vítimas mediáticas.

André Malraux, sabido en cousas da fama, xa advertiu que «non existe heroe sen platea» e a medida que se achegue a arribada do Alakrana agrandarase o teatro mediático para vender heroicidades, españolidades ou o que toque para disparar a venda de xornais ou o orgasmo do share.

Desde a liberación e até que chegue a porto, seremos machucados polo balbordo dos medios que xa nos terán despistado da orixe deste asunto (piratas, secuestro, dubidosa eticidade do negocio pesqueiro, incapacidades políticas...) de xeito que, cando a amarra abrace o norai, os homes do Alakrana xa serán inevitabelmente fashion victim. Vítimas da máis merdenta das modas, a que converte en banal entretemento e distracción todos os problemas malditos aos que gobernantes e poderosos se negan a buscar dignas solucións.

Disparando aos reloxos # 22

Ciberactivismo (1)

Convidado por Ana Miranda e Oriol Junqueras formei parte da delegación galega que participou no seminario sobre ciberactivismo político que organizou a ALE-Os Verdes o pasado 12 de novembro. A maiores de recomendar a lectura doutras proveitosas e ilustrativas crónicas e achegas do evento, deito aquí un breve catálogo daquilo que nos falta e que nos sería proveitoso ter.

A inexistencia no curruncho galego da Rede dun seguimento informativo, crítico e alternativo, do proceso de construción e das políticas da Unión Europea. Por máis que se comparta que moitas das directivas europeas acoutan as políticas que lle quedan por facer ás nosas institucións de autogoberno, a presenza da axenda europea nos medios dixitais galegos (e non non dixitais tamén) é soberanamente pobre. Neste sentido sería de moito agradecer poder contar cunha «axenda de previsión» dos debates comunitarios para saber con antelación, informar criticamente e xerar alternativas respecto das decisións estratéxicas a UE que máis comprometen a Galiza. A presidencia española da Unión no primeiro semestre de 2010 achega unha excelente ocasións para comezar a dar unha resposta desde o blogomillo e algúns medios dixitais, como vieiros.com ou altermundo.org, á cuestión europea.

As organizacións das nacións sen Estado a penas son audíbeis e visíbeis na babel burocrática da Unión Europea. Consolidar un nó e un espazo de relación na Rede ao redor das súas políticas que serva para a transferencia de experiencias e partillar as súas elaboracións programáticas apúntase como unha necesidade estratéxica decisiva para non ficar sepultados pola podente comunicación dos grandes grupos parlamentarios que xestionan o «bipartidismo europeo».

É sentida a necesidade dun espazo de coordinación e dunha plataforma de transferencia de políticas e experiencia das organizacións nacionalistas abeiradas na ALE, hai sobrados ámbitos nos que trenzar estratexias compartidas, sen ir máis lonxe Escocia, Gales, Galiza, Bretaña procuran hoxe un dominio lingüístico e/ou cultural propio na arañeira, logro xa acadado por Cataluña co .cat ou hai en marcha procesos de ampliación soberana do autogoberno como o de Escocia dos que nos cómpre saber moito máis.

Tamén hai que repensar en clave colaborativa a blogleira galega e a súa coordinación cos medios dixitais de información. Hai moito e moi ben feito pero tamén hai eivas que enfrontar se se quere contar cun solvente soporte de comunicación, infraestrutura dun contradiscurso que sexa quen de discutir e retrucar o Discurso Interpretativo Dominante que enchoupa o actual sistema galego de medios.

Luis Ángel Fernández Hermana escribiu en «Los monasterios del siglo XXI» que «Internet devolveu a voz a millóns de seres que até agora só tiñan ollos.» Niso estamos pero aínda falta moito para crebar de vez as tendencias censatarias que limitan o acceso e participación á sociedade da información e a comunicación, engrosando a fenda dixital e reproducindo na rede desigualdades non menores que as que presiden as canles tradicionais da chamada democracia mediática. A promesa emancipadora que abeira a sociedade do coñecemento aínda ten que vencer poderosos atrancos, a batalla pola igualdade, polas liberdades e os dereitos de cuarta xeración seguramente moi probabelmente se decidirá na rede.

As forzas políticas comprometidas cunha auténtica participación cidadá han ser necesariamente catalizadores do ciberactivismo político se queren vencer a hexemonía que as oligarquías tentan ampliar tamén no mundo dixital. No arrinque do século XX, un entusiasta Lenin proclamou que o socialismo era soviets máis electrificación, no XXI quizais o máis parecido lle sexa democracia solidaria máis internet. Soñar na rede é (case) de balde...

De paso, cinco anos

De paso comezou a súa andaina o 16 de novembro de 2004 cunha declaración de intencións na que se dicía:

Estamos de paso e sen folla de ruta. Xogamos ao ensaio e ao erro. Non pretendemos quedarnos. «Ninguén chega tan lonxe como cando non sabe onde vai» deixou dito don Oliverio Cromwell. Abofé que el foi ben lonxe, mesmo chegou a executar a un rei, a un auténtico rei inglés. Unha revolución que se (auto)estime non pode aspirar a menos. Nós contentámonos con menos, válenos ben estar tan só de paso. A nosa é unha camiñada anónima e sen grandes aspiracións. Facer calquera cousa modesta (como cortarlle a cabeza a un rei inglés) e despois desaparecer.

A camiñada dura xa cinco anos e nunca pensei certamente en chegar tan lonxe. Neste tempo xogamos ao ensaio e ao erro e apuntámonos éxitos modestos, grandiosos erros e monumentais fracasos. Coma ninguén chega tan lonxe como cando non sabe onde vai, sigo de paso, tentando facer cousas aínda máis modestas que decapitar un rei.

Houbo unha tempada na que polas miñas ocupacións como perito da política estiven en ningures. Mais retornei e voume quedando.

Non hai grande cousa que celebrar pero un quinquenio é un quinquenio e era de xustiza facer un galano aos lectores e transeúntes que nos acompañaron de paso. Un algo que poidan conservar cando De paso desapareza que tamén lle ha de tocar. Ese galano é A novísima dereita e nós, un modesto libro en formato pdf, onde se acolle escritos publicados en De paso e Caderno de paso, spin off que aniña agarimosamente A Nosa Terra Dixital, mais tamén axunta as «Noticias de ningures» que acolle Tempos novos e artigos de «Disparando aos reloxos» que publico en galiciadiario.com.

Por deformación profesional sei que non hai nada máis arbitrario que un acoutamento cronolóxico. Os textos que reproduzo están encaixados entre dous marcos discutíbeis: a sesión de investidura como presidente de Alberto Núñez Feijóo e a celebración da manifestación convocada por Queremos Galego o 18 de outubro. É dicir que van desde o inicio do goberno da novísima dereita e a data na que masivamente se lle deu contestación a unha das súas políticas centrais: o abandono por parte da Xunta de Galicia do mandato normalizador da nosa lingua e cultura.

O ascenso da nosa novísima dereita, que fixo triunfar o Movemento 1 de Marzo, acompáñase do apodrecemento da dereita postaznarista que tenta liderar Mariano Rajoy. Emerxencia e devalo son a día de hoxe dous procesos abertos, sen concluír. A penas está iniciada tamén a procura, por parte das forzas progresistas e nacionalistas, dunha estratexia colaborativa para impedir a consolidación da hexemonía dos conservadores en Galiza.

Por esa razón, seguiremos facendo exercicios cos que pensar escribindo e, de paso, axudar a que abrolle un tempo novo para as políticas de transformación e avance do noso autogoberno.

• Aquí pode descargarse A novísima dereita e nós (.pdf, 996 Kb).
  

Lingua de liberdade

«Paréceme completamente anómalo renunciar á lingua nai. E entendo que só pode facerse por dúas razóns: unha aversión de orixe emotiva, política, por así dicilo, ou por un rexeitamento que provén dos límites que a lingua pode impoñer á liberdade e a imaxinación do escritor.» Quen así fala é Ismail Kadare, escritor dun país tan miúdo coma o noso.

Hoxe, no Teatro Principal, un quiñón plural da sociedade galega denunciou as estratexias de renuncia da lingua propia que promove o Partido Popular e o seu desgoberno na Xunta de Galicia. Unha denuncia do seu programa de aborrecemento político da lingua galega que fende o consenso traballosamente trabado durante dúas décadas ao redor da normalización do idioma e a cultura propia de Galiza.

Homes e mulleres de saberes, profesións, idades, condicións sociais e experiencias políticas ben distintas axuntaron palabras para salientar que o prexuízo político é a causa primeira da abdicación do mandato normalizador que promove o goberno de Núñez Feijóo crebando un dos fíos condutores da historia do noso autogoberno.

Voces moitas que deixaron en claro que non hai ningunha razón de liberdade que xustifique ás políticas de descoñecemento dos dereitos fundamentais da lingua galega que o Partido Popular teima en materializar subvertendo a idea mesma de cidadanía, un desvarío autoritario que nos conduce cara a ningures.

Cando a liberdade existía unicamente na terra dos soños, o galego foi a lingua da oposición á ditadura, como logo serviu para dar voz propia á democracia e o noso autogoberno; por iso, todos os parlamentos evidenciaron que a lingua galega non impón límite ningún nin a liberdade nin a imaxinación democrática dos galegos.

Un belicoso clásico anotou: «Poñan a felicidade na liberdade e a liberdade na bravura.» Hoxe Galego Patrimonio da Humanidade convocounos a un acto cívico feliz e bravo. Unha manifestación pluralista de dignidade. Unha nota de atención para gobernantes extraviados: nunca chegará o día da capitulación da nosa loita en favor da lingua das liberdades de Galiza. Desengánense.

Testemuño

3C3 distribúe estes días, entre as súas novidades editoriais, Facendo historia con memoria de Lourenzo Fernández Prieto. Unha obra intelixente, de lectura absolutamente recomendábel para reflexionar sobre como se construíu e deconstruíu a memoria do franquismo e da democracia republicana. Non vou estenderme en gabanzas porque o autor e o editor, Amancio Liñares, son bos amigos desde os anos das aulas universitarias e o meu xuízo é (afortunadamente) radicalmente parcial. Quero comentar un dos moitos acertos do autor e o editor: a elección da imaxe da cuberta do libro. É ben difícil facer, cun único fotograma, un balance tan logrado do significado histórico do golpe militar contra a legalidade republicana.


A fotografía acouta o palco presidencial do desfile militar celebrado na Coruña o 14 de abril de 1936 para conmemorar o quinto aniversario da II República. De esquerda á dereita compoñen o grupo de autoridades: o alcalde da Coruña, Alfredo Suárez Ferrín; o xeneral en xefe da VIII División, Enrique Salcedo Molinuevo; Juana Capdevielle, pedagoga e bibliotecaria, casada con Francisco Pérez Carballo; Rogelio Caridad Pita, xeneral da 15 brigada de infantería; e Francisco Pérez Carballo, avogado e dirixente de Izquierda Republicana, no que era un dos seus primeiros actos públicos como gobernador civil da Coruña. Todos eles serían asasinados tras o golpe de estado do 18 de xullo.

O escrito arxentino Oswaldo Soriano dixo dunha volta que «o fotógrafo é o mellor amigo do home»; tamén é un dos amigos máis fieis da memoria. O cámara que fixou aquel momento da primavera de 1936 non sabía que estaba a deixarnos un testemuño que, a día de hoxe, conserva toda a súa forza para reivindicar a república como único referente ético da nosa democracia e autogoberno. Esa fotografía traza, afortunadamente, a fronteira moral que nos arreda dos exemplares da novísima dereita desmemoriada e desmemorizadora que, como Carlos Negreira, aspiran a gobernar a cidade da Coruña á sombra de Millán Astray. Quen queira unha razón máis para procurar a súa derrota democrática pode deter a súa ollada durante un par de minutos neste retrato da legalidade republicana, raíz fonda das nosas liberdades.

Negociar co medo

O Alakrana foi secuestrado a comezos de outubro. A situación dos mariñeiros detidos deu nas últimas horas un xiro inesperadamente dramático. A estas alturas ninguén sabe se estamos en defcon 2 ou defcon 1 pero a situación pinta moi fea e paira sobre os tripulantes do atuneiro unha ameaza de morte.

Ante unha malfadada crise de reféns, o goberno do Estado non parece ter estado moi feliz nas estratexias seguidas, nin nas diplomáticas, nin nas militares, nin nas informativas. Para nada axudaron tampouco as luminosas ocorrencias da maxistratura, nin o sempre pulcro traballo de oposición do Partido Popular que, por boca de Soraya Sainz de Santamaría, parece decidido a facerse cun lugar destacado na historia universal da infamia.

Como eran poucos a fozar sen proveito no asunto, o noso eficaz presidente Núñez Feijóo decidiu sacar peito e tomou unha primeira decisión para blindar a súa imaxe –suspender unha viaxe promocional a Florida–, aínda que di que só o move o seu desexo de estar a carón das familias dos 8 mariñeiros galegos. E unha segunda para reclamar protagonismo: esixe que un representante da Xunta se sente no comité de crise.

Segundo Feijóo: «Non é posíbel exercer o autogoberno nunha comunidade cando hai galegos implicados e non ter información de primeira man». O presidente argumenta: «Temos dereito a dar a nosa opinión e a informar aos galegos.» De la Vega xa dixo que se estudará a petición.

O noso presidente xa quedou como un rei, arroupado por unha postura sensata. Moito mellor quedaría se a defendese hai un mes con igual ardor mediático e con maior convicción política; agora chega moi desvalorizada e ten fasquía de ser unha posturita. O presidente pérdese en posados e marra nos tempos de reacción.

Compárese co que fai Pachi López. Curto e pego de El País: «O lehendakari pediu onte ás autoridades xudiciais que estuden a posibilidade de devolver aos piratas encarcerados en España ao seu país ou a outro da zona, como Quenia, "para que sexan xulgados alí". Tras reunirse coa ministra de Medio Ambiente, Elena Espinosa, o presidente vasco asegurou que o traslado podería facerse "dentro da máis absoluta legalidade"». Uns buscan solucións; outros, que buscan?

As negociacións para a liberación da tripulación do Alakrana comezaron en Quenia hai uns días. Os expertos din que, en situacións así, as familias pensan co corazón e os secuestradores co peto. De actuar con fría e estrita racionalidade, os piratas poden amagar o que queiran pero sería absolutamente prexudicial facer mal ningún aos mariñeiros; nada gañarían e perderíano todo: non lograrían o diñeiro do rescate, nin a liberación dos seus, serían obxecto dunha acción militar de represalia e darían azos ás políticas de tolerancia cero coas súas actividades por parte dos estados veciños cos que, a día de hoxe, se contrabandean complicidades.

Todo indica que os secuestradores provocan esta escalada de tensión para forzar unha resolución máis rápida e máis rendíbel. A súa estratexia pasaría por avivecer os terrores das familias como un elemento desequilibrante e multiplicar, co estado de alarma, a presión sobre as autoridades para lograr a liberación dos piratas detidos e para afrouxar máis a bolsa. O manual de racionalidade indica que esta sería a conduta que máis os beneficia pero a marxe para a irracionalidade é, con todo, inmenso.

É máis doado saber como poden pensar os piratas que saber como pensa saír desta o goberno. Tamén é ben dificultoso determinar se o Partido Popular pensa, ou se pensa unicamente en que, con tal de erosionar ao PSOE, todo vale. O goberno á parte de gobernar esta difícil situación, debe tamén render contas e informar con transparencia. A oposición... Nada, mellor imos deixalo.

A falta de entendemento de goberno e oposición indican unha cativeza de miras políticas que provoca pavor e tristeza e fannos acredores das palabras que Eça de Queirós dedicou ao seu país:

Em Portugal não há ciência de governar nem há ciência de organizar oposição. Falta igualmente a aptidão, e o engenho, e o bom senso, e a moralidade, nestes dois factos que constituem o movimento político das nações.

Chegado a este punto, un só confía en que o armador, co mellor dos sentidos, puxera o asunto en mans de negociadores profesionais que estean a facer caladamente o seu delicado traballo de mediación, sen ningún outro interese que a rápida liberación dos mariñeiros secuestrado e o seu feliz retorno cos seus.

Mariano en globo

—Subimos?
—Non, ao contrario, baixamos.
—Peor que iso, señor Ciro, caemos.
—Meu Deus! Guindemos o lastre.
—Xa se tirou a derradeira saqueta.
—Sobe o globo?
—Non.
—Escoito un ruído como de movemento de ondas.
—Temos o mar preto da barquiña.
—Non debe estar a cincocentos pés.
Unha voz poderosa resgou o ar e resoaron estas palabras
—Tiremos todo o que pese, todo, e á graza de Deus.

Se Mariano Rajoy lembrase o arrinque de A Illa misteriosa de Jules Verne sabería ben o que tería que facer para que a súa credibilidade remóntase o voo. Extraviado segue confiando na lealdade do lastre que o torna a el na pexa máis pesada. Agárdase unha aterraxe pavorosa.

A cadeira baleira

Cando Pasqual Maragall gañou as eleccións catalás en 2003, preguntáronlle a Lluís Llach cal ía ser, na súa idea, o principal problema do novo President; o cantautor tíñao claro: o problema maior sería o PSOE. Non errou. Tras o outubro negro, preguntarse cales son os problemas máis agudos de Rajoy é unha cuestión ociosa; son dous: o Partido Popular e el mesmo, sumatorio da súa indecisión e da falta dun proxecto de goberno para o Estado e para o seu propio partido.

O presidente do PP é ridiculamente vulnerábel porque a lealdade popular cotiza á baixa e, por moi orteguiano que se poña Gallardón, o camiño máis curto entre o corazón dalgúns baróns e o de Rajoy mídese con magnitudes galácticas. É grotesco porque non ten un programa convincente para enfrontar a crise que non pase polos caprichos da CEOE; e é unha alternativa fraudulenta porque carece de vontade e de ideas para acometer a necesaria limpeza do seu partido como garantía dun goberno honesto.

A avantaxe relativa de Rajoy é que o PSOE é igualmente incapaz de achegar alternativas solventes en ambos os dous capítulos críticos: o devalo económico e a corrupción. O desnorte do executivo de Rodríguez Zapatero é o que máis axuda a disimular as carencias de Mariano Rajoy como opositor con aspiracións a gobernante.

A cousa leva camiño de empeorar porque algún sisudo estratego da Moncloa ou Ferraz convenceu ao presidente para que se concentre na política exterior e non comprometa máis a súa imaxe atendendo problemas domésticos de difícil resolución. Zapatero pode estar certo de que cando remate a súa presidencia na Unión Europea os problemas socioeconómicos estarán agardando por el e terán bastante peor cara.

Rajoy está noqueado pero non será o PSOE quen o deite na lona, serán os disparates propios e os despropósitos da súa tropa. Por iso agardábase con expectación morbosa o discurso de Rajoy ante os sátrapas territoriais para saber se (aínda) era posíbel o retorno á cordura.

Obsequiounos cun peza mediocre que pivotou basicamente en tres argumentos: o imperio da lei do silencio para evitar o deterioro da imaxe do partido; o aval dos resultados políticos en Galiza e Euscadi e nas eleccións europeas; e as excelentes perspectivas que sinalan as sondaxes de intención de voto. Sobre estas bases Rajoy quere (re)edificar o seu liderado e reflotar o Partido Popular como «unha forza nacional, unida e limpa».

Na véspera do Supermartes, os ilusionistas comezaron xa a falar da resurrección de Mariano Rajoy e, cos entusiasmos revolucionados, entregáronse ao seu labor evanxelizador para convencernos de que o presidente do Partido Popular ía saír moi reforzado da crise de autoridade que o abaneou de xeito inmisericorde na última quincena de outubro.

A idea do guión marianista achegouna Saint Exupéry: «o fracaso fortifica aos fortes». Superados algúns reveses parciais, Rajoy pon orde e revalida o seu poder. O Consello Executivo do 3-N convocouse así para escenificar a recuperación vigorosa do seu liderado e sinalar un punto e final co anuncio de que «non haberá próxima vez» para discutir a súa autoridade.

Unha pretensiosa posta en escena. Cando Rajoy deixou de falar a cadeira baleira de Esperanza Aguirre anunciaba silandeira que haberá outras moitas veces e que non han de tardar.

Disparando aos reloxos # 21

Lealdades

O diálogo entre Ric Costa e don Vito Correa, que transcribiu Fernando Varela en Público, debrúzate de cheo na máis ardorosa fogueira das vaidades. Os degoiros presidenciais de Costa son acalmados, e ao tempo excitados, polo solícito amo de chaves de Casa Gürtel: «Dentro duns anos ti es o futuro presidente do Goberno, porque se non, o que tedes, o candidato que tedes agora, ben, eu espero que non lle... non lle votedes no 2011, non, pero vaites, non ides gañar nunca, e daquela ti, dentro de pouco, ti es o que vai mandar aí, macho.»

Co candidato que tedes agora non ides gañar nunca. Esa mesma xélida, arredada e inapelábel sentenza pendura desde o Congreso de Valencia no pescozo de Mariano Rajoy, ánima en pena que ocupa a presidencia do Partido Popular. Os seus días son descontados. No Comité Executivo de hoxe Rajoy debería adoptar unha decisión para a eternidade, unha decisión pola que sexa lembrado agarimosamente pola manda conservadora en séculos vindeiros.

Faría ben en inspirarse no Partido Justicialista arxentino. Moitas familias políticas están tan dividas e enfrontadas como o peronismo pero poucas están tan precariamente instaladas na beira do precipicio fraticida e ningunha é máis dada ao engano e á irresponsabilidade suicida. E malia todo debe ser o único partido do mundo que instituíu o Día da Lealdade. Todos os 17 de outubro reúnense para certificar como sangran as feridas debidas ás súas retesías intestinas e renovar o seu compromiso de fraternal e eterno odio para proseguir unha guerra familiar sen cuartel.

Don Mariano, hoxe é un excelente día, impoña o seu férreo e absoluto criterio e institucionalice o Día da Lealdade Popular; non dubide en reeditar o vello lema dos xusticialistas: «Non hai nada máis sagrado para un peronista que outro peronista.» O Partido Popular é unha irmandade de honestos, incondicionais e leais, de xenerosos e desinteresados, un retallo do paraíso na terra, a cifra máxica da nosa redención e a salvación de España. Ánimo Mariano! Ti es o que vai mandar aí, macho!

Triste Rosa

Máis alá do Orión da novísima dereita de Feijóo está Rosa Díez, a voceira do neopopulismo lerrouxista español. Hai uns días visitounos para ilustrarnos sobre o carácter medial do presidente Feijóo e os «galegos pexorativos». Inicio as miñas colaboracións en Galicia Confidencial con esta columna de opinión.

Rosa (Díez) de España prosegue a súa tornée outonal por cidades de provincias. Tocoulle vez á Coruña onde se sabe comprendida e silandeiramente querida entre náufragos do vazquismo, financeiros á espera de rescate e soberbios heraldos da «voz da rúa». Antes de comentar no Club Financeiro a marcha xeral da historia e da economía da patria, exhibiuse desafiante para disputarlle a Núñez Feijóo os votos de Galicia Bilingüe, gorentoso celeiro electoral co que quere engordar a franquía galega de UPyD.

Para cualificar politicamente a Feijóo como indeciso e falto de coraxe tirou da carta de estereotipos fascistoides que tanto éxito teñen na España grande e cosmopolita; a saber: «Non se pode ser covarde, hai que facer o que se prometeu. Non obstante, Feijóo está aí, no medio. Para min está sendo demasiado galego, no sentido pexorativo do termo.» Auténtica finezza democrática a que gasta a dona de UPyD para facerse querer entre os cidadáns galegos que, como todo o mundo sabe, vivimos permanentemente no relanzo da escaleira.

Rosa Díez é unha experimentada populista, habelenciosa nesa política que definiu atinadamente o poeta e dramaturgo Louis Dumur como «a arte de servirse das persoas, facendo crer que se lle serve». Díez aprovéitase da fraquezas de PP e PSOE para postularse como síntese, e ao mesmo tempo superación, das forzas nucleares do bipartidismo español, abandeirando un progresismo baleiro, cinicamente dereitista e neocentralista.

Un dos máis influentes blogueiros italianos, Roberto d'Agostino, confesáballe a Miguel Mora, corresponsal de El País, que quen manda en Italia é «unha trama de intereses. Chámalle P2, P3 ou P4, que decide se es de fiar e te dan ese papel. Ti só non chegas aí. Son eles quen mandan». O fío condutor da axenda agochada de Rosa Díez non é outro que o seu degoiro por seducir aos poderosos xestores das nosas P2, P3 ou P4 de que ela é de fiar e de que o seu populismo, raquítico en votos e anémico en cultura democrática, necesita do seu agarimo mediático e financeiro para triunfar como remedio para todos os males de España.

Aínda é pronto para saber se Rosa Díez será adoptada pola grande aristocracia dos negocios e polos construtores da opinión pública como unha utilitaria alternativa de poder, mais como pouco Feijóo tenlle que estar moi agradecido, que o acuse de ser moderado e centrista é a mellor promoción que se lle pode facer ao líder dos novísimos conservaduros galegos. De Monte Pío deberían mandarlle un galano cunha sentida nota: «Rosa vermella, fachendosa rosa, triste rosa de todos os meus días.»

Galicia Confidencial # 1